آقای روحانی مردادماه امسال در جلسه هیات دولت با اشاره به عرضه ارز در سامانه نیما گفته بود قیمت ارز حتما پایینتر میآید، با این حال چند روز بعد از این سخنان، دلار مجددا روند صعودی را طی کرد و به نرخ 14200 تومان رسید. رئیسجمهور بهمنماه گذشته هم در گفتوگوی تلویزیونی تاکید کرده بود خیال مردم بابت دلار راحت باشد اما بعد از آن هم شاهد افزایش نرخ ارز بودیم؛ اینگونه اظهارات که بعد از چند روز نقض آنها مشاهده میشود، ناشی از چیست؟ بهخاطر عدم اشراف روحانی بر بازار است یا بیبرنامگی دولت؟
من مشخصا درباره این اظهار نظر رئیسجمهور اعلام موضع نمیکنم ولی درباره شرایط بازار آن چیزی که وجود دارد این است که بعد از گذشته 3 ماه و نیم از اتخاذ سیاست ارزی جدید دولت که غیرکارشناسی هم بود، زمینهای فراهم شد تا عدم تعادل در فضای اقتصادی کشور شکل بگیرد. البته خیلی از کارشناسان تلاش کردند این سیاست جدید اعمال و اجرایی نشود اما اصرار بدون توجیه دولت بر اجرای این طرح غیرکارشناسی فضای فعلی را به وجود آورد و به منابع کشور با عرضه ارز 4200 آسیب زد. بعد از گذشت چند ماه که خروجی این رویکرد خود را نشان داد، دولت تصمیم گرفت سیاست ارزی خود را اصلاح کند.
نکتهای که الان وجود دارد این است که دولت در اجرای سیاست جدید هم بهصورت جامع و کامل عمل نمیکند. به نظر میرسد دولت آن رویکرد جامع را که در آن بانک مرکزی محور تصمیمات است بدرستی و همهجانبه اجرا نمیکند. هم این مساله و هم نبود اشراف کامل دولت بر اوضاع، باعث شد مشکلاتی در این حوزه به وجود بیاید. علاوه بر اینها سهم کسانی را که هدفشان ایجاد آشفتگی در بازار بود هم نمیتوان نادیده گرفت. همچنین کشورهایی هم در چند ماه اخیر در حوزه ارزی ایران مداخله کردند و این مداخله هم بسیار مشهود است. با همه اینها معتقدم بخش عمده اینها قابل مدیریت بود و هست. متاسفانه این گمان وجود دارد که سخنانی که بعضی از دولتمردان مطرح میکنند در راستای یک ماموریت است. اعتقاد ما این است که اگر در حوزه اقتصادی سیاستهای درستی اتخاذ شود بسیاری از مشکلات حل شدنی است اما وقتی معاون اول ریاستجمهوری میآید میگوید راهکار مشکلات ما سیاسی است و نه اقتصادی، این یک پیام روشنی دارد. عکس آن هم صادق است. اخیرا ایشان گفته است تحریمها بسیار اثرگذار است و صحبتهایی نظیر اینها. این حرفها آثار منفی دارد و تاثیر خود را بر جامعه و بازار خواهد گذاشت.
پیام اصلی این سخنان چیست؟
بالاخره خود این حرفها در جامعه التهاب ایجاد میکند. ما و همه کارشناسان این حوزه میدانیم اگر سیاستهای اقتصادی غلط دولت در ابتدای امسال نبود، الان این شرایط را در کشور نداشتیم. جالب است که دولت این سیاستها را اتخاذ کرده اما نتایج آن را گردن آمریکاییها میاندازد. نتیجه دیگر اینگونه سخنان این است که مردم را نگران میکند و میترساند. اصلا وضعیت و علل آن، آنگونه که دولتمردان میگویند نیست. به نظر من خود آقایان دیدهاند که نمیتوانند بر مشکلات فائق آیند و توان حل مسائل را ندارند، اینگونه صحبتها را بیان میکنند. به هر صورت دولت باید استراتژی خود را عوض کند، چون این روش کنونی حتما به جایی نمیرسد. واقعیت این است که دولت با اتخاذ برنامههای درست و استفاده کارشناسی از منابع در همین شرایط جنگ اقتصادی هم میتواند کشور را اداره کند. در صورت تحقق این مهم، حتی اگر آمریکاییها شبانهروز هم بخواهند در اقتصاد ما مداخله کنند، به جایی نخواهند رسید. اگرچه که مداخلهها بالاخره اثرگذار است و ما حتما این موضوع را نفی نمیکنیم اما اینطور هم نیست که نتوانیم جلوی آمریکا کاری کنیم. اینطور حرف زدنها، بهنظرم تشویش اذهان عمومی است و برای مردم نگرانی ایجاد میکند. همینگونه ادبیات است که به التهابات ارزی دامن میزند.
نظر شما به عنوان رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در این باره که چرا سیاستهای ارزی دولت موفق نبوده و چرا نتوانستند قیمت دلار را کنترل کنند، چیست؟
یکی از عوامل، عدم اجرای جامع و کامل سیاستهای ارزی کارشناسی از سوی دولت است. تصمیمگیری سازمانهای غیرمتولی در این حوزه هم تاثیر منفی داشته است. علاوه بر اینها، عدم اشراف کامل بر مسائل اقتصادی و برنامه جامع موجب شده است روزانه بخشنامههای جدیدی صادر شود و به بیثباتیها دامن بزند. عوامل بیرونی هم تاثیر محدود خود را داشته است.
مهمترین اقدام مجلس در موضوع ارز تاکنون چه بوده و چه برنامههایی را در آینده در نظر گرفتهاید؟
مهمترین اقدام ما در مجلس تهیه طرح دوفوریتی ساماندهی بازار ارز بود که دولت هم سیاستهای خود را بر همین مبنا تنظیم کرد اما در اجرای آن بخشی را پیاده کرد و بخشی را هم محقق نکرد. ما انشاءالله پیگیر هستیم که این طرح به صورت کامل توسط دولت اجرایی شود.
در هفتههای اخیر خیلی از کارشناسان به نقش نقدینگی بالا در ایجاد مشکلات اشاره داشتند اما دولت خلق این حجم از نقدینگی را به گردن موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز انداخته است؛ نظر شما در این باره چیست؟
خروجی موسسات مالی غیرمجاز هر چه که باشد باز ناشی از عملکرد خود دولت است. اگر دولت این موسسات را مدیریت میکرد، میتوانست جلوی خروجی نامطلوب آنها را بگیرد. خط اعتباری که بانک مرکزی در طول یک سال گذشته برای تسویه بدهی این موسسات داده است، باید سریعا داراییهای آنها را جایگزین کند. دستگاه قضایی اخیرا اعلام کرده تمام داراییهای این موسسات آماده تحویل است، بانک مرکزی هم باید هر چه سریعتر این فرآیند را محقق کند، چرا که قیمت این املاک و مستغلات هم تغییر کرده و بانک مرکزی میتواند منابع خود را از این طریق پس بگیرد و بخشی را جایگزین کند. اتفاقا یکی از سوالات ما از رئیس جدید بانک مرکزی درباره همین موضوع است.
یک عامل دیگر نقدینگی کنونی هم سیاستهای تعیین نرخ سود است که متاسفانه سال گذشته با تصمیم غلط رئیس سابق بانک مرکزی، افزایش نرخ سود سپرده باعث شد نرخ شتابدهنده نقدینگی، بشدت افزایش پیدا کند. خود نوع تعیین نرخ سود، عاملی مهم در افزایش میزان نقدینگی است. همین تصمیم هم به افزایش حجم نقدینگی در کشور دامن زد. خب! این تصمیم دیگر در حیطه مسؤولیتهای دولت بود. دولت به جای اینکه این نرخ را کاهش بدهد، بهمنماه سال گذشته آن را افزایش داد. این عامل تقصیر دولت بود و به هیچ جای دیگر ارتباطی پیدا نمیکرد. همچنین جلوگیری از اضافه برداشتهایی که الان نظام بانکی دارد انجام میدهد، موضوع تعامل میان مجلس و دولت است.
این روزها یک سوالی در جامعه مطرح است مبنی بر اینکه چرا با وجود دستگیری اخلالگران ارزی از سوی دستگاه قضایی، ما همچنان نوسانات ارزی را شاهد هستیم؟
بیشتر افرادی که الان دستگیر شدهاند کسانی هستند که قبلا ارز 4200 تومانی گرفتند و پرونده این افراد مربوط به آن موضوع است. افرادی که الان در بازار دارند تاثیر میگذارند و فقط به دنبال منافع خودشان هستند، یک مجموعه دیگری به حساب میآیند که البته باید مورد بررسی قرار گیرد که کدام یک از آنها چگونه و با چه ابزاری بر بازار تاثیر منفی گذاشته و به تقاضای کاذب دامن میزنند. این دو موضوع متفاوت است و باید هر کدام در جای خود مورد بررسی قرار گیرد.