پویان شریعت: «القاعده بازگشته است». این عبارت بخشی از اظهارات «بن والاس» وزیر امنیت بریتانیا در گفت‌وگو با نشریه ساندی‌تایمز است که در 2 روز گذشته نه‌تنها به موضوع مورد بحث در برخی شبکه‌‌های اروپایی تبدیل شده، بلکه تحلیل‌‌های مختلفی را به خود اختصاص داده است. وی با اشاره به تهدید و از سرگیری اقدامات تروریستی القاعده در اروپا، به چگونگی فعالیت عناصر این تشکیلات پس از یک روند بازیابی چند ماهه پرداخته و در یادداشت جداگانه‌ای خبر از توسعه فناوری با هدف ضربه به فرودگاه‌ها و ناوگان هوایی از سوی این تشکیلات تروریستی می‌دهد.
درست در شرایطی که اظهارات وزیر امنیت انگلیس توجه برخی رسانه‌‌های اروپایی و عرب‌زبان را به خود جلب کرده و در شبکه‌‌های مختلف رسانه‌ای دست به دست می‌شود، ناگهان پایگاه خبری اکسپرس انگلیس با انتشار خبری با عنوان «احیای دوباره داعش پس از شکست»، موضوع تروریست‌‌های تکفیری را به چند خبر اصلی رسانه‌ها در اروپا تبدیل می‌کند.
اما قبل از بررسی و تحلیل اخبار منتشر شده از سوی رسانه‌‌های بریتانیا باید نگاهی اجمالی به رابطه تروریست‌‌های تکفیری در اروپا و ارتباط قاره سبز با این پدیده تروریستی داشت. اکنون با گذشت 7 سال از یک نبرد خونین در منطقه غرب آسیا و بررسی آمایش سرزمینی القاعده و داعش در شام و عراق، اعلام نابودی خلافت تکفیری نه‌تنها چندان موضوع دشوار و تحلیلی غیرواقعی نیست، بلکه یک رویداد برآمده از طراحی و اقدامات مقاومت به همراه نیروهای متحد خود در خاورمیانه است.
موضوعی که در سال‌های 2011 تا 2013 نه‌تنها به یک کابوس برای اذهان عمومی در کشورهای مختلف جهان بویژه کشورهای غرب آسیا تبدیل شده بود، بلکه هیچ‌گونه تحلیلی درباره آینده و سرنوشت آن ارائه نمی‌شد.
درست در روزهایی که جامعه اطلاعاتی اروپا در کنار واشنگتن، متحد سنتی خود همه توانش را برای اعزام اتباع کشورهای مختلف اروپایی به شام و عراق به کار بسته بود، شاید کمتر کسی فکر می‌کرد مناطق اشغالی سوریه و عراق پاکسازی شود و در نهایت بازگشت تروریست‌ها و جنایتکاران به سرزمین مادری‌شان در دستور کار قرار می‌گیرد.
اما امروز نه‌تنها حیات و خلافت تکفیری‌ها از مدیترانه تا آسیای مرکزی همچون خیالی آشفته تعبیری ندارد و هرگونه تحرک آنها با واکنش سخت مقاومت همراه است، بلکه اظهارات وزیر امنیت بریتانیا در ساندی‌تایمز به علاوه مطالب منتشر شده در پایگاه خبری اکسپرس حامل خبری از یک اسباب‌کشی ترسناک است. در همین راستا برای درک بهتر مخاطب از دلایل پیدا و پنهان چنین اظهاراتی از سوی مقامات اروپایی باید به بررسی جداگانه ساختار و رفتار القاعده و داعش در اروپا پرداخت تا در نهایت بتوان موقعیت و رابطه هر یک از تهدیدات مذکور نسبت به جغرافیای قاره کهن را شناخت.
داعش
سایت جهادیکا وابسته به آژانس اطلاعات مرکزی ایالات متحده، طی مقاله‌ای با عنوان «ساختار یک رستاخیز» که در تاریخ ژانویه 2014 به انتشار عمومی رسید، خبر از پروژه مشترک 14 ساله درباره بررسی و شناخت ساختار القاعده و داعش داد.
در همین راستا «ویلیام مک‌کنتس» مدیر مرکز جهادیکا با اشاره به این تحقیق مشترک که میان این اندیشکده و سازمان‌‌های مختلف عضو جامعه اطلاعاتی ایالات متحده انجام شده، تایید کرد ساختار سازمان‌‌های تروریستی- تکفیری القاعده و داعش متشکل از 2 شبکه مهاجرین و انصار است. در واقع عناصر حاضر در الگوریتم تشکیلاتی 2 سازمان مذکور را نیروهای بومی به علاوه نیروهای جذب شده از خارج از سرزمین درگیری تشکیل می‌دهند. به عنوان مثال شکل‌‌‌گیری داعش در سوریه به این معناست که تشکیلات و ساختار انسانی این مجموعه تروریستی از افراد سوری به علاوه نیروهای خارجی جذب شده است.
به همین جهت نیروهای بومی «انصار» و عناصر خارجی را «مهاجر» نامگذاری کردند که این موضوع در هر دو تشکیلات تکفیری مشترک است اما هدف از جذب عناصر خارجی در داعش گسترش حوزه نفوذ و همچنین ارتقای توان عملیاتی در کشورهای مختلف عنوان شده است. این در حالی است که پس از اقدام تروریستی داعش در لاس‌وگاس، خبرگزاری «اعماق» رسانه رسمی منتسب به این گروه تروریستی با انتشار اطلاعیه‌ای این اقدامات را در راستای آغاز طرح «تئوری ناامنی جهانی» که از سوی «محمد العدنانی»، یکی از اعضای کادر مرکزی داعش در سالیان پیشین طراحی شده بود اعلام کرد.  این اطلاعیه به موضوع بازگشت نیروهای مهاجر و فعالیت هسته‌‌های حاضر در اروپا نیز اشاره داشت. در واقع تکفیری‌‌های داعش  با از دست دادن زمین‌‌های اشغالی در شام و عراق به شکل آشکار خبر از تغییر مشی عملیاتی و حیات هسته‌‌های خود  از آشکار به زیرزمینی دادند. این در حالی است که امروز با گذشت یک سال از آغاز این مشی عملیاتی در داعش «مانوئل ناوارت» رئیس مرکز مبارزه با تروریسم اروپا در اظهاراتی عنوان کرد برای جلوگیری از اقدامات ناامن‌کننده و تروریستی داعش که اغلب با استفاده از پوشش‌‌های پلیسی- امنیتی در عراق و سایر کشورهای هدف اجرا می‌شود، باید راهبرد نزدیک شدن نیروهای پلیس به عناصر این گروهک در دستور کار قرار گیرد.
وی با بیان اینکه این نزدیکی به معنی کاهش فاصله جغرافیایی نیست، اظهار داشت: نزدیک شدن نیروهای پلیس و امنیتی به عناصر تکفیری به این معنا نیست که از لحاظ فیزیکی فاصله موجود کم شود، بلکه حضور و ارتباط با مراکز تجمع و تصمیم‌ساز آنها در فضای سایبر مدنظر است. این اظهارات در حالی در کنار اخبار منتشر شده در رسانه‌‌های انگلیس توجه تحلیلگران و برخی کارشناسان مسائل امنیتی را به خود جلب کرده که در گزارش منتشر شده از سوی یوروپل به رشد 2 برابری اقدامات تروریستی در اروپا نسبت به آمار سال گذشته اشاره شده است. این گزارش تعداد این اقدامات را در سال جاری میلادی 205 مورد عنوان و اشاره می‌کند طی اقدامات انجام شده 62 نفر از اتباع کشورهای اروپایی کشته شدند.
در همین راستا سازمان اشتراک اطلاعاتی یوروپل طی گزارشی که در ماه نوامبر منتشر کرد به حضور 5 هزار نفر از اتباع کشورهای اروپایی در داعش اشاره داشت. بر اساس این گزارش از این تعداد بیشترین اتباع متعلق به کشورهای انگلیس، فرانسه، آلمان و بلژیک بوده که به همین جهت بیشترین اقدامات انجام شده نیز در 4 کشور مذکور بوده است. همچنین این گزارش به بازگشت 1500 نفر از اروپایی‌‌های فعال در داعش به کشورهای خود پرده برمی‌دارد و در ادامه به کشته شدن هزار نفر از اتباع کشورهای قاره سبز در بحران تروریستی خاورمیانه اشاره می‌کند.
در شرایطی که پایگاه خبری اکسپرس از احیای دوباره ساختار سازمانی داعش خبر داده، آمار یوروپل بیانگر حضور 2500 تروریست آموزش‌دیده اروپایی آن هم به شکل کاملاً مخفی در کشورهای این قاره است. در واقع بر اساس گزارش یوروپل هیچ‌گونه رهگیری موفقی درباره این 2500 عنصر انجام نشده و همین مساله نمودار تهدید در اروپا را با روندی رو به رشد همراه کرده است.
القاعده
آخرین اخبار منتشر شده درباره القاعده که در رسانه‌‌های مختلف اروپایی دست به دست می‌شود خبر از اتخاذ رویکردی جدید در کنار طرح و عملیاتی متفاوت از سوی این سازمان تروریستی می‌دهد. به گفته بن‌والاس تهدید هوایی جدی است و بر همین اساس القاعده به دنبال ارتقای فناوری عملیاتی خود در حوزه فرودگاهی و هوایی در اروپاست. به عبارت ساده‌‌‌‌‌‌تر القاعده پس از 17 سال جنگ با نیروهای خارجی در افغانستان و بخش‌‌‌هایی از پاکستان و همچنین کسب تجارب عملیاتی و آشنایی با متدهای روز آفند در سوریه و عراق، اروپا را به عنوان  هدفی مطلوب در دستور کار قرار داده است.
این در حالی است که به اعتقاد برخی کارشناسان مسائل امنیتی در اروپا، افت نمودار عملیاتی داعش در قاره سبز نه‌تنها به معنی توقف فعالیت تکفیری‌ها نیست، بلکه مجموع اطلاعات جمع‌آوری شده بیانگر بازیابی تشکیلات و بدنه القاعده برای آغاز سلسله اقدامات تروریستی در این قاره کهن است. به گفته ساندی‌تایمز، یک منبع امنیتی در کابینه «ترزا می» ‌درباره اقدامات احتمالی و تهدیدات پیش رو اذعان داشته که عملیات‌های القاعده به سوی ساخت و استفاده و از میکروبمب‌ها و بسته‌‌های کوچک با هدف ضربه به اهداف هوایی طراحی و دنبال می‌شود. اقدامات مذکور از سوی القاعده به شکلی در یک سال اخیر در دستور کار این سازمان قرار گرفته است که برآورد مراکز امنیت را به اشتباه انداخته است. آنها این‌بار در اروپا به شکلی فعالیت‌‌های خود را از سر گرفته‌‌اند که بر خلاف گذشته داده‌ای درباره تحرک آنها مشاهده نمی‌شود؛ موضوعی که به اعتقاد برخی کارشناسان مسائل امنیتی به شکل کاملا هوشمند و هدفمند از سوی آنها دنبال می‌شود.
این منبع امنیتی در ادامه به ساندی‌تایمز گفته است به دلیل امنیت بالای فرودگاه‌ها تکفیری‌ها به دنبال آن هستند با اتخاذ روش‌‌های جدیدی که در چند سال گذشته بویژه در سوریه فرا گرفته‌‌اند، حملات خود را به شکل کاملا نرم و انفرادی دنبال کنند. به‌عنوان مثال نفوذ در میان پرسنل فرودگاه و جذب عنصر از میان آنها برای انجام اقدامات فردمحور یکی از روش‌های جدید القاعده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. به عبارت دیگر بر خلاف گذشته که آنها شبکه‌ای فعالیت می‌کردند، این بار برای بالا بردن میزان موفقیت در اقدامات تروریستی انجام این قبیل اقدامات را فردمحور دنبال می‌کنند.
اما در آخر باید متذکر شویم این اسباب‌کشی وحشتناک از خاورمیانه به اروپا نه‌تنها از ابتدا قابل پیش‌بینی بود، بلکه نقش غربی‌ها در گسترش آتش جنگ در کشورهای غرب آسیا را به وضوح نشان می‌دهد. شاید در ژانویه 2011 کمتر کسی فکر می‌کرد روزی باید همه مراکز اروپا به همراه توان یوروپل به دنبال شناسایی و خنثی‌‌سازی شبکه‌‌های آموزش داده خود در قاره سبز باشند؛ موضوعی که اگر به شکلی جدی دنبال نشود خود می‌تواند زمینه‌ساز بحرانی دیگر در اروپا باشد.