محسن پورعرب: مدتی پیش عازم سفر بودم، آن هم با هواپیما و مانند همه افرادی که قصد سفر با هواپیما دارند، اضطراب جا ماندن از پرواز را داشتم؛ جا ماندن از پرواز این روزها به منزله ابطال بلیت و دوباره خریدن یک بلیت لاکچری برای یک سفر داخلی است!
پس از طی مسیر فرودگاه 30 دقیقه قبل از زمان پرواز که روی بلیت درج‌شده بود به فرودگاه مهرآباد رسیدم. نکته قابل توجه زمان درج شده پرواز در بلیت مسافران بود، زمان پرواز 19:15 بود اما از سوی شرکت هواپیمایی 19:25 اعلام شد!
پس از طی مراحل تهیه کارت پرواز از ساعت 19:10 تا ساعت 20 به همراه سایر مسافران در انتظار بودیم که تا اطلاعات پرواز فرودگاه جزئیات بیشتری از میزان زمان تاخیر پرواز اعلام کند. در حال و هوای پیگیری این موضوع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، خبری در یکی از شبکه‌‌های فضای مجازی منتشر شد مبنی بر اینکه یکی از هواپیماها در مسیر پرواز بازگشت به تهران دچار نقص فنی شده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. این همان هواپیمایی بود که باید از تهران ما را به مقصد ببرد. با مشاهده این خبر خیالم راحت شد که با این اوصاف نه‌تنها چند دقیقه، بلکه چند ساعت دیگر باید در انتظار پرواز باشیم!
جالب اینجا بود که با وجود انتشار این خبر و مشاهده آن توسط بسیاری از مسافران همچنان در انتظار اعلام رسمی تاخیر پرواز بودیم، تا اینکه سرانجام حدود ساعت 20:20 یکی از نمایندگان شرکت هواپیمایی با اعلام شماره پرواز ما درخواست کرد برای گرفتن شام حاضر شویم. همان پذیرایی که قرار بود در هواپیما از ما شود در سالن انتظار انجام شد و ما همچنان منتظر بودیم. سرانجام هواپیما رسید و مسافران با گلایه و اعصاب خراب سوار شدند و در پی تاخیری 4 ساعته، هواپیما پس از یک ساعت و نیم پرواز به فرودگاه مقصد رسید.
ماجرا سر دراز دارد!
اما این تمام ماجرا نبود، پس از اینکه هواپیما در فرودگاه مقصد به زمین نشست تعدادی از مسافران از سرمهماندار خواستند نماینده شرکت هواپیمایی را به هواپیما فرا بخواند تا مسافران بتوانند بر اساس دستورالعمل حقوق مسافر خسارت ناشی از تاخیر بیش از 4 ساعته پرواز را دریافت کنند.
سرمهماندار در پاسخ به مسافران معترض گفت مسافران می‌توانند از هواپیما پیاده شده و در سالن فرودگاه به دفتر نمایندگی برای دریافت حقوق‌شان مراجعه کنند اما برخی مسافران که تجربه‌‌های زیادی در تاخیر پرواز بیش از 4 ساعت داشتند اعلام کردند به محض اینکه از هواپیما پیاده شویم دیگر نمی‌توانیم حقوق‌مان را پیگیری کنیم پس منتظر نماینده شرکت می‌مانیم. حدود 20 مسافر در هواپیما ماندند تا اینکه نماینده شرکت رسید و کارت‌‌های پروازشان را برای دریافت خسارت مهر کرد.
در این ماجرا پرسش‌‌های زیادی در ذهنم شکل گرفت که مهر تاییدی بر کم‌توجهی شرکت‌‌های هواپیمایی به حقوق مسافران است؛ چرا پروازی بیش از 4 ساعت باید تاخیر داشته باشد؟ چرا اطلاعات پرواز بموقع اطلاع‌رسانی نمی‌کند؟ چرا برخی مسافران معتقد بودند خروج از هواپیما مساوی با پایمال شدن حقوق‌شان است؟ و چرا نماینده شرکت تنها خسارت مسافرانی را که در هواپیما حضور داشتند مدنظر قرار داد و سایر مسافرانی که از هواپیما پیاده شدند را در نظر نگرفت؟
مشت نمونه خروار
این نمونه کوچکی از تاخیرهای بیش از استاندارد این روزهای شرکت‌‌های هواپیمایی داخلی است که با رعایت نکردن حقوق مسافران و در نظر نگرفتن خسارات ناشی از تاخیر پروازها برای مسافران در جریان است.  
ضعف مدیریت و برنامه‌ریزی
در همین باره «علیرضا منظری» کارشناس هوانوردی معتقد است تاخیر پرواز دلایل گوناگونی از جمله تغییرات آب‌وهوایی و مدیریت موضوعات فنی هواپیماها دارد. وی با بیان اینکه بیشتر هواپیماهای شرکت‌‌های هواپیمایی عمر بالایی دارند به «وطن‌امروز» می‌گوید: نکته مهمی که در تاخیر پروازها مغفول مانده مدیریت موضوعات فنی و برنامه‌‌ریزی است. به گفته این کارشناس حوزه هواپیمایی مدیریت دقیق و زمان‌مند در حوزه برنامه‌‌ریزی پروازها انجام نمی‌شود و شخصی که باید برنامه‌‌های پرواز یک هواپیما را تنظیم کند، بدون در نظر گرفتن موضوعات فنی و سایر موارد تاثیرگذار در تاخیر پرواز، برنامه‌‌ریزی می‌کند.
آمار‌ها چه می‌گوید؟
از سوی دیگر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، نگاهی به آمارهای اعلامی از سوی سازمان هواپیمایی کشوری نشان می‌دهد بیشتر  شرکت‌‌های بزرگ هواپیمایی بیش از 30 درصد پروازهای‌شان با تاخیر انجام می‌شود؛ پروازهایی که این روزها به دلیل نوسان قیمت و آزادسازی نرخ بلیت شبیه پروازهای خارجی شده‌‌اند و برای تهیه بلیت باید هزینه قابل توجهی را پرداخت کرد. این نکته زمانی پررنگ‌تر می‌شود که نرخ بلیت برخی پروازها در تعطیلات به حدود یک میلیون تومان نیز می‌رسد، با این حال آنچه رعایت نمی‌شود حقوق مسافرانی است که با زحمت بلیت را تهیه کرده و خود را به فرودگاه رسانده‌اند.
طمع برخی شرکت‌‌های هواپیمایی
کارشناس هوانوردی در پاسخ به این پرسش که چرا برنامه‌ریزی‌‌های ساعت و تعداد پرواز یک هواپیما بدون در نظر گرفتن موارد عنوان شده انجام می‌شود، تصریح کرد: متاسفانه این تفکر که بتوان از هواپیما استفاده بیشتری کرد در ذهن مدیران برخی شرکت‌‌های هواپیمایی نقش بسته است و برنامه‌ریزان با فرض اینکه بتوانند با تعداد پرواز بیشتر سود بیشتری را به‌دست آورند برنامه‌‌ریزی می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود در چنین شرایطی که هواپیماها عمر بالایی دارند، دچار مشکل شوند و در نتیجه مسافران باید تاوان این سوءمدیریت را بپردازند.
لزوم نظارت بر ایرلاین‌ها
براستی با توجه به شرایط این روزهای شرکت‌‌های هواپیمایی و نظرات کارشناسان چه باید کرد تا این شرکت‌ها با مدیریت منظم به جای استفاده از حداکثر ظرفیت یک هواپیما، حداقل ظرفیت را در نظر بگیرند تا حقوق مسافران نیز رعایت شود؟
علیرضا منظری در پاسخ به این پرسش خاطرنشان کرد: اگر نظارتی دقیق بر عملکرد ایرلاین‌ها اعمال شود تا مدیران بدانند در صورت تاخیر باید حقوق مسافران را اعمال کنند به طور حتم این حجم از تاخیرها را شاهد نخواهیم بود. بنابراین علاوه بر موضوعات فنی و آب‌وهوایی، دلایلی مانند سوءمدیریت در برنامه‌‌ریزی و نبود نظارت دقیق بر شرکت‌‌های هواپیمایی باعث شده‌‌ است امروز میزان تاخیر پروازها بیش از حد استاندارد باشد.
گروه‌‌‌بندی نشدن شرکت‌ها
وی همچنین دلیل سومی را برای تاخیر پروازها مطرح کرد و اظهار داشت:  متاسفانه در کشور ما شرکت‌‌های هواپیمایی دسته‌‌‌بندی نشده‌‌‌اند. امروز در کشورهایی که شاهد تاخیر و بی‌نظمی کمتری در پروازها هستیم، شرکت‌ها بر اساس تعداد هواپیماهایی که در اختیار دارند گروه‌‌‌بندی می‌شوند. برای مثال شرکتی که 2 یا 3 هواپیما در اختیار دارد در 24 ساعت اجازه استفاده بیش از 4 تا 5 ساعت از ظرفیت پروازی هواپیماهایش را ندارد. چنین شرایطی باعث می‌شود این شرکت نتواند یک مسیر یک ساعته را طوری برنامه‌‌ریزی کند که 3 پرواز رفت و برگشتی برای آن در نظر بگیرد. بنابراین این شرکت با توجه به ظرفیت در نظر گرفته شده برنامه‌‌ریزی می‌کند و در نتیجه تاخیر کمتری را متوجه مسافران می‌کند.
 این در حالی است که در کشور ما چنین گروه‌‌‌بندی وجود ندارد و تمام شرکت‌ها مشابه همدیگر عمل می‌کنند و این شرایط باعث شده رقابتی نامتوازن شکل بگیرد و شاهد تاخیرهای بیشتر و نادیده گرفته شدن حقوق مسافران باشیم.