محمد نجارصادقی: اگر قیمت طلا، یورو یا دلار برای شما مهم باشد بی‌شک یک بار هم که شده به میدان فردوسی یا سبزه‌میدان رفته‌اید؛ محل‌هایی که غیر از صنف صرافان، محل تجمع دلالان ارزی هم است. اگر وقت بگذارید و کمی با آنها صحبت کنید متوجه می‌شوید حجم دلاری که در اختیار دارند بسیار کم است و در صورت پیشنهاد عددهای بزرگ باید با شخصی دیگر هماهنگ کنند. اغلب دلالانی که در معرض دید مشتریان قرار می‌گیرند دست سوم و چهارم چرخه خرید و فروش ارز هستند. آنها دستورات اشخاص دیگری که اغلب در طبقات فوقانی ساختمان‌های قدیم‌ساخت میدان فردوسی هستند یا رابط‌های صرافان را اجرا می‌کنند؛ افرادی که اگر خرید سنگینی داشته باشید حتما با آنها مواجه می‌شوید. برای چنین خریدهایی اغلب باید به راهروی طبقات بالای این ساختمان‌ها بروید. همین افراد وظیفه قیمت‌گیری ارزهای هرات و سلیمانیه را هم دارند و در صورت افزایش قیمت یا هر اتفاق خاصی در منبع تغذیه ارزهای خارجی کشور، قیمت را به واسطه‌ها و دلالان خود می‌گویند تا در قیمت‌ها تغییراتی انجام دهند، البته ناگفته نماند همین دلالان اقدام به خریدهای جزئی از دست مردم و فروش آن با حجم کمی سود نیز می‌کنند که این کار اساسا بین دلالان امری کم‌سود و بی‌ارزش است. 
بورس ارز آزاد!
روزی که کارشناسان به دولت پیشنهاد ایجاد بورس ارزی برای کنترل قیمت ارز را دادند بانک مرکزی و سازمان بورس بی‌تفاوت از کنار این پیشنهاد گذشتند، حتی اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور هم برای این موضوع دستوری به سازمان بورس صادر کرد که سرانجام آن مشخص نشد.  هر چقدر دولت نسبت به بورس ارزی شفافی که بتوان در آن قیمت را به صورت رقابتی تعیین کرد بی‌تفاوت بود، دلالان بزرگ ارزی آن را جدی گرفتند. این یعنی با تعدد فروشندگان و قیمت‌ها در بازار آزاد ارز آنها به فکر ایجاد یک بورس افتادند که با انسجام و اتحاد بهتر برای ارز قیمت‌گذاری کنند، البته این بورس غیر‌قانونی، غیررسمی و زیرزمینی است؛ محافلی که پس از تعطیلی بانک‌ها و پایان کار دلالان خیابانی به صورت اعتبارسپاری، فردایی و نقدی اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند. البته موضوع دلار فردایی بسیار مرسوم و شناخته‌شده است به این صورت که طرفین با پرداخت بخشی از هزینه دلار فردایی یک فروشنده تضمینی خریداری می‌کنند. این یعنی قیمت دلاری که قرار است فردا به دست مشتریان برسد بین ساعات 19 تا 24 شب قبل از آن تعیین می‌شود. کمترین واحد خرید در این بورس بر اساس آنچه یکی از دلالان می‌گوید 100 هزار یورو یا دلار است که ارزش ریالی آن اغلب اوقات بیش از یک میلیارد تومان می‌شود. این بورس زیرزمینی انسجامی بین دلالان ایجاد کرده است که آنها در برابر عرضه گاه و بی‌گاه بانک مرکزی یا قیمت‌گذاری‌های دستوری براحتی مقاومت می‌کنند و هدایت بازار را به دست می‌گیرند. اما چه کسانی نخستین ‌دست خرید و فروش ارز هستند؟ بر اساس بررسی‌های انجام شده، صرافان خاص با عناوین مختلف اصلی‌ترین افراد حاضر در بورس زیرزمینی ارز هستند که هم توانایی تامین ریالی این مبلغ را دارند و هم توانایی اداره عرضه‌کنندگان و عرضه چنین ارزی را دارند. قیمت مصوب شده ارز در این بورس خیلی کمتر از قیمتی است که در نهایت به دست مشتری می‌رسد، دلیل آن هم سود بردن هر 3 قشر نامبرده در این چرخه است. در صورتی که به هر شکلی بانک مرکزی می‌توانست این چرخه سوداگری را از بین ببرد یا به آن شکلی قانونمند و شفاف می‌داد حداقل می‌توان گفت بخشی از این افزایش قیمت بی‌دلیل قابل حل بود اما تاکنون در این رابطه هیچ اقدامی انجام نشده است.