دانش پورشفیعی:  به‌دنبال تغییرات نرخ ارز در ماه‌های پایانی 1396 و بهار و تابستان 1397، قیمت تمام شده کالاها و خدمات در کشور افزایش پیدا کرد. این افزایش قیمت تولید در ادامه روی کالاها درج شد و قیمت نهایی فروش (قیمت برای مصرف‌کننده) محصولات و اجناس در فروشگاه‌ها و خرده‌فروشی‌ها بین 2 تا 3 برابر بالا رفت. به گزارش «وطن امروز»، این افزایش قیمت اگرچه با تلاش دولت با سرعت کمتری برای کالاها و اقلام اساسی روی داد اما این کالاها نیز در مدت زمان 8 ماه گذشته از سال 1397 به روش‌های مختلف افزایش قیمت یافتند یا از حجم و وزن آنها کاسته شد. در این میان آنچه بر شگفتی این افزایش قیمت‌ها می‌افزاید، اظهارات مسوولان دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف اقتصادی است که می‌گویند از افزایش قیمت‌ کالاها جلوگیری شده و قیمت برخی کالاها نیز در حال کاهش است، در حالی که بررسی شاخص قیمت تولیدکننده در تابستان 97 حکایت از افزایش شاخص همه گروه‌های تولیدی دارد که این افزایش شاخص بر اساس منطق اقتصادی در ادامه روی قیمت تمام شده کالا و سپس قیمت مصرف‌کننده تاثیرگذار بوده و سبب گران‌تر شدن کالاها، محصولات و خدمات می‌شود.
آیا کاهش قیمت کالاها در راه است؟
در ماه‌های گذشته اعضای ستاد تنظیم بازار در جلسات خود بر تنظیم بازار و کاهش قیمت تاکید کرده‌اند در حالی که خود ایشان نیز می‌دانند در عمل چنین کاهشی قابل اجرا نیست، چرا که قیمت‌ها در فروشگاه‌ها ثبات ندارد و مردم هر روز با قیمت جدید روبه‌رو می‌شوند. 25 آبان‌ماه گذشته محمدرضا کلامی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی تامین، توزیع و تنظیم بازار وزارت صنعت، معدن و تجارت پس از خروج از نشست ستاد تنظیم بازار از تلاش برای کاهش قیمت لاستیک و مرغ مصرفی خبر داده و گفته بود قیمت لاستیک در بازار کاهش پیدا می‌کند. به گفته‌ وی، قرار شده است تولیدکنندگان لاستیک خودرو با بیش از ۷۰ یا ۸۰ درصد ضریب تولید در برطرف کردن نیاز داخلی تلاش کنند. اظهارات وی درباره مرغ و شیر نیز قابل توجه است. وی گفته بود مرغ کالایی پروتئینی است و در حالی که قیمت مرغ در حدود ۱۰ هزار تومان در نوسان است، در این جلسه تلاش کردیم به گونه‌ای سیاست‌گذاری شود که مرغ داخلی را با قیمت زیر ۱۰ هزار تومان به دست مصرف‌کننده برسانیم. در زمینه قیمت شیر نیز با حضور متولیان و تشکل‌های این بخش تلاش می‌کنیم قیمت‌ها را کاهش دهیم. اکنون که 13 آذرماه 1397 است نه‌تنها شیر و مرغ ارزان نشده و هر کیلوگرم مرغ گرم در بازار به قیمت 11600 تومان به فروش می‌رسد، بلکه تولیدکنندگان نیز قیمت زیر 10 هزار تومان را برای آن پایین می‌دانند. علاوه‌بر این در حالی که طبق مصوبه ستاد تنظیم بازار هر کیلوگرم گوشت مرغ تازه در بازار مصرف باید  ۸۱۷۵ تومان فروخته شود اما این قیمت هیچگاه به اجرا درنیامد. بررسی جدول متوسط قیمت اقلام خوراکی مناطق شهری در آبان 1397 که از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده است نیز نشان می‌دهد انواع محصولات خوراکی از 6 تا 244 درصد افزایش قیمت داشته‌اند.
حقیقت دیگری که تلاش ستاد تنظیم بازار را برای کاهش و حتی ثبات قیمت کالاها باطل می‌کند، درخواست‌های انجمن‌های تولیدی برای افزایش قیمت تولیدات خود است. بتازگی انجمن صنفی صنعت تایر درخواست افزایش 30 درصدی قیمت انواع تایر را ارائه کرد و چندی پیش نیز انجمن صنفی صنایع سیمان افزایش 24 هزار تومانی قیمت هر پاکت 50 کیلویی سیمان را به واحدهای تولیدی ابلاغ کرد. علاوه بر این، انجمن صنفی صنایع لبنی(تولیدکنندگان انواع لبنیات) و انجمن صنفی گاوداران(تولیدکنندگان شیرخام) به روش‌های مختلف تلاش دارند از یک‌سو افزایش قیمت شیر خام را نهایی کنند و از سوی دیگر لبنیات با قیمت‌های جدید به بازار عرضه شود، البته صنایع لبنی از ابتدای سال تاکنون چند نوبت قیمت محصولات خود شامل شیر، پنیر، دوغ، ماست و... را افزایش داده و اگرچه جریمه شده‌اند و برای مدت کوتاهی قیمت را به قبل از گرانی بازگردانده‌اند اما دوباره محصولات را با قیمت جدید و گران‌تر از قبل به بازار عرضه کرده‌اند.
افزایش 40 درصدی شاخص بهای تولید
چنین واقعیتی حکایت از آن دارد که به‌دنبال افزایش شاخص بهای تولید انواع گروه‌های تولیدی در بهار و سپس تابستان 1397، در ماه‌های آینده به‌طور قطع با موج جدید افزایش قیمت کالاها روبه‌رو خواهیم بود و محصولات با نرخی بالاتر از قبل در بازار عرضه خواهند شد. بررسی جداول شاخص قیمت تولیدکننده در تابستان 1397 که از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده است، روایت می‌کند که شاخص کل در این فصل به عدد 7/319 رسیده که نسبت به شاخص بهار با عدد 1/278 بالغ‌ بر 15 درصد و نسبت به تابستان پارسال با شاخص 9/228 بالغ ‌بر 7/39 درصد افزایش داشته است. شاخص قیمت تولیدکننده بخش کشاورزی در تابستان امسال با 2/19 درصد افزایش نسبت به شاخص بهار به عدد 1/352 رسید. شاخص قیمت تولیدکننده بخش معدن نیز در این فصل با 4/12‌درصد افزایش نسبت به شاخص بهار و 2/46 درصد افزایش نسبت به تابستان پارسال به عدد 7/324 رسید. از سوی دیگر، شاخص قیمت تولیدکننده برق در تابستان امسال با 3/2 درصد افزایش نسبت به بهار به عدد 3/136 رسید. همچنین شاخص قیمت تولیدکننده بخش اختصاصی خدمات در تابستان با 7/8 درصد افزایش نسبت به شاخص  بهار به عدد 285 رسید.
بررسی شاخص‌ زیرگروه زراعت و باغداری بیان‌کننده این است که میوه و میوه‌های آجیلی و سبزیجات با شاخص 2/387 و 7/518 در تابستان 97 نسبت به تابستان پارسال به ترتیب 6/66 و 5/73 درصد افزایش بهای تولید داشته‌اند. شاخص‌های زیرگروه دامداری سنتی نیز نشان می‌دهد پرورش گاوداری سنتی، پرورش گوسفند و بره سنتی، پرورش بز و بزغاله سنتی و دیگر محصولات حیوانی به ترتیب با شاخص 5/353، 3/347، 2/326 و 7/299 در تابستان 97 در مقایسه با تابستان 96 به ترتیب40، 3/42، 7/41 و 4/18 درصد گران‌تر تولید شده‌اند. شاخص گاوداری و مرغداری صنعتی نیز با 333 و 6/354 در تابستان 97 به ترتیب 3/40 و 6/33 درصد افزایش داشته است.
افزایش 53 درصدی شاخص تولید صنعتی
در این میان، شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت در تابستان 1397با 7/17 درصد افزایش نسبت به شاخص بهار و 8/52 درصد افزایش نسبت به تابستان 96 به عدد 3/340 رسید. بر اساس این گزارش، شاخص قیمت تولیدکننده «تولید فلزات اساسی» با 8/29 درصد افزایش نسبت به بهار و رسیدن آن به عدد 5/407 بیشترین تاثیر را در افزایش شاخص کل تابستان داشته است. همچنین رشته فعالیت‌های «تولید محصولات اولیه آهن و فولاد» با 4/25 درصد، «تولید محصولات اساسی آلومینیومی» با 88‌درصد و «تولید محصولات اساسی مسی» با 1/39 درصد افزایش نسبت به بهار 97 به ترتیب بیشترین تاثیر را در افزایش شاخص این بخش داشته است. علاوه بر این، شاخص قیمت در زیربخش صنعتی «صنایع مواد غذایی و آشامیدنی» با 8/21 درصد افزایش نسبت به بهار و رسیدن به عدد 5/347 رتبه سوم تأثیرگذاری را در افزایش شاخص کل بخش صنعت در تابستان امسال به خود اختصاص داده است. رشته فعالیت‌های «تولید فرآورده‌های لبنی» با 2/29 درصد، «تولید محصولات غذایی» با 2/73 درصد، «تولید روغن و چربی حیوانی و نباتی خوراکی» با 9/17 درصد و « کشتار دام و طیور» با 7/25 درصد افزایش نسبت به بهار به ترتیب بیشترین تاثیر را در افزایش شاخص این بخش داشته‌اند. شاخص قیمت «صنایع محصولات شیمیایی» هم با 7/23 درصد افزایش نسبت به بهار و رسیدن به عدد 4/350 رتبه چهارم تأثیرگذاری در افزایش شاخص کل تابستان را به خود اختصاص داده است. در این فصل، شاخص قیمت تولیدکننده «تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی» نسبت به بهار 6/55 درصد  افزایش داشته و به عدد 2/527  رسید.  گفتنی است بر اساس جداول شاخص قیمت تولیدکننده، این شاخص در همه زیربخش‌های صنعتی نسبت به بهار با افزایش روبه‌رو بوده است. گزارش بانک مرکزی از شاخص بهای تولیدکننده در 12 ماه منتهی به آبان 1397 نسبت به 12 ماه منتهی به آبان 1396 نیز نشان از افزایش 9/26 درصدی آن دارد به‌طوری که این شاخص در آبان امسال با 3/63 درصد افزایش نسبت به آبان پارسال به عدد 1/182 رسیده است.

شاخص بهای تولیدکننده چیست؟
شاخص بهای تولیدکننده یا شاخص PPIا(Producer Price Index)  از جمله شاخص‌های قیمتی است که در بررسی روند سطح قیمت‌ها مورد محاسبه قرار می‌گیرد. از این رو تأثیر قابل‌توجهی بر تصمیم‌گیری صاحبان صنایع، سرمایه‌گذاران و حتی سیاستمداران خواهد داشت. هدف از محاسبه شاخص بهای تولیدکننده، اندازه‌گیری تغییرات قیمت‌هایی است که تولیدکنندگان در ازای فروش کالاها و خدمات خود دریافت می‌کنند. به عبارت دیگر، می‌توان گفت این شاخص، قیمت کالاها در کارخانه و مبدا تولید را در نظر می‌گیرد به همین دلیل برخی شاخص بهای تولیدکننده را شاخصی می‌دانند که روندهای قیمتی در بازارهای عمده‌فروشی، صنایع تولیدی و بازار کالاها را بیان می‌کند. با بررسی این شاخص می‌توان از سطح تغییر قیمت‌ها در بازار کالا و خدمات مصرفی یا تورم آگاه شد. به بیان دیگر، هر افزایش یا کاهش قیمت در شاخص بهای تولیدکننده با یک وقفه زمانی در شاخص بهای مصرف‌کننده نیز مشاهده می‌شود. علاوه ‌بر این، شاخص بهای تولیدکننده روند تغییرات قیمت‌ها را از دیدگاه تولیدکننده و خریدار در بخش‌های مختلف اقتصادی (کشاورزی، صنعت و خدمات) نشان می‌دهد.