گروه فرهنگ و هنر: قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان موجب شده است بسیاری از نهادهای دولتی تغییر و تحولات فراوانی را در بازه زمانی کوتاه چند ماهه تجربه کنند. از جمله این سازمان‌ها، صداوسیما است که تعداد بسیار زیادی از مدیریان بازنشسته در مسؤولیت‌های مهم قرار داشتند و خروج آنها سازمان را با مشکل مدیر باتجربه و غیربازنشسته مواجه کرد. از این رو شنیده می‌شود این سازمان تمام مدیران کارمند خود را که در مسؤولیت‌های غیرتلویزیونی و به صورت ماموریتی در دیگر سازمان‌ها حضور داشتند فراخوانده است و از این رو تغییر و تحولات به صداوسیما محدود نخواهد شد. علاوه بر ابراهیم داروغه‌زاده که دبیر جشنواره فیلم فجر و معاون‌نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی وزارت ارشاد است، «سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد» رئیس مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی نیز از دیگر مدیرانی است که کارمند صداوسیما بوده و در سازمان سینمایی وزارت ارشاد مشغول به کار است. او که از سال 92 و در دوران مسؤولیت حجت‌الله ایوبی به ریاست این مرکز درآمد، پیش از این در گروه فیلم و سریال شبکه یک مشغول به کار بوده و با بازگشتش به سیما احتمالا در همان موقعیت ادامه فعالیت خود را رقم خواهد زد. هر چند هنوز بازگشت او به رسانه ملی قطعی نشده است ولی به نظر می‌رسد با توجه به بحث‌های رسانه‌ای شکل گرفته پیرامون گزینههای جانشینی او، بحث عدم حضورش در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی قطعی شده باشد؛ موضوعی که بهانه‌ای شد تا نگاهی به عملکرد وی و همچنین گزینههای پیش روی مرکز گسترش سینمای تجربی و مستند داشته باشیم.
آنچه از مرکز گسترش بر می‌آید
مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی از جمله سازمان‌‌های زیرمجموعه معاونت سینمایی وزارت ارشاد و عمده مسؤولیت‌هایش در حوزه گسترش و حمایت از سینمای مستند است که برگزاری جشنواره فیلم‌های مستند یا همان «سینماحقیقت» نیز در زمره همین مسؤولیت‌ها قرار می‌گیرد. این سازمان با 4 زیرمجموعه خود یعنی «معاونت فرهنگی و تولید»، «معاونت آموزش و پژوهش»، «امور بین‌الملل و بازرگانی» و «روابط عمومی» باید رسالت‌ها و وظایف خود را طبق آیین‌نامه سازمانی انجام دهد. از جمله مهم‌ترین این وظایف در حوزه معاونت فرهنگی و تولید قرار می‌گیرد که این سازمان باید حمایت جدی در تولید آثار مستند و تجربی انجام دهد. از جمله مهم‌ترین این حمایت‌ها، حمایت از فیلم اولی‌هاست که در حوزه مستند، کوتاه داستانی، انیمیشن و سینمایی باید انجام شود. همچنین بررسی فیلمنامه و سرمایه‌‌گذاری روی آنها نیز از دیگر وظایف این معاونت است. از سوی دیگر در حوزه پژوهش، برگزاری کارگاه‌‌های آموزشی، حمایت از انتشار کتاب‌های مرتبط و حمایت از تولیدات آتی فیلمسازان برگزیده جشنوارههای داخلی نیز در زمره فعالیت‌‌های این مرکز به شمار می‌رود. در واحد بین‌الملل نیز هدف معرفی فرهنگ ایرانی- اسلامی در جهان است که این مرکز باید آثار سینمایی، کوتاه، مستند و انیمیشن را به جشنوارههای معتبر خارجی با توجه به اقتضای هرکدام ارسال کند و به همین واسطه به هدف خود نائل شود. در مجموع این مجموعه از جایگاه ویژه‌ای در حوزه فیلمسازی مستند و داستانی در کشور برخوردار است.
آنچه بر مرکز گسترش طباطبایی‌نژاد گذشت
از سال 92 که طباطبایی‌نژاد به عنوان رئیس مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی انتخاب شد، عملکرد او در این مرکز با تحولاتی همراه بود. مهم‌ترین برون‌داد این مرکز در جشنواره فیلم حقیقت متبلور بود؛ جایی که به عنوان مهم‌ترین رویداد مستند در داخل کشور، آثار بسیاری از سینمای مستند به رقابت با یکدیگر می‌پردازند. اما رویه رو به نزول این جشنواره در کیفیت آثار ارسالی موجب شد بسیاری مرکز سینمای مستند را مسؤول اصلی این اتفاق بدانند، چرا که از سویی حمایت این مرکز از آثار دغدغه‌مند و پرداختن به موضوعات مهم و استراتژیک کشور به حداقلی‌‌‌‌‌ترین وضعیت خود رسید و از سوی دیگر جشنواره حقیقت به عنوان برون‌دادی از سیاست‌گذاری‌های این مرکز، به شیوه‌های مختلف مانع از ورود چنین آثاری به این رویداد مهم فرهنگی شد به گونه‌ای که بسیاری این برخوردها را دور از رسالت مرکز و بر مبنای سلیقه مدیران جشنواره و این سازمان می‌دانستند. سال گذشته مستند «قائم‌مقام» یکی از بهترین مستندهای تولید شده در ارتباط با تاریخ معاصر ایران بود که هم مورد قبول منتقدان قرار گرفت و هم بحث‌های بسیاری پیرامون این مستند و سوژه آن در رسانه‌ها شکل گرفت ولی در نهایت نتوانست راهی به بخش اصلی جشنواره سینماحقیقت پیدا کند. این در حالی بود که مستند «رزم‌آرا، یک دوسیه مسکوت» که از لحاظ تاریخی با انتقادات بسیار جریان انقلابی روبه‌رو بود، نه‌تنها به جشنواره راه پیدا کرد، بلکه توانست یکی از جایزه‌های بخش ویژه شهید آوینی این جشنواره را به دست آورد. این اتفاق امسال نیز در ارتباط با مستند «راه طی شده» به وقوع پیوست و در شرایطی که پیش‌بینی می‌شد این مستند یکی از جدی‌ترین مدعیان جوایز جشنواره امسال باشد، حتی فرصت حضور در این جشنواره را نیز پیدا نکرد. جالب اینکه توجیه محمدمهدی طباطبایی‌نژاد، دبیر این دوره از جشنواره سینماحقیقت درباره دلایل حذف 2 مستند «راه طی شده» و «شورش علیه سازندگی» که آن نیز از آثار مرتبط با تاریخ معاصر بود، عدم کسب رای توسط این آثار از سوی هیات انتخاب جشنواره بود. این در شرایطی است که با به پایان رسیدن این دوره از جشنواره و نمایش آثار مختلف جشنواره به وضوح می‌شد بالاتر بودن کیفیت این اثر را نسبت به برخی آثار حاضر در بخش مسابقه جشنواره تشخیص داد! در این شرایط بعید است دلیل واقعی حضور نیافتن این دو مستند رای نیاوردن آنها توسط هیات انتخاب جشنواره باشد. همچنین حسین انتظامی به عنوان سرپرست جدید سازمان سینمایی که بناست جایگزین طباطبایی‌نژاد را انتخاب کند با شعار «شفافیت و زندگی در اتاق شیشه‌ای» اعلام کرده بود: «شفافیت یعنی وقتی از یک مدیر اطلاعات می‌خواهی، او برای جواب به جایی مراجعه کند که خودت می‌توانستی». این مساله و تکیه بر این شعار باعث شد اخیرا به درخواست رسانه‌ها و هنرمندان، مرکز گسترش لیستی از کمک‌های خود به فیلمسازان را منتشر کند. اما انتشار این آمار با چالش جدی مواجه بود و آن هم به‌روز نبودن اطلاعات و آمار ارسال شده از جانب این مرکز است. اتفاقی که بار دیگر مستندسازان و اهالی رسانه را نسبت به مرکز مستند گلایه‌مند کرد. حال باید منتظر ماند و دید جایگزین طباطبایی‌نژاد در این مرکز می‌تواند به انتظارات اهالی هنر و رسالت‌های این مرکز جامه عمل بپوشاند یا امیدها بار دیگر به یأس و گلایه بدل خواهد شد؟