محسن شهمیرزادی: امروز هفتادمین نمایشگاه فرانکفورت افتتاح می‌شود و بزرگ‌ترین ناشران جهان برای عرضه، فروش و امضای قرارداد کپی‌رایت آثارشان دور هم جمع می‌شوند. نمایشگاهی که به عنوان برجسته‌ترین رویداد فرهنگی جهان در حوزه نشر شناخته می‌شود و بسیاری از انتشارات‌ها در این نمایشگاه به‌واسطه امضای قرارداد و فروش حق نشر آثارشان بقای خود را تضمین می‌کنند. امسال هم تعدادی از ناشران ایرانی نیز به سیاق سال‌های گذشته به این نمایشگاه رفته‌اند تا بتوانند سهمی در بازار جهانی داشته باشند. سهمی که به دلایل گوناگون آنچنان برجسته نیست و در طول این سال‌ها صنعت نشر ایران هیچگاه نتوانسته است توفیق بین‌المللی چندانی به دست آورد. ادبیات داستانی ایران اگرچه مضامین انحصاری چون دفاع‌مقدس، عرفان و اسطوره‌های بومی را با خود به همراه دارد اما نتوانسته است با بهره‌وری از این مضامین تعداد زیادی آثار درخشان خلق کند. در میان معدود رمان‌های برجسته ایرانی نیز نشرها اهمیت کمتری به ترجمه و ارائه این آثار به بازارهای فرهنگی سایر کشور‌ها داده‌اند. گاهی اوقات این مسأله فقط به بی‌اهمیتی محدود نمی‌شود، ناشران علاقه‌مند با موانع جدی روبه‌رو می‌شوند، چرا که ایران به دلایل گوناگون - و عمدتا صحیح - به کنوانسیون‌های کپی‌رایت نپیوسته است و به همین دلیل نمی‌تواند از بسیاری از حقوق نشر و مالکیت معنوی بهره‌مند شود. به همین دلیل هیچ‌گاه این انتظار نمی‌رود که ناشران ایرانی حاضر در نمایشگاه امسال اعم از ثالث، آریابان، ققنوس، شهرستان ادب و... اتفاق قابل توجهی را رقم بزنند. این مساله در کنار مزاحمت‌آفرینی هرساله منافقین در این نمایشگاه و برهم زدن جلسات ناشران ایرانی با هوچی‌گری و اخلال در برنامه‌ها، کار پیشگامان ادبیات فارسی در فرانکفورت را دشوارتر می‌کند. نمایشگاه فرانکفورت در کنار اولویت اصلی خود یعنی فراهم کردن بستر تعامل میان ناشران، بخش‌های جنبی گوناگونی را تدارک می‌بیند. یکی از بخش‌های جنبی نمایشگاه که امسال برجسته‌تر به چشم می‌آید، بخش انتخاب برترین آثار مکتوبی است  که دستمایه اقتباس سینمایی شده‌اند. آثار برجسته‌ای که فیلم‌های برجسته‌تری با اقتباس از آنها تولید شده است؛ اتفاق درخور توجهی که می‌تواند کمک شایانی به صنعت سینما کند. هرچند سال‌های طولانی است که برجسته‌ترین آثار هالیوود در زمره فیلم‌ها و سریال‌های اقتباسی قرار می‌گیرند. از «هری پاتر» تا «ارباب حلقه‌ها» از «گیم آوترونز» تا «وست ورلد» همگی آثار اقتباسی است که فیلمنامه‌های‌شان با الهام از  رمان‌های موفق جهان نوشته شده است. این اتفاق در نمایشگاه فرانکفورت می‌تواند موضع رسمی صاحبان صنعت نشر و چراغ سبز آنها به سینما باشد؛ چرا که امروز بی‌شک مخاطبان سینما و تلویزیون از خوانندگان کتاب‌ها بیشترند و صنعت فیلم و سریال پرسود‌تر از صنعت نشر حاضر شده است. دستیابی به گستره بیشتر مخاطبان و بازار پرسودتر موجب شده است ناشران به این موضوع تمایل نشان دهند. از سوی دیگر ضمانت مردم‌پسند بودن قصه و موفقیت فیلم در فروش به شرط کارگردانی خوب باعث می‌شود تهیه‌کنندگان سینمایی نیز اقبال بالایی به داستان‌های مکتوب داشته باشند. این اتفاق اما در کشور ما به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد، آن هم در حالی که عمده کارگردان‌ها از نبود فیلمنامه خوب در سینما گلایه می‌کنند و مردم خسته از کلیشه‌های داستانی سینما و شوخی‌های اروتیک به کمدی‌های مبتذل در سینما بسنده کرده‌اند. این درحالی است که تجربه موفق «قصه‌های مجید» می‌توانست به الگویی بهتر برای بهبود وضعیت سینمای ایران تبدیل شود.  روزی از نویسنده سریال سردلبران پرسیدم آیا این سریال اقتباسی از رمان «برکت» اثر ابراهیم اکبری دیزگاه است؟ چرا که روند قصه شباهت بسیاری به آن داشت اما وی از وجود چنین رمانی نیز اظهار بی‌اطلاعی کرد و محمدحسین لطیفی، کارگردان این سریال این اتفاق- عدم اقتباس از رمان‌های موفق - را یکی از بحران‌های سینما و تلویزیون ایران دانست و در ادامه گفت: «اصل این است که ما در ابتدا رمان بنویسم، بعد ببینیم مردم چه رمان‌‌‌هایی را می‌پسندند و بر اساس آن اثری را خلق کنیم اما این اتفاق نیفتاده است و باید منتظر بمانیم تا بشود که نمی‌شود». امسال نمایشگاه فرانکفورت در 3 بخش به آثار اقتباسی جایزه می‌دهد. برترین آثار در زمینه  کتاب تصویرسازی شده از آثار سینمایی، بهترین آثار اقتباسی بر مبنای کتاب‌های کودک و نوجوان و برترین آثار اقتباسی از کتاب‌های بزرگسال بخش‌های جایزه فیلم‌های اقتباسی امسال را تشکیل می‌دهند. هیات داوران این جشنواره در دوره نخست شامل فردریک بویر (مدیر هنری جشنواره تربیکا و جشنواره فیلم اروپا)، راجندرا روی، بتا گلور سخنگوی مطبوعاتی جشنواره فیلم زوریخ، اولریخ هوچلر از مشاوران رسانه‌ای شرکت بوش، لئور باراکوج مدیر اجرایی مجله روایتی، سینا ولیچ جنسن از فعالان سینمایی هلند و آلن‌هارینگتون مدیر موزه فیلم آلمان می‌شوند. جایزه این بخش نیز فردا پنجشنبه در سالن ART اهدا خواهد شد.
در بخش کتاب تصویرسازی شده از آثار سینمایی، «اطلس 35 اثر سینمایی بزرگ جهان»،«35 جلسه با مرلین مونرو» و «فرانکشتاین: 200 سال اول» به عنوان نامزدهای این بخش انتخاب شدند.  در بخش بهترین آثار اقتباسی بر مبنای کتاب‌های کودک و نوجوان، «هیلدا» به کارگردانی اندی کول و  محصول مشترک انگلستان، ایالات متحده آمریکا و کانادا، «اتاق رومی» به کارگردانی میچا کمپ، محصول کشور هلند، «بیل» به کارگردانی اینارا کلمن محصول مشترک کشور لتونی، لیتوانی، جمهوری چک و «جادوگر کوچک» به کارگردانی مایکل شایرر محصول کشور آلمان نامزدهای این بخش شدند.  همچنین در بخش بهترین آثار اقتباسی بر مبنای کتاب‌های بزرگسال نیز انیمیشن«روز دیگری از زندگی» به کارگردانی دامیان نئو و رائل دل لافونته محصول کشور اسپانیا و «اینتریگو» به کارگردانی دانیل آلفردسون بر اساس رمان‌هایی از ‌هاکان ناصر به عنوان نامزدهای این بخش انتخاب شدند. حال باید دید آیا نمایشگاه کتاب تهران که اردیبهشت‌ماه سال آینده برگزار می‌شود، از این اتفاق پسندیده در فرانکفورت ایده‌ای اقتباس خواهد کرد که در ایران نیز بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشور، پلی بین فیلمسازان و نویسندگان بسازد تا قصه‌های ایرانی راهی به فیلم‌های ایرانی پیدا کنند؟