عبدالباری عطوان*: 2 روز بعد از ورود بحران سوریه به چهارمین سال خود، تمام شاخص‌ها در ابعاد داخلی و خارجی نشان از ثقل دولت سوریه و اردوگاه حامی آن در معادلات دارد و این نتیجه‌گیری خشم و افسردگی را در میان معارضان و حامیان پروژه تغییر در سوریه برانگیخته است. ما این بار نسبت به واژه «تغییرات دموکراتیک» که در ابتدای حوادث سوریه به آن اشاره می‌کردیم، ملاحظاتی داریم زیرا درگیری‌های کنونی بر سر قدرت است و بیشتر گروه‌ها و جبهه‌های شورشی خواهان تشکیل دولت اسلامی هستند، نه دولت دموکراتیک. آنها در مرحله دوم در پی اجرای افراط‌گرایانه احکام اسلامی هستند. این در حالی است که گروه‌های اسلامی [در میان شورشیان] قوی‌ترین گروه‌ها در نبرد سوریه هستند و سرسختی بیشتری در تقابل با دولت از خود نشان می‌دهند. شاخص‌های زیادی موید این موضوع است که اوضاع سوریه با یک یا دو سال قبل بسیار متفاوت است و دیگر زوال آن نزدیک نیست، این در حالی است که اردوگاه دشمنان و قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای که تمام توان خود را برای براندازی نظام سوریه گذاشته بودند، بسیار شکننده است. ۱- ایران به عنوان قوی‌ترین همپیمان سوریه به کانون دیدارهای وزرای خارجه اروپایی و عربی تبدیل شده است که مخالف نظام سوریه هستند. بعد از دیداری که دیدیر رایندرز، وزیر خارجه بلژیک در روز 22 ژانویه گذشته از تهران داشت، این بار کاترین اشتون، هماهنگ‌کننده سیاست خارجه اتحادیه اروپا وارد تهران شده و مراتب استقبال وزرای خارجه اتحادیه اروپا و دیگران از تقویت مناسبات با تهران را به مقامات ایران ابراز داشت. ۲- ایرانی‌ها این پیام قوی را به این سران اروپایی دادند که راهکار حل پرونده سوریه از طریق تشکیل دولت وحدت ملی فراگیر است که نمایندگانی از دولت و مخالفان در آن حضور داشته باشند، البته مسؤولیت دولت باید برعهده بشار اسد باشد. ۳- پارلمان سوریه این روزها مصوبه انتخابات عمومی را بررسی می‌کند، این مصوبه شرایطی دارد که بیشتر مخالفان سوری را از کاندیداتوری در انتخابات منع می‌کند؛ براساس یکی از شرط‌ها، کاندیداها باید حداقل 10 سال در سوریه مقیم بوده باشند و تابعیت کشور دیگری را نداشته باشند. ۴- اختلافات کنونی بین قطر و ۳ کشور حوزه خلیج‌فارس به رهبری عربستان شکاف بزرگی را در ائتلاف عربی مخالفان دولت سوری ایجاد کرده، این ائتلاف حامی مالی گروه‌های اسلامگرا و ارتش آزاد سوریه در پروژه براندازی نظام دمشق است. نتایج این شکاف حتی اگر هم‌اکنون نیز خود را در عرصه درگیری‌ها نشان ندهد، بزودی آشکار خواهد شد. ۵- خالد العطیه، وزیر خارجه قطر چند روز پیش به تهران سفر کرد، وی همچنین بر روند آزادی راهبه‌های معلولا و مذاکرات انجام شده در این باره نیز نظارت داشت. گفته می‌شود قطر پول زیادی برای تسهیل در عملیات آزادی این افراد پرداخت کرده، این تلاش برای فرار از انزوای منطقه‌ای و خلیجی و باز کردن کانال‌های غیرمستقیم روابط با دولت سوریه برای عقب‌نشینی از مواضع گذشته خود است. ۶- سرگرمی جهان عرب و جامعه جهانی به بحران اوکراین و تشدید جنگ سرد بین آمریکا و روسیه، پرونده سوریه را در درجه دوم  یا سوم اهمیت قرار داده است. ۷- تشدید اختلافات در میان معارضان سوریه و تبدیل شدن برخی نشست‌های ائتلاف به رینگ‌بوکس بین احمد جربا و مخالفانش. ۸- اقدام عربستان در مجرم اعلام کردن گروه اخوان‌المسلمین و شاخه‌های آن و نیز گنجاندن آنها در فهرست تروریست‌ها. این مصوبه قطعا بر اخوان‌المسلمین در سوریه که ستون فقرات معارضان دمشق را تشکیل می‌‌دهد، مطابقت دارد. ۹- ضعف مواضع رجب طیب اردوغان، نخست‌‌وزیر ترکیه یکی از حامیان معارضان سوری در گذشته و از سرسخت‌ترین دشمنان نظام اسد و نیز افزایش فشارهای داخلی علیه وی. ۱۰- افزایش قدرت اردوگاهی که در پی اولویت دادن به مبارزه با تروریسم به جای براندازی نظام سوریه است. ۱۱- بروز تغییر در مزاج ملل عربی در قبال انقلاب‌های موسوم به بهار عربی. افکار عمومی این انقلاب‌ها را مبتنی بر نظریه توطئه می‌داند و معتقد است این خیزش‌ها با هدف ایجاد شکاف بین امت عربی، تجزیه آن، تخریب کشورها و ارتش‌های عربی به نفع اسرائیل و برای تسلط آمریکا و غرب بر منطقه به راه افتاده است. ۱۲- رسانه‌های عربی که طی ۳ سال گذشته نقش مهمی در حمایت از معارضان مسلح سوری داشتند، مسائل دیگری را در محور توجهات قرار داده‌اند. با توجه به این مسائل، می‌توان گفت دولت سوریه در بهترین روزهای خود به‌سر می‌برد و در حال خروج از تنگنای بحران است. تجزیه اردوگاه معارضان و دگرگونی اولویت‌های آنها و مقاومت نیروهای دولتی سوریه در عرصه نبرد و پیشروی‌ها در منطقه استراتژیک القلمون، بر این آسودگی خاطر نظام افزوده است. این شرایط البته بدان معنا نیست که بحران سوریه رو به پایان و در حال خروج از رادارهای توجه جهانی است زیرا این بحران تا چند سال آینده نیز ادامه خواهد یافت اما واقعیت آن است این بحران که با تضعیف نظام و محاصره آن و افزایش اختلافات در دولت آغاز و با متحد شدن کشورها برای حمایت از معارضان دنبال شد، به صورت تدریجی دگرگون خواهد شد. موید این روند نیز این است که نشست گروه «دوستان سوریه» از مدت‌ها پیش برگزار نشده است و اصلا معلوم نیست نشست بعدی آن چه زمانی خواهد بود؟
* تحلیلگر برجسته مسائل خاورمیانه