فرهاد رجبی‌راد*: بزه توهین از دسته جرائم علیه شخصیت معنوی اشخاص محسوب می‌شود. از نظر لغوی توهین از ریشه «وهن» گرفته شده است و به معنی «سست کردن، ضعیف کردن و خوار و خفیف کردن» است.(1) دلالت دارد که بتواند به نحوی موجب وهن حیثیت کسی در نظر افراد متعارف و معمولی جامعه شود. (2) قانونگذار در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ درباره جرم توهین و مجازات آن اشعار می‌دارد: «توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا 50 هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود». آنچه در تفسیر این ماده مورد اهمیت است این است که اگرچه در متن ماده صرفا به «فحاشی و استعمال الفاظ رکیک» که از مصادیق بارز توهین است اشاره شده است اما با توجه به واژه «از قبیل» علاوه بر مصادیق مذکور هرگونه رفتاری که موجب تخفیف شخصیت و حیثیت افراد شود باتوجه به شخصیت طرف مقابل و فضای حاکم بر موضوع از مصادیق توهین تلقی می‌شود. در لوای این بحث آنچه در برنامه زنده «من و شما» اتفاق افتاد از این حیث قابل تحلیل است. در راستای آنچه بیان شد، شرایط و اوضاع و احوال در تلقی یک رفتار به عنوان توهین حائز اهمیت است به گونه‌ای که یک رفتار ممکن است در مقابل یک شخص توهین تلقی نشود اما همان رفتار در برخورد با شخصی دیگر براساس شخصیت فردی یا اجتماعی وی توهین محسوب شود. همچنین در توهین دانستن الفاظ یا اعمال، برحسب اینکه این رفتار در یک جلسه خصوصی باشد یا در برنامه زنده تلویزیونی باید قائل به تفکیک شد. همانگونه که مشاهده شد در برنامه زنده تلویزیونی «من و شما» که از شبکه شما پخش شد، برخی الفاظ به‌کار رفته و رفتارهای مجری محترم برنامه در حین اجرا، تحت عنوان توهین قابل تحلیل است. با توجه به دعوت از یک منتقد و چهره سینمایی شناخته‌شده (آقای مسعود فراستی) و مهم‌تر از آن با عنایت به اینکه برنامه در قالب پخش زنده و آن هم از آنتن سیمای ملی پخش می‌شد، با توجه به حساسیت موضوع در وهله اول نحوه نشستن مجری برنامه به عنوان یک میزبان نوعی توهین به میهمان برنامه و البته مخاطبان تلقی می‌شود. همچنین به‌کار بردن برخی الفاظ از سوی مجری محترم، از جمله آن جایی که به نقل از شخص دیگری بیان می‌دارد: «مسعود فراستی 2 تا زن گرفته مگر می‌شود چیزی نفهمد»، با در نظر گرفتن آنچه به عنوان عرف حاکم بر جامعه ما است بیان این مطالب از لنز دوربین سیما تخفیف شخصیت میهمان برنامه است. آنچه در این مختصر رفت شاید امروز صرفا تصویری آرمانی از اخلاق و ادب در جامعه باشد، لکن با آنچه همگان از عرف جامعه ایرانی - اسلامی و نقش اخلاق در آن، در ذهن دارند خارج از ادب بودن و توهین (به معنای اخص آن به عنوان یک جرم) قلمداد کردن این دست از رفتارها منطقی به‌نظر برسد.
پی نوشت:
1-  حسن عمید، فرهنگ فارسی، ج۱، ص۶۴۳) در اصطلاح این واژه به هر رفتاری (اعم از فعل، گفتار، اشاره، یا نوشتار
2-  دکتر حسین میرمحمدصادقی، جرائم علیه اشخاص، ص۴۷۵
*حقوقدان