گروه بین‌الملل: پرونده مبهم سرنوشت جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد رژیم سعودی از هفته پیش به تیتر اول بیشتر رسانه‌های منطقه‌ای تبدیل شده است. خاشقجی که به دلیل سرکوب‌های اخیر در کشورش به آمریکا مهاجرت کرد، در روزنامه واشنگتن‌پست فعالیت می‌کرد و مقالات او به صورت منظم در این نشریه چاپ می‌شد. او سه‌شنبه هفته پیش برای انجام امور مربوط به ثبت ازدواج رسمی خود به کنسولگری عربستان در استانبول مراجعه کرده بود و در حالی‌که نامزدش در بیرون به مدت 11 ساعت منتظر او بود، هرگز از این مکان خارج نشد. برخی مقامات به روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز گفته‌اند تیم تحقیقات ترکیه می‌گوید تیمی متشکل از 15 عامل سعودی او را در داخل کنسولگری کشته‌اند. توران قیشلاقچی، رئیس انجمن رسانه‌های عرب ترکیه گفت مقامات به او گفته‌اند «آنها او را کشته و جسدش را مثله کرده‌اند». کارشناسان می‌‌گویند احتمال قتل خاشقجی می‌تواند به بروز تنش در روابط ریاض و آنکارا منجر شود. این رخداد همچنین می‌تواند تلاش‌های انجام شده برای ترسیم چهره‌ای به اصطلاح «اصلاح‌گر» از محمد بن‌سلمان ولیعهد بی‌پروای سعودی را به باد دهد و بشدت به ادعای مصلح بودن این شاهزاده، ضربه بزند. «کریستین اولریکسن» عضو اندیشکده بیکر دانشگاه رایس در آمریکا می‌گوید: «این ضربه‌ای شدید به تصویری است که حامیان عربستان‌سعودی به دقت تلاش کرده‌اند در غرب بویژه واشنگتن ایجاد کنند». هرچند بن‌سلمان برخی تغییرات را در امور داخلی عربستان ایجاد کرده اما رژیم سعودی تحت حاکمیت او و پدرش، شمار زیادی از فعالان اجتماعی و سیاسی را بازداشت کرده است. او پارسال هم متهم شد سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان را در ریاض تحت بازداشت خانگی قرار داده است. همان زمان، ده‌ها نفر از مقام‌های سعودی نیز در جریان آنچه تلاش برای مقابله با فساد خوانده شد، در یک هتل بازداشت شدند. به گفته کارشناسان، تایید قتل خاشقجی می‌تواند روابط ترکیه و عربستان را که همین حالا هم با تنش همراه است، بیش از پیش به سمت وخامت سوق دهد. اولریکسن می‌گوید: «این مساله احتمالا به بروز یک بحران دیپلماتیک با ترکیه منجر می‌شود و در واشنگتن دیدگاه کسانی را تقویت می‌کند که محمد بن‌سلمان را فردی می‌دانند که حاضر است قمارهایی را آغاز کند، بی‌آنکه به تبعاتش بیندیشد، چه در بحث محاصره قطر، چه در بازداشت سعد حریری، چه در قطع رابطه با کانادا و از همه واضح‌تر در یمن». «جیمز دورسی» از کارشناسان امور بین‌الملل هم می‌گوید مفقود شدن خاشقجی می‌تواند به «وخامت قابل توجه» روابط آنکارا و ریاض منجر شود. در حالی که بن‌سلمان جمعه در مصاحبه با شبکه بلومبرگ از وضعیت خاشقجی ابراز بی‌اطلاعی کرده و گفته بود عربستان حاضر است به مقام‌های ترکیه‌ای اجازه دهد کنسولگری عربستان را تفتیش کنند اما مجتهد، افشاگر سعودی یکشنبه‌شب در صفحه توئیتر نوشت بن سلمان به طور کامل از وضعیت خاشقجی مطلع است و فیلم جنازه او را هم دیده است. به گفته مقام‌های ترکیه‌ای، قتل جمال خاشقجی در ساختمان کنسولگری این کشور در استانبول به دست تیمی ویژه که از ریاض آمده بودند، انجام شده است. به نوشته روزنامه گاردین، مسؤولان دولت ترکیه به ویدئوهایی دست یافته‌اند که نشان می‌دهد صندوق‌هایی از داخل ساختمان کنسولگری به داخل خودرویی با شیشه‌های دودی منتقل شده و این عملیات در ساعاتی پس از ناپدید شدن خاشقجی رخ داده است. پس از اتهامات ترکیه مبنی بر اینکه خاشقجی به دست دولت عربستان کشته و جسدش پس از آن نابود شده است، مسؤولان آنکارا روز یکشنبه اعلام کردند بر اساس تحقیقات پلیس و سازمان اطلاعات این کشور و نیز بررسی فیلم‌های دوربین‌های مداربسته و گفت‌وگو با برخی افراد مطلع در داخل کنسولگری به این نتیجه رسیده‌اند که خاشقجی در جنایتی که ریاض ترتیب داده به قتل رسیده است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه نیز روز یکشنبه هشدار داد و گفت از ناپدید شدن خاشقجی ناراحت است و منتظر نتایج تحقیقات در این زمینه می‌ماند. لحن اردوغان اینگونه به نظر می‌رسید که او تصمیم دارد بحران دیپلماتیکی را که احتمالا با اتهام‌زنی مستقیم به ریاض شکل خواهد گرفت به تاخیر بیندازد. «یاسین اوکتای» از مشاوران اردوغان به شبکه سی‌ان‌ان ترکیه گفته بود: اطلاعات خوبی وجود دارد و این پرونده حل نشده باقی نخواهد ماند. اگر مسؤولان عربستانی گمان می‌کنند ترکیه همانند دهه ۹۰ است، در اشتباه هستند. تیم تحقیق هیچ‌گونه اطلاعاتی درباره محل جسد خاشقجی ارائه نکرده‌اند و برخی یگان‌های پلیس هنوز بر این باورند دلایل کافی برای کشته شدن این روزنامه‌نگار مخالف عربستانی وجود ندارد اما همه آنها اتفاق نظر دارند که دست‌کم او ناپدید شده است و احتمالا این مساله پیامدهای گسترده‌ای در ترکیه و خارج آن خواهد داشت.
احضار مجدد سفیر سعودی در ترکیه
وزارت خارجه ترکیه روز گذشته برای دومین بار طی هفته اخیر، سفیر عربستان‌سعودی را برای توضیح درباره سرنوشت مرموز فعال رسانه‌ای ضد سعودی، احضار کرد. وزارت خارجه ترکیه بعد از احضار مجدد سفیر ریاض در آنکارا، از آنها خواست ساختمان کنسولگری این کشور در استانبول را تفتیش کنند. دولت ترکیه همچنین از دیپلمات‌های سعودی خواست نهایت همکاری را با نیروهای امنیتی در تحقیقات برای مشخص شدن عاقبت خاشقجی انجام دهند.
درخواست سازمان ملل درباره خاشقجی
گزارشگر ویژه آزادی بیان سازمان ملل متحد بامداد دوشنبه در واکنش به قتل «جمال خاشقجی» روزنامه‌نگار منتقد رژیم سعودی در کنسولگری این کشور در استانبول گفت: دقیقا نمی‌دانم اگر ثابت شود عربستان این روزنامه‌نگار را ترور کرده است، چه اقداماتی درباره ریاض اتخاذ می‌شود اما اطمینان دارم جامعه جهانی به آسانی از کنار این قضیه نخواهد گذشت. «دیوید کای» افزود در کنار اخبار و اطلاعاتی که حکایت از قتل جمال خاشقجی در کنسولگری سعودی در استانبول ترکیه دارد، باید تحقیقاتی مستقل و بین‌المللی در این باره آغاز شود. به گفته کای، اگر قتل خاشقجی تایید شود، کمیته آزادی بیان سازمان ملل متحد از جامعه جهانی خواهد خواست از طریق برخی مکانیزم‌های مستقل برای مجازات و پیگیرد عاملان این عملیات، اقداماتی را انجام دهد.
پیام‌های قتل خاشقجی
اگر قطعیت دست‌داشتن عربستان‌سعودی در ناپدیدشدن خاشقجی تایید شود، این موضوع حاوی 2 پیام است؛ نخست اینکه سعودی‌ها از طریق گزینش شخصی مشهور و معروف در سطح رسانه‌ای، عربی و جهانی مانند جمال خاشقجی می‌خواهند به مخالفان خود بگویند به هیچ‌وجه با آنها مسامحه نخواهند کرد و عربستان‌سعودی تغییر کرده است و کسی که با ما نباشد علیه ما است و همه اقدامات لازم از جمله ربوده‌شدن و کشته‌شدن علیه او انجام خواهد شد. پیام دوم این است که می‌خواهد بیشترین سطح ممکن از خبرسازی رسانه‌ای را در چارچوب طرح خود به منظور دستیابی به همه مخالفان و ترساندن و به وحشت انداختن آنها به کار بگیرد. در تایید این مقوله، مدیر اجرایی بخش غرب آسیای دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید: «اینگونه اقدامات نمایانگر ماهیت (معمر) قذافی‌گونه ولیعهد سعودی است و فراتر از آن حاوی این پیام او به عربستانی‌های داخل و خارج از کشور است: بهتر است دهان‌تان را ببندید، جان شما در امان نیست، قانونی برای حفاظت از شما وجود ندارد».