محمد نجارصادقی: هفته پیش خبر طراحی نخستین ‌ارز دیجیتال ملی در رسانه‌ها منتشر شد؛ خبری بسیار خوشحال‌کننده و امیدوارکننده به آینده اما بررسی‌ها نشان می‌دهد آنچه بانک مرکزی طراحی کرده، یک روش پرداخت نوین است نه ارز دیجیتال. به گزارش «وطن‌امروز»، طبق اظهارات مدیرعامل «شرکت خدمات انفورماتیک» طراح و توسعه‌دهنده ارز دیجیتال ملی، این رمز ارز به هر میزان که بانک مرکزی تصمیم داشته باشد با پشتوانه ریال قابل صدور است و در شبکه زیرساخت بلاک‌چین خصوصی توسعه پیدا کرده و قابلیت استخراج یا ماینینگ توسط ماینرها را ندارد. ابوطالب نجفی درباره کاربردهای این پلتفرم گفته است: از سوی دیگر کاربرد ارز دیجیتال ملی ایران در فاز اول به عنوان توکن و ابزار پرداخت برای تبادلات بین بانکی و در فاز دوم پرداخت‌های خرد بین افراد جامعه است. همچنین نقش بانک‌های تجاری در این ارز دیجیتال تایید تراکنش‌ها و نگهداری از دفاتر کل به شمار می‌رود. وی همچنین از دیگر ویژگی‌های این ارز را توسعه Know Your Customer یا راهکار ثبت و تایید هویت بر بستر بلاک‌چین نام برده است به صورتی که در یک شبکه همگن در سایر بانک‌ها هم قابل استفاده است. تمام این توضیحات یعنی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به دنبال ایجاد ارز دیجیتالی است که کاربران باید آن را با پرداخت ریال از موسسات مالی دولتی با ثبت تمام اطلاعات هویتی (به اندازه اطلاعات مورد نیاز برای افتتاح حساب بانکی و حتی بیشتر) خریداری کنند و از آن برای خریدهای خود با این توضیح که باید خرد باشد استفاده کنند. نکته دیگر اینجاست که این ارز مثل بیت‌کوین یا ارزهای دیجیتال دیگر قابلیت ماینری ندارد و بر اساس بلاک‌چین خصوصی نوشته شده است و با توجه به اینکه این ارز برای پرداخت در مجاری قانونی طراحی شده متحمل مالیات برای پرداخت‌کننده خود هم هست. کاربر در این فضا هیچ اطلاعی از دیگر تراکنش‌های انجام شده ندارد و تنها حاکمیت می‌تواند آن را رصد کند. تا اینجا می‌توان با همین توضیح کوتاه فهمید ارز دیجیتال ابداعی بانک مرکزی تفاوت‌های ماهوی بسیاری با تعریف ارزهای دیجیتال موجود در جهان دارد که در ادامه به بررسی دقیق‌تر تفاوت‌های ارز دیجیتال ملی و دیگر ارزها می‌پردازیم.
غیرمتمرکز  بودن
اصلی‌ترین خاصیت ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز بودن آنهاست؛ با وجود اینکه ارز دیجیتال ملی بر بستر بلاک‌چین عرضه شده اما بلاک‌چین استفاده شده در آن به صورت خصوصی است که مدیریت آن را متمرکز و وابسته به یک قدرت مطلق می‌کند. این یعنی تایید تراکنش‌ها، صلاحیت خرید و فروش، ارائه کیف‌ پول‌ها و بسترهای پرداخت باید تحت نظارت شبکه بنیانگذار بلاک اصلی باشد. ارزهای دیجیتال رایج در این موضوع برعکس ارز دیجیتال ملی رفتار می‌کنند، این یعنی آنها با نفی تمرکز تمام موضوعات تایید تراکنش، ارائه کیف پول، بسترهای پرداخت و... را برعهده کاربران خود گذاشته‌اند. همین غیرمتمرکز بودن، توسعه بدون مرز را می‌تواند برای کاربران ایجاد کند؛ بر این اساس به طور استاندارد ارزهای دیجیتال باید قابلیت ارزکاوی داشته باشند؛ به این صورت که هر تراکنش باید توسط کاربر سومی غیر از گیرنده و فرستنده تایید شود. این اقدام برای این شخص سوم آورده درون سیستمی هم دارد. این یعنی هر شخص می‌تواند درآمدی از ارزهای دیجیتال داشته باشد.
غیرحاکمیتی  بودن
 برخی کارشناسان اصلی‌ترین رغبت مردم به ارزهای دیجیتال را غیرحاکمیتی بودن آن می‌خوانند. اینکه تراکنش‌های مالی شما را هیچ قدرتی چک نمی‌کند یا حتی برای گرفتن امتیازی مانند تسهیلات احتیاجی به تایید نهاد حاکمیتی بانک مرکزی نیست از جذاب‌ترین نکات ارزهای دیجیتال برای مردم است. این دموکراسی بی‌اندازه پولی به قدری برجسته است که حتی رو آوردن به ارزهای دیجیتال را یکی از نشانه‌های مخالفت با قدرت مرکزی اقتصاد یک کشور می‌دانند. ارزهای دیجیتال با فناوری بلاک‌چین سبب می‌شوند هیچ فرد یا نهادی نتواند شبکه را به خواست خود اداره کرده یا تغییر دهد. در واقع حفاظت از شبکه بر دوش تک تک کاربران قرار دارد. حال تصور کنید ارز دیجیتال ملی ایران به صورت مستقیم توسط بانک مرکزی راهبری می‌شود، به طور قطع بدبینی‌های مردم را در پی خواهد داشت. طی سال‌های گذشته رواج پرحجم صندوق‌های تسهیلات محلی در ایران نشان داده است مردم دل خوشی از بانک‌ها برای گرفتن تسهیلات ندارند و ایجاد یک بستر غیررسمی شفاف می‌توانست حجم بالای نقدینگی را به خود جذب کند که این موضوع به طور حتم با ارز دیجیتال ملی رخ نمی‌دهد.
قابلیت نقد شدن و انتقال آسان
یکی دیگر از ویژگی‌های ارزهای دیجیتال قابلیت تبدیل شدن آنها به ارزهای رایج است؛ برای مثال اگر یک شهروند نروژی بخواهد در ایران از بیت‌کوین استفاده کند با وجود اینکه ارزهای دیجیتال در ایران غیرقانونی است اما در نهایت می‌تواند با کمی پرس‌و‌جو یک شهروند ایرانی را که مخاطب محصولات بین‌المللی است پیدا کند و بیت‌کوین خود را به وی بفروشد اما اساسا ارز دیجیتال ملی ایران آن هم بر پایه ریال چنان قابلیتی نخواهد داشت؛ ریال ایران قابلیت خرید و فروش در بازارهای جهانی را ندارد چه برسد به ارز دیجیتالی که بخواهد بر پایه آن صادر شود.
ارزش وابسته تراکنش‌ها
ارزهای دیجیتال به گونه‌ای هستند که ارزش آنها بر اساس میزان مقبولیت و تعهد کاربران آن تعیین می‌شود اما ارز دیجیتال ملی بر اساس قدرتی هم‌ردیف ارزش ریال ارزش‌گذاری می‌شود. نکته اصلی اینجاست که ارزش ارز دیجیتال ملی هم با ریال جابه‌جا خواهد شد، این یعنی متغیرهای ارز دیجیتال ملی به کلی با متغیرهای ارزهای دیجیتال رایج تفاوت دارد.
استفاده از بلاک‌چین در بانکداری ایران
شاید ارز دیجیتال ملی چنگی به دل نزند اما حرکتی که امروز در بانک مرکزی شروع شده نوید روزهای بهتر را برای بانکداری الکترونیک کشور می‌دهد. موضوع اصلی اینجاست که طرح ابداعی بانک مرکزی گام اول برای حرکت به سمت ارزهای دیجیتال است و باید امیدوار باشیم گام به گام در این زمینه به پختگی بیشتر برسیم. همین گام اول هم امیدبخش است و حداقل ارزشی که دارد این است که ادبیات اولیه کار با ارزهای دیجیتال در سطح جامعه نهادینه می‌شود و اگر بانک مرکزی اشتباهی انجام ندهد، می‌تواند اعتماد مردم را به این ارزها جذب کند. اگر بانک مرکزی بتواند به مرور زمان با تغییراتی که روی رمز ارزی که طراحی کرده آن را برای مردم جذاب کند حتی می‌تواند آن را به چرخه بورس برده و از آن به عنوان محلی برای جذب نقدینگی و محلی برای سرمایه‌گذاری استفاده کند.  در حال حاضر این موضوع در قالب ICO در دیگر ارزهای دیجیتال رایج وجود دارد. نکته دیگر استفاده از بستر بلاک‌چین است که ارز دیجیتال ملی نخستین ‌استفاده از این فناوری در ایران است که بسیار دارای اهمیت است. موضوع دیگر سیستم هویت‌سنج مبتنی بر بلاک‌چین است که قابلیت دسترسی برای تمام بانک‌ها را ایجاد کرده است؛ همین موضوع می‌تواند در صورتی که به درستی اجرا شود بخش زیادی از هزینه‌های بانکداری را کاهش دهد.
تفاوت ارز دیجیتال ملی با ارز‌های دیجیتال‌ رایج
ویژگی ارزهای دیجیتال رایج    ویژگی ارز دیجیتال ملی
غیرمتمرکز  بودن    متمرکز  بودن
قابلیت رشد توسط کاربران    وابسته به ریال است
قدرت استخراج بی حد و حصر    توزیع توسط بانک مرکزی
غیر حاکمیتی بودن و آزادی کاربر    رصد تراکنش‌ها توسط بانک مرکزی
هزینه نداشتن برای کاربر    اخذ مالیات از کاربر
شفافیت تمام تراکنش‌ها برای تمام کاربران    شفافیت تنها برای بانک مرکزی
قابلیت نقد شدن در اغلب کشورها    تنها مورد استفاده در ایران

مزیت‌های ارز دیجیتال ملی ایران
استفاده از فناوری بلاک‌چین برای نخستین‌بار در یک طرح ملی
کاهش استفاده از پول کاغذی
قابلیت جذب سرمایه‌گذاری و مدیریت نقدینگی
ایجاد بستر KYC روی بستر بلاک‌چین
پایه‌گذاری سخت‌افزاری ارز دیجیتال
قبول تکنولوژی جدید ارزها
 

ارز دیجیتال چیست؟
ارز دیجیتال یا Cryptocurrency یک فرم از پول الکترونیکی است. بیشتر ارزهای دیجیتال به منظور امنیت بیشتر، حذف واسطه‌ها و ناشناس بودن طراحی شده‌اند. ارزهای دیجیتال، ارزهایی هستند که از رمزنگاری برای انتقال در اینترنت استفاده می‌کنند، رمزنگاری‌های ارزهای دیجیتال غیرقابل هک و پیگیری هستند. ابتدا رمزنگاری در جنگ دوم جهانی برای انتقال پیام و فرمان‌های نظامی مورد استفاده قرار گرفت. در عصر دیجیتال، ریاضیات و علوم کامپیوتر برای امنیت ارتباطات، اطلاعات و انتقال پول مورد استفاده قرار گرفته‌اند. اولین ارز دیجیتال بیت‌کوین است که در سال ۲۰۰۹ ایجاد شد و اکنون پادشاه دنیای ارزهای دیجیتال است. در چند سال گذشته ارزهای دیجیتال زیادی معرفی و عرضه شده‌اند. در حال حاضر حدود ۹۰۰ ارز دیجیتال در بازارهای جهانی تجارت می‌شود. ارزهای دیجیتال از فناوری غیرمتمرکز استفاده می‌کنند و به کاربران امکان پرداخت امن و ذخیره پول را بدون نیاز به ثبت‌نام یا استفاده از بانک‌ها و سازمان‌های واسطه می‌دهند. اکثر ارزهای دیجیتال روی پایگاه داده توزیع شده‌ای به نام بلاک‌چین اجرا می‌شوند. بیشتر واحد‌های اصلی ارز دیجیتال (به جز توکن‌ها) توسط یک فرآیند به نام استخراج یا ماین تولید می‌شوند.