پویان شریعت: انبوه رسانههای امروز حوزه خبررسانی و عملیات روانی را به تلفن‌های همراه نیز گسترش داده‌اند و به عبارت دقیق‌تر کار به مرحله‌ای رسیده که دیگر امکان سانسور، کنترل انتشار خبر و بسیاری دیگر از مؤلفه‌ها از دستان دولت‌ها و حاکمیت‌ها خارج شده است. این مسأله در کشور ما که همواره در معرض تبلیغات و عملیات روانی انبوهی از دشمنان قرار داشته و دارد، بسیار خودنمایی می‌کند و تبدیل به مولد بسیاری از معضلات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی نیز شده است. در این بین که کنترل منبع معاند انتشاردهنده خبر و محتوای ناسالم و دروغی که به دست مخاطب می‌رسد، ممکن نیست، ارتقای سطح آگاهی مخاطب و مصون‌سازی وی حلقه مفقودی است که اگر درباره آن فعالیت‌های مؤثری انجام شود، می‌تواند در برابر هجمه‌های مسموم خبری دشمن مقاومت کند. در این میان نقش نخبگان، افراد مشهور و مؤثر در جامعه نیز بسیار حائز اهمیت است که البته این عارضه در کشور ما در میان این قشر هم وجود داشته و به علاوه اصرار افراد مشهور یا سلبریتی‌ها به اظهارنظر‌های غیراصولی در حوزه‌هایی که در آن صلاحیت ندارند، مسأله انتشار اخبار ناصحیح را تشدید می‌کند. یکی از مصادیق روشن این مورد در موضوع رامین حسین‌پناهی تروریست عضو گروهک کومله دیده شد که پس از دستگیری با حکم دادگاه به اعدام محکوم شد. در این‌باره حمایت برخی چهرههای مشهور هنری از رامین حسین‌پناهی مؤید گزاره فوق است. موضوع سارو قهرمانی نیز یکی دیگر از نمونه‌های این مسأله است. سارو قهرمانی هم یکی دیگر از اعضای کومله بود که چند ماه قبل از اعدام رامین حسین‌پناهی در یک درگیری خیابانی با مأموران امنیتی به هلاکت رسید. بعد از اعلام خبر کشته شدن سارو قهرمانی شبکه بی‌بی‌سی فارسی در یک تماس تلفنی با شخصی که به عنوان یکی از اقوام قهرمانی معرفی شد موج خبری جدیدی را آغاز کرد. اما با کمی دقت می‌توان به جعلی بودن این تماس تلفنی پی برد. این فرد با وجود اینکه خود را از اقوام نزدیک فرد کشته شده معرفی کرد اما بارها نام سارو قهرمانی را اشتباه عنوان کرده و او را آسو و چند بار آشو خطاب می‌کند که در نهایت با دخالت مجری اشتباه خود را اصلاح می‌کند. این موج رسانه‌ای در حالی ادامه پیدا کرد که چندی بعد از انتشار خبر کشته شدن سارو قهرمانی، یکی از چهرههای سرشناس با ارسال پستی در صفحات اجتماعی مدعی می‌شود سارو قهرمانی شهروندی عادی و کارگر رستوران آنها بوده است که البته بعد از انتشار اسناد و روشن شدن حقیقت این فرد از موضع خود کوتاه آمده و تلویحاً تقصیر را به گردن کسانی می‌اندازد که اطلاع‌رسانی درست نکرده‌‌اند. در ادامه جنجال رسانه‌ای پیرامون سارو قهرمانی بسیاری از رسانه‌ها به نقل از خانواده این شخص عنوان می‌کنند که او در بازداشتگاه و تحت شکنجه جان خود را از دست داده است. با وجود آنکه بسیاری از رسانه‌ها به نقل از خانواده فرد کشته شده مدعی می‌شوند که هیچ اثری از گلوله در بدن این شخص نبوده و شکنجه عامل مرگ او بوده است، رسانه‌ای دیگر روایتی جدید ارائه می‌کند؛ روایتی که با آنچه تاکنون عنوان شده بود در تناقض بوده و بخش‌‌‌هایی از حقیقت روشن می‌شود. اعتراف رسانه‌ها به درگیری سارو قهرمانی با ماموران امنیتی هر چند همه واقعیت را پوشش نمی‌دهد اما برای مخاطب سرنخی است که به حقیقت ماجرا پی برده و با کمی جست‌وجو و تعمق در این خبرها به اصل موضوع و واقعیت خبر دست یابد. مساله‌ای که به عنوان بخشی از سواد رسانه‌ای محسوب می‌شود و مخاطب باید قبل از پذیرش یک خبر یا گزارش با کنار هم قرار دادن اطلاعات و ارزیابی آن به دور از هوچی‌گری و شانتاژ رسانه‌ای به آن دست یابد. یکی از فاکتور‌‌های مهم سواد رسانه‌ای بررسی منبع و رسانه‌ای است که اقدام به انتشار یک خبر می‌کند. منبع و راوی خبر یکی از فاکتور‌‌‌هایی است که با بررسی سوابق و جریان فکری و سیاسی آن می‌توان به حقیقت یا دروغ بودن یک خبر پی برد. مرگ حاتم مرمضی نمونه دیگری است که انتشار خبر آن باعث ایجاد موج رسانه‌ای و تشویش اذهان عمومی شد. اما منبع خبر چه کسی بود؟ شخصی به نام فیصل مرمضی! فیصل مرمضی، پسر عموی حاتم مرمضی یکی از اعضای گروهک تروریستی و ضدایرانی و تجزیه‌طلب است که در راستای تجزیه ایران و جدا‌‌سازی استان خوزستان و ضمیمه کردن آن به یک کشور عربی تلاش می‌کنند. این جریان تجزیه‌طلب طی دهه‌‌های گذشته کارنامه سیاهی را از خود به‌جا گذاشته‌‌اند. فیصل مرمضی مرجع و منبع خبر کشته شدن حاتم مرمضی در زندان بود. فردی که رسما و به صورت کاملا آشکار با پرچم جعلی تجزیه‌‌‌‌‌‌طلبان تصاویری را از خود منتشر کرده است. با بررسی ارتباطات منبع خبر می‌توان ابعاد دیگری از فعالیت فیصل مرمضی را نیز مشاهده کرد. در شرایطی که انتشار تصاویر وی با پرچم تجزیه‌‌‌‌‌‌طلبان خود گویای ماهیت این عنصر ضد انقلاب است با کمی دقت می‌توان به فعالیت و ارتباط وی با شبکههای سعودی نیز پی برد. فیصل همواره به‌عنوان یکی از کارشناسان ضد ایرانی در شبکههای تلویزیونی عربستان سعودی جایگاه ثابتی داشته و به صورت پیوسته در شبکههای وابسته به ریاض و وهابیت در راستای تخریب ایران و ایجاد تفرقه میان قومیت‌ها بویژه مردم خوزستان تلاش می‌کند. انتشار خبر عضویت حاتم مرمضی در داعش و به هلاکت رسیدن وی در بحران تروریستی سوریه باعث شد برخی رسانههای فارسی‌زبان که با ایجاد موجی فراگیر به دنبال هدایت افکار عمومی به سوی خبر کذب کشته شدن مرمضی در زندان‌‌های ایران بودند، مشی خود را تغییر داده و با رها کردن اخبار مربوط به مرمضی سکوت اختیار کنند. اما تغییر خط خبری رسانههای بیگانه نه‌تنها به اینجا ختم نشد بلکه جریان رسانه‌ای ضد انقلاب با یک چرخش ناگهانی اقدام به انتشار عکس‌‌های مرمضی با لباس داعش در سوریه کرد. اقدامی که در نوع خود خط بطلان بر همه اخبار جعلی منتشر شده از سوی آنها بود. این در حالی است که پس از افشای حقیقت درباره مرمضی کاربران فضای مجازی در قبال سکوت و اقدام چرخشی ضد انقلاب مطالب جدیدی را با هشتگ «مرمضی یک داعشی» در فضای مجازی منتشر کرده و با ایجاد موج جدیدی اعتراض خود را به رسانههای فارسی‌زبان و ضد انقلاب و سوءاستفاده آنها از عدم آگاهی مخاطب اعلام کردند. یکی از فاکتور‌‌های سواد رسانه‌ای سنجش اعتبار راوی و منبع خبر است که در این نمونه به فیصل مرمضی اشاره شد. وابستگی وی به شبکه‌ها و جریان‌‌های سلفی وهابی و حضور مداوم او در تلویزیون‌‌های سعودی به عنوان منبع، خود بیانگر این حقیقت است که عضویت حاتم مرمضی با توجه به جریان فکری و سوابق این شخص امری عادی تلقی می‌شود.
آنچه مسلم است رسانههای وابسته به سرویس‌‌های اطلاعاتی خارجی و بویژه رسانههای فارسی‌زبان مخالف ایران طبق مشی ابلاغی از سوی کارفرمای خود، همچنان در آینده نیز اقدام به شانتاژ رسانه‌ای و جوسازی خواهند کرد اما مهم این است که جامعه با تجربه و آگاهی کامل نسبت به ماهیت این رسانه‌ها و اهداف پشت‌پرده آنها، مرعوب سناریو‌‌سازی سرویس‌‌های امنیتی نشده و با بالا بردن سطح سواد رسانه‌ای جامعه در برابر اهداف این رسانه‌ها که ایجاد التهاب و تشنج در جامعه و افکار عمومی است، ایمن‌‌‌‌‌‌تر عمل کرده و تاثیرپذیری از این رسانه‌ها را به حداقل برسانند. مهم‌‌‌‌‌ترین فاکتور‌‌های سواد رسانه‌ای را که مخاطب باید به آن توجه کند، می‌توان در چند بند خلاصه کرد. شاخص‌‌‌هایی که هر کدام به تنهایی می‌تواند همچون پادزهری در قبال ویروس مهندسی افکار عمومی عمل کرده و توان هدایت را از دشمن بگیرد.
الف- یک پیام رسانه از کجا و چه منبعی ارسال می‌شود؟
ب- رسانه‌ای که اقدام به انتشار یک پیام می‌کند از کجا و چگونه تامین مالی می‌شود؟
ج- برخورد یک رسانه با یک خبر صرفا خبری است یا سلسله‌وار به یک موضوع می‌پردازد؟
د- چرا یک رسانه با حجم عظیم هزینه‌‌های مالی زمان زیادی را به یک موضوع اختصاص می‌دهد؟
اینها مواردی است که تفکر و تحقیق در هر کدام از آنها می‌تواند مخاطب را به سرمنشأ تغذیه یک رسانه رسانده و در نهایت می‌تواند ماهیت اغلب اخبار منتشر شده از سوی رسانههای ضد انقلاب را افشا کند. اگر نگاهی کوتاه به اقدامات و عملیات روانی دشمن در این بستر داشته باشیم به روشنی می‌توان به چگونگی سوءاستفاده دشمن از این نقاط علیه مردم و کشور ایران پی برد.