گروه بین‌الملل: معامله آمریکایی- سعودی برای بستن پرونده جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد ولیعهد سعودی که به شکل وحشیانه‌ای در کنسولگری عربستان در استانبول کشته شده، آماده است. اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در روز دوشنبه بعد از گفت‌وگوی تلفنی‌اش با ملک سلمان که مسؤولیت قتل خاشقجی را بر دوش «عناصر خودسر» انداخت، از مهم‌ترین سیگنال‌‌ها در رابطه با این معامله است. دستور ملک سلمان برای انجام تحقیقات تکمیلی داخلی درباره این حادثه نیز یکی دیگر از این سیگنال‌هاست و رسانه‌های آمریکایی گزارش می‌دهند احتمالا نتیجه این تحقیقات این باشد که خاشقجی به صورت اشتباه کشته شده است. در راستای اجرای همین معامله بوده که تنها در روز دوشنبه اقداماتی که چند روز پیش باید اتخاذ می‌شد، انجام شد. عربستان سعودی به پلیس ترکیه اجازه بازرسی از کنسولگری این کشور را با یک تیم مشترک میان 2 طرف صادر کرد. در همین زمان، دونالد ترامپ به وعده خود عمل و به صورت تلفنی با سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی صحبت کرد. در این تماس تلفنی، سلمان بن عبدالعزیز توجه ویژه خود برای تحقیقات درباره مفقود شدن یک «شهروند سعودی» را اعلام کرد! ملک سلمان همچنین به دادستانی عربستان دستور داده تحقیقات داخلی در پرونده خاشقجی را بر اساس اطلاعات به دست آمده از سوی کمیته مشترک عربستان و ترکیه آغاز کند. مشخص است این کمیته محمد بن‌سلمان را بی‌گناه نشان داده و در بهترین حالت «کارمندان جزء» را در انجام این جنایت مقصر معرفی خواهد کرد. درست در راستای همین معامله بود که دونالد ترامپ بعد از اظهارات تند خود که گفته بود در صورت اثبات دست داشتن عربستان در این ترور، این کشور به سختی تنبیه خواهد شد، در گفت‌وگوی مطبوعاتی با روزنامه‌نگاران در کاخ سفید گفت: به نظر می‌رسد ملک سلمان و فرزندش از سرنوشتی که ممکن است روزنامه‌نگار سعودی گرفتار آن شده باشد، اطلاعی ندارند. وی ادامه داد: به نظر می‌رسد این اتفاق به دست تعدادی از عناصر غیرمنضبط رقم خورده باشد. ترامپ همچنین مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا را عازم ریاض کرد تا با ارائه راه‌حل‌هایی، سعودی‌ها را از این بن‌بست بی‌سابقه نجات دهد. او همچنین بعد از عربستان وارد ترکیه خواهد شد. به نظر می‌رسد آمریکا 3 سناریو برای حل بحران عربستان درباره قتل خاشقجی آماده کرده است: سناریوی نخست این است مسؤولان امنیتی سعودی اعتراف کنند که قتل غیرعمدی بوده و در جریان بازجویی از خاشقجی در ساختمان کنسولگری یا منزل سرکنسول در نتیجه یک اشتباه رخ داده است و لذا آنها خواسته‌‌اند برای کتمان این قضیه آثار جرم را از بین برده و جسد را سر به نیست کنند. سناریوی دوم این است که عربستان سعودی دستوراتی برای آزادی زندانیان سیاسی بویژه فعالان جامعه مدنی و نیز آزادی شاهزاده‌هایی که از سال گذشته در هتل ریتز کارلتون بازداشت شده‌اند، صادر کند. سناریوی سوم که دشوارتر از همه است بررسی آینده محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی است، چرا که با ماجراجویی‌های وی که تنها یک سال از ولایتعهدی او می‌گذرد، دشوار است که جامعه جهانی باقی ماندن او در قدرت را بپذیرد و اگر او پادشاه عربستان شود معلوم نیست چه خواهد شد. در همین رابطه، شبکه سی‌ان‌ان گزارش داد عربستان سعودی خود را آماده می‌کند به این موضوع اذعان کند که خاشقجی در نتیجه یک بازجویی اشتباه(!) کشته شده است. این گزارش به نقل از منابع ویژه خود می‌افزاید که عربستان سعودی گزارشی آماده می‌کند که نشان می‌دهد این عملیات بدون صدور مجوز از سوی مقامات مافوق انجام شده و کسانی که در این عملیات دست داشته‌اند، محاکمه خواهند شد. شبکه ان‌بی‌‌سی آمریکا نیز به نقل از 2 منبع آگاه گزارش داد که تفسیر جدید سعودی‌ها به دنبال این است که محمد بن‌سلمان را از اتهام قتل جمال خاشقجی مبرا کند و مسؤولیت قتل وی را از دوش او بردارد. روزنامه نیویورک‌تایمز به نقل از یک منبع مطلع نوشته ولیعهد عربستان با بازجویی یا ربودن خاشقجی از ترکیه و انتقال او به عربستان موافقت کرده بوده است. به گفته این منبع آگاه، حکومت عربستان برای محافظت از ولیعهد، یک مقام سرویس اطلاعاتی این کشور را مقصر معرفی خواهد کرد. احتمال پذیرش قتل جمال خاشقجی در حالی است که پیش از این عربستان سعودی قویا اعلام کرده بود خاشقجی در کنسولگری نیست و او پس از انجام کارهای اداری، از ساختمان خارج شده است.
تحرکات بین‌المللی برای حذف بن‌سلمان
قتل خاشقجی و جزئیاتی که از آن منتشر شده، غرب و بویژه آمریکا را به تغییر رویه نسبت به عربستان وا داشته است. در حال حاضر نوعی اتفاق نظر میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌های سنا و کنگره آمریکا به وجود آمده که باید عربستان را به دلیل نقض مداوم حقوق بشر مجازات کرد. این اتحاد نیز سبب شده موضع ترامپ از «نمی‌توانیم به دلیل قراردادهای‌مان عربستان را مجازات کنیم» به «طوری عربستان را مجازات خواهیم کرد که به قراردادهای‌مان لطمه وارد نشود» تغییر کند. اما برخورد نمایندگان و سناتورهای آمریکایی با این مساله بسیار شدیدتر از موضع دونالد ترامپ است. سناتور رند پال جمهوری‌خواه نیز خواستار قطع کمک‌های نظامی واشنگتن به عربستان شده و باب کورکر، سناتور جمهوری‌خواه و کریس کونز، سناتور دموکرات نیز در بیانیه‌ای خواستار پاسخ فوری سران عربستان درباره سرنوشت خاشقجی شده‌اند. در همین راستا، یک وبگاه قطری در یادداشتی از تحرکات غربی با همکاری افرادی در داخل خاندان آل‌سعود برای برکناری محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و ممانعت از پادشاهی وی خبر داد. الخلیج آنلاین بر اساس آنچه آن را «اطلاعات موثق از منابع مختلف» نامید، تاکید کرد: در حال حاضر در سطح بین‌المللی، عربی و حتی در داخل عربستان تلاش‌هایی برای خلاصی از محمد بن‌سلمان و پایان دادن به حیات سیاسی وی در جریان است، آن هم پس از اینکه سیاست‌های داخلی و خارجی او، کشورش و منطقه را به داخل سلسله بحران‌های بی‌سابقه‌ای سوق داد. منابع الخلیج آنلاین با اشاره به اینکه بن‌سلمان در انزوایی شدیدتر از قبل در داخل خاندان آل‌سعود به سر می‌برد، افزودند: ولیعهد سعودی حالا دیگر تهدید موجودیت خود را بیش از قبل، یعنی بیش از زمان بازداشت‌های شاهزادگان و مسؤولان سعودی در هتل ریتز کارلتون، احساس می‌کند بویژه که احمد بن عبدالعزیز، عموی وی که شایسته‌تر از وی برای رسیدن به پادشاهی عربستان است در خارج از کشور به سر می‌برد و محافل پیرامون ولیعهد سعودی اطلاعی ندارند که احمد بن عبدالعزیز در حال حاضر چه نقشه‌ای می‌کشد؟ بنا به اطلاعات الخلیج آنلاین، در داخل خاندان آل‌سعود تلاش‌های جدی جریان دارد تا شاهزاده احمد بن عبدالعزیز را برای اقدام بین‌المللی علیه بن‌سلمان راضی کنند و برخی طرف‌های غربی هم به وی پیشنهاد داده‌اند جانشین احتمالی ملک سلمان شود که عملا در مدیریت امور کشور ناتوان است، بویژه که شاهزاده احمد از روابط بسیار قوی هم با مقامات پرنفوذ در داخل دولت‌های آمریکا و انگلیس برخوردار است.
درخواست برای لغو مصونیت دیپلمات‌های سعودی
در این میان میشل باشله، کمیسر حقوق بشر سازمان ملل متحد، خواستار لغو مصونیت دیپلمات‌های سعودی و اماکن دیپلماتیک آنها در ترکیه درباره پرونده خاشقجی شد. باشله روز سه‌شنبه در ژنو مقام‌های ترکیه و عربستان را فراخواند تا تمام مدارک و شواهد موجود درباره این پرونده را علنی کنند. او تاکید کرد: با توجه به وجود مدارک روشن درباره وارد شدن خاشقجی به کنسولگری و اینکه از آن زمان به بعد او هرگز دیده نشد، این مسؤولیت مقام‌های عربستان است که فاش کنند از آن نقطه به بعد چه اتفاقی برای او افتاده است.
خروج تیم بازرسان از کنسولگری
در تحولی دیگر در روز دوشنبه پلیس ترکیه برای نخستین‌بار وارد کنسولگری عربستان در استانبول شد؛ جایی که خاشقجی برای آخرین بار دیده شد. منابع گزارش دادند تیم مشترک بازرسان ترکیه و عربستان بامداد سه‌شنبه پس از یک عملیات تفتیش 8 ساعته از ساختمان کنسولگری عربستان خارج شدند. یک مقام مسؤول به این خبرگزاری گفته، این تیم تحقیقاتی نمونه‌هایی از جمله خاک باغ کنسولگری را برای آزمایش‌های بیشتر با خود برده‌است. در همین راستا، یک منبع در دادستانی ترکیه که خواسته نامش فاش نشود به شبکه الجزیره گفت: آنها شواهدی پیدا کرده‌اند که ظن اینکه خاشقجی داخل کنسولگری کشته شده باشد را تقویت می‌کند. وی افزود: این یک گام رو به جلو پس از چندین روز سردرگمی درباره سرنوشت خاشقجی است. این منبع آگاه در دادستانی ترکیه همچنین گفته است که بازپرسان ما شواهدی نیز مبنی بر دستکاری در آنجا کشف کرده‌اند. مقامات ترکیه از ابتدا تاکید داشتند جمال خاشقجی حدود 2 هفته پیش، بعد از رفتن به داخل کنسولگری عربستان به قتل رسیده است. این در حالی است که عربستان مدعی بود این روزنامه‌نگار سعودی، بعد از انجام کار خود ساختمان کنسولگری را به‌سلامت ترک کرده است.
دیدار پمپئو با ملک سلمان
وزیر خارجه آمریکا صبح دیروز وارد عربستان سعودی شد و با پادشاه و ولیعهد این کشور دیدارهای جداگانه‌ای ترتیب داد. پمپئو و طرف‌ها در این دیدارها پرونده جمال خاشقجی را بررسی کردند. در واقع سفر پمپئو به عربستان و سپس ترکیه در راستای تدابیری است که دولت ترامپ برای مختومه کردن پرونده قتل خاشقجی اتخاذ می‌کند که البته او می‌خواهد از این فرصت به‌دست آمده، باج‌گیری از سعودی‌ها را به اوج برساند. در همین راستا، عبدالباری عطوان، تحلیلگر مطرح جهان عرب، این فرضیه را مطرح کرده است که پمپئو در این سفر حامل فاکتور هزینه‌های ترامپ برای حمایت از سعودی‌هاست که باید هر چه سریع‌تر در قبال رهایی‌شان از تنگنای کنونی، پرداخت کنند.
صعود بننایف در سایه افول بن‌سلمان
از زمان ناپدپد شدن جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد هیات حاکمه سعودی، روزنامه‌های بزرگی نظیر واشنگتن‌پست و نیویورک‌تایمز حمله تبلیغاتی گسترده‌ای علیه محمد بن‌سلمان به راه انداخته‌اند و وی را مسؤول ناپدید شدن جمال خاشقجی و کشتن او می‌دانند. نیکولاس کریستوف، نویسنده مشهور آمریکایی در اشاره به سیاست‌ها و رفتار نامناسب ولیعهد سعودی در سطح بین‌المللی، بن‌سلمان را «ولیعهد دیوانه» توصیف کرد که روزنامه‌نگاری را می‌کشد و نخست‌وزیری را می‌رباید و هزاران کودک را در گرسنگی نگه می‌دارد و به هیچ وجه مستحق استقبال رسمی نیست. منظور کریستوف از نخست‌وزیر در اینجا، سعد حریری است که چندین روز در عربستان به گروگان گرفته شده بود و منظور او از هزاران کودک، کودکان یمنی است که در سایه جنگ تحمیلی عربستان علیه این کشور و محاصره همه‌جانبه آن از گرسنگی شدید رنج می‌برند. کریستوف متذکر شد: صراحتا باید گفت این امر لکه ننگی برای مسؤولان دولت ترامپ و تاجرانی است که پیش از این برای بن‌سلمان دست می‌زدند؛ با وجود اینکه ده‌ها بازرگان و شاهزاده را به زندان انداخت، سعد حریری را ربوده و مجبور به استعفا کرد، با بحران‌آفرینی با قطر دست به ماجراجویی زد و علاوه بر آن جنگ علیه یمن را به راه انداحت که بدترین بحران انسانی را در جهان ایجاد کرد زیرا نزدیک به 8 میلیون یمنی در آستانه قحطی قرار دارند. این نویسنده تاکید کرد: آمریکا می‌تواند برای خاندان حاکم در عربستان روشن کند که آنها باید به دنبال ولیعهد جدیدی برای حکومت باشند. جان برنان، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در سال‌های 2013 تا 2017 میلادی نیز به نوبه خود از برتری دوران محمد بننایف نسبت به دوران پسرعمویش یعنی ولیعهد کنونی سخن گفته بود. این نویسنده تصریح کرد: رویکرد حرفه‌ای دستگاه‌های امنیتی عربستان با کنار گذاشته شدن محمد بننایف از یک‌سو و رفتن اداره آنها زیر دست مستقیم بن‌سلمان با تاثیر منفی همراه شده است. مجله فارین پالیسی نیز در گزارشی این احتمال را مطرح کرد که ممکن است بحران خاشقجی سبب شود بن‌سلمان جایگاه ولایتعهدی خود را از دست بدهد. بروس ریدل، مشاور سابق 4 رئیس‌جمهور آمریکا از جرج بوش پدر گرفته تا اوباما می‌گوید: ولیعهد همچنان از حمایت پدرش برخوردار است و این امر قطعی است اما تعجب نخواهم کرد که بن‌سلمان از تاج و تخت کنار‌زده یا ترور شود.