علیرضا رضوانی: یکی از حاضران انگلیسی پیاده‌روی اربعین که یک خانم و از فعالان رسانه‌ای بود، پس از حضور در این راهپیمایی به جنبه حائز اهمیتی از این راهپیمایی اشاره کرده بود که به خودی خود می‌تواند موضوع یکی از این چندهزار همایشی که در سال برگزار می‌شود، باشد. او نوشته بود: «اینکه عراقی‌ها دیر زمانی‌ است که دارایی‌های خود را از دست داده‌اند و امروز اینگونه خالصانه از غریبه‌ها پذیرایی می‌کنند، همان درس تواضع مشفقانه‌ای است که از امام خود گرفته‌اند. ملتی که از دهان خود می‌زند تا نهایت میهمان‌نوازی را نشان دهد و این نهایت الهام‌بخشی است. در راه بین نجف تا کربلا، شاهد بهترین شکل انسانیت بودم. دستانی را دیدم که به نیت خدمت دراز می‌شد؛ آغوش‌هایی را دیدم که پناهگاه بیماران و خستگان می‌شد؛ اطعمه و اشربه‌هایی که خالصانه نثار جان گرسنگان و تشنگان می‌شد. در آن راه، دریافتم که انسانیت چگونه می‌تواند باشد اگر ما نیز کمی سخت‌تر تلاش کنیم». ایثار، مفهومی است که در پیاده‌روی اربعین معنای دیگری پیدا می‌کند. عبارتی که یکی از اشاره‌های اصلی به آن در آیه 9 سوره حشر، صورت گرفته است: وَیُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَه. آیه‌ای که اگرچه شأن نزول‌های فراوانی برای آن در کتب تفسیری آمده است اما به اصل «ایثار» اشاره‌ای تام و تمام دارد: می‌بخشند، در حالی که خود احتیاج دارند.
عموم مردم در مسیرهای راهپیمایی از شهرهای مختلف تا کربلا، معمولا زندگی روستایی‌ای دارند و اینطور نیست که در شرایط اقتصادی فوق‌العاده‌ای باشند اما در روزهای منتهی به اربعین، همه آنچه دارند ولو به اندازه یک پارچ آب باشد، به میان راهپیمایان می‌آورند و یکی از بی‌نظیرترین صحنه‌های عالم را رقم می‌زنند. عراق به لطف سخاوت مردمش، میلیون‌ها زائر را می‌پذیرد. اتفاقی که حتی در مراسم باشکوه حج هم رخ نمی‌دهد و جمعیتی بسیار کمتر از راهپیمایان اربعین در آن حضور می‌یابند. مردم عراق، هر سال، چند هفته، شب و روز، بی‌خستگی، بدون منت، به طور رایگان غذا، آب، امکانات پزشکی، موکب و همه امکاناتی را که زائران به آن احتیاج دارند، در اختیار آنها قرار می‌دهند و این فضیلتی است که تنها جامعه عراق صاحب آن هستند. این اتفاق، تکراری دیگر و این ایثار، مشابهی دیگر ندارد.
در یکی از پژوهش‌هایی که در باب این وجه از پیاده‌روی اربعین انجام شده، آمده است: ایثارگری، از خودگذشتگی و میهمان‌نوازی و خدمت به زائران و محبان اهل بیت(ع) در دورانی که خودخواهی و بی‌توجهی به دیگران در حال گسترش است ارزش دوچندانی دارد. آشنایی با چنین رفتارهای مثبتی و تجربه آنها از نزدیک، باعث می‌شود این ویژگی‌‌ها در افراد نهادینه شود؛ همچنین افراد با سلیقه‌ها و فرهنگ‌های مختلف در کنار یکدیگر و قدم به قدم با هم برای رسیدن به مقصدی مشترک همکاری می‌کنند و این تفاوت‌ها باعث نمی‌شود به یکدیگر کمک نکنند. یکی دیگر از دستاوردهای روانشناختی این پیاده‌روی، درک متقابل اطرافیان و کمک به همنوع است. افرادی که با برنامه‌ریزی خودشان و پذیرفتن سختی‌‌ها و هزینه‌‌های مالی تصمیم می‌گیرند گروه‌هایی را برای حضور در پیاده‌روی اربعین تشکیل دهند، راهکارهای تعامل بیشتر با همنوع را در راه رسیدن به هدفی آرمانی تمرین می‌‌کنند که یادگیری این مهارت، بسیار ارزشمند است. احساس خود ارزشمندی و بزرگ شدن شخصیت از دیگر ثمرات این راهپیمایی بزرگ است. بالا بردن صبر، تحمل و شکیبایی سختی‌‌های مسیر، به ساخته شدن افراد کمک می‌کند.
در واقع حضور در این راهپیمایی، حضور و تجربه و حضور در جهانی است که در زندگی روزمره تجربه نمی‌شود؛ تجربه زیست جهان تشیع. یک همزیستی مومنانه در جهانی فارغ از قواعد و قانون‌های جهان امروز. بیش از 80 کیلومتر پیاده‌روی و قرار گرفتن در میان جمعیتی چند میلیونی که با مولفه‌های متعددی از امور نامتعارف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی همراه است و آنها را از زندگی عادی و شرایط طبیعی جدا می‌کند و به دنیایی می‌کشاند که هیچ چیز حتی آب و غذا که به طور کامل در دسترس است، معنا و مفهوم همیشگی خود را ندارد. استقبال و ایثار کم‌نظیر مردم عراق از زائران در موکب‌ها به نحوی است که به التماس از آنها منجر می‌شود. زیست جهان تشیع با ایثار مردم عراق معنا و مفهوم می‌گیرد، چرا که آنها با در اختیار گذاشتن هر آنچه دارند از مکان استراحت تا غذا و هر وسیله و امکانات دیگر، اگرچه قاعده‌ای نو و متفاوت با قواعد دنیای امروز را به رخ می‌کشند اما یک کار دیگر نیز می‌کنند. آنها با همین قواعد نانوشته که ریشه در اعتقادات‌شان دارد، زیست جهان شیعه را معنادار و عقلانی می‌کنند.
پرویز امینی، جامعه‌شناس و پژوهشگر در حوزه مسائل اجتماعی اینطور توضیح می‌دهد: برای کسانی که هر ساله در این اجتماع شرکت می‌کنند، دیدن این صحنه‌ها معنادار است. آنها از اینکه یک استاد دانشگاه یا شخصیت مذهبی یا مقام بلندپایه رسمی بسان مردم عادی عراق در استقبال از زائران بکوشد، تعجب نخواهند کرد. در زیست جهان تشیع این اتفاقات قابل معنا شدن، منطقی و با توجیهات عقلی است اما در زیست جهان دنیای مدرن این ظرفیت وجود ندارد. در زیست جهان تشیع فرد پذیرفته که مناسبات و روابط خود را به مرجعیتی قدسی و بیرون از خود گره بزند و در اقتدا به او باشد اما در زیست جهان مدرن هر نوع مرجعیت بیرون و فراتر و مقدم بر فرد انسان نفی می‌شود، بنابراین اربعین حسینی که صحنه تجلی عاطفی و ایمانی و معرفتی و سیاسی بین امت و امام شهید است، در زیست جهان مدرن قابل درک نیست. همچنین این نوع روابط بین میزبانان و زائران با عقلانیت ابزاری و فایده‌گرایی نسبتی ندارد. یک فرد زائر پس از خروج از مرز و حتی پیش از آن و در واقع از زمانی که وارد فضای پیاده‌روی اربعین می‌شود، حتی یک ریال برای خوردن و آشامیدن و اسکان هزینه نمی‌کند. مردم عراق با موکب‌های فراوان از این فرد استقبال می‌کنند، او را به خانه خود دعوت می‌کنند، از خردترین تا کلان‌ترین نیازهای او را مهیا می‌کنند،  پاهای زائر خسته از پیاده‌روی را ماساژ می‌دهند، شرایط استحمام او را فراهم می‌کنند و این خدمت‌رسانی تا زمانی که او به مقصد برسد ادامه دارد. اینها همه در زیست جهان مدرن توجیه‌ناپذیرند. در واقع در زیست جهان مدرن با مولفه‌های فایده‌گرایی و عقل ابزاری سوال می‌شود که این اتفاقات چطور رخ می‌دهد؟ این همه امکانات بدون هزینه‌کرد، چگونه در اختیار زائر قرار می‌گیرد؟ یک تربیت‌یافته نظم مدرن و نظام فردی حتما این سوال‌ها را خواهد پرسید.
در پژوهش دیگری ایثار مردم در پذیرایی از اربعین به عنوان نشانه‌ای از مولفه‌های یک آرمانشهر دینی مورد تاکید قرار گرفته است: اجتماع گسترده انسان‌هایی از سراسر جهان با ملیت‌‌ها و نژادهای مختلف و از اقشار، پایگاه‌‌ها و منزلت‌‌های اجتماعی گوناگون که در واقع می‌توان آن را به مثابه نمونه‌ای از جامعه بشری دانست، در کنار نمایش جلوه‌های مختلف فضایل اخلاقی همچون ازخودگذشتگی و ایثار، صبر، یاری به همنوع، محبت و عطوفت و صدها خصلت والای انسانی نشان از شکل‌گیری یک فراجنبش اجتماعی در سطح جهانی است که بشریت را به آرمانشهری عینی فرامی‌خواند. در واقع اگر با تاکید بر چارچوب‌ها و مولفه‌های اجتماعی بخواهیم درباره پیاده‌روی اربعین صحبت کنیم، نمی‌توانیم نقش مردم عراق به عنوان یکی از اصلی‌ترین ارکان شکل‌گیری این پدیده عظیم را مورد تاکید قرار ندهیم. در واقع ایثار مردم عراق است که انگیزه‌های دیگر راهپیمایان و حاضران در این همایش بزرگ را برای حضور بیشتر می‌کند. محبت اهل بیت کافی است تا عراقی‌ها، هر آنچه دارند تقدیم زائران امام حسین(ع) کنند. زائران نیز که عمدتا از زندگی شهری و مدرن و روزمره، به عالم اربعین پناه می‌برند، تشنه همین محبت و ایثار اهالی اربعینی عراق هستند.