علی رضایی: با وجود آنکه دولت بودجه‌ای ۳6 هزار میلیارد تومانی را برای طرح تحول سلامت در سال ۱۳۹۸ در نظر گرفته است اما رشد ۴۰ درصدی سهم درآمدهای نفتی دولت در بودجه سال آینده نسبت به سال جاری و شرایط تحریمی‌ای که کشور با آن روبه‌رو است، نشان از آن دارد که محقق شدن این حجم از بودجه طرح تحول سلامت ممکن نیست و نتیجه این ناکامی، فشار بیشتر بر مردم خواهد بود.
***
دولت در حالی لایحه بودجه سال ۹۸ را تقدیم مجلس کرد که بودجه طرح تحول سلامت را ۳۶ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته است. این طرح که با هدف کاهش پرداختی مردم در نظام سلامت، افزایش کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی و افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی از سال ۱۳۹2 در کشور به اجرا درآمد، در طول سال‌های اجرا دچار چالش‌هایی شد و نتوانست «محافظت مالی» مردم در قبال هزینه‌های سلامت و سایر اهداف طرح تحول سلامت را محقق کند. حال بودجه عمومی سال ۹۸ که ۳۵ درصد از آن به درآمدهای نفتی اختصاص دارد و رشد ۴۰ درصدی نسبت به سال جاری داشته است، اجرای طرح تحول سلامت را بیش ‌از پیش مشکل خواهد کرد.
  بودجه نفتی کشور در سال 98
لایحه بودجه سال 98 با رشد 3/39 درصدی نسبت به سال جاری به 1703 هزار میلیارد تومان رسیده است. منابع عمومی دولت که کلیدی‌ترین رقم در بودجه است، با رشد 3/5 درصدی به 408 هزار میلیارد تومان رسیده است. در بخش منابع عمومی دولت، باید به درآمدهای نفتی و مالیاتی توجه کرد. در لایحه بودجه سال 98 درآمدهای نفتی که از آن به‌عنوان منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی یاد می‌شود با رشد 4۱ درصدی نسبت به قانون بودجه سال 97 به 142 هزار میلیارد تومان رسیده است.1 همچنین 153 هزار میلیارد تومان از منابع عمومی دولت نیز باید از محل درآمدهای مالیاتی تأمین ‌شود و مابقی منابع بودجه عمومی نیز از ردیف‌های دیگری تأمین می‌شود. آمارها نشان می‌دهد منابع عمومی لایحه بودجه ۹۸، حدود 35 درصد به نفت وابسته است.2
در قانون بودجه سال جاری، منابع حاصل از نفت و فرآورده‌‌های نفتی معادل ۱۰۱ هزار میلیارد تومان بوده است اما در سال آینده این رقم به ۱۴۲ هزار میلیارد تومان افزایش یافته، به این معنی که دولت انتظار دارد در سال آتی نسبت به سال جاری ۴۱ درصد درآمد نفتی بیشتری کسب کند. به‌طور کلی افزایش درآمدهای نفتی باعث شده تا بودجه سال ۹۸، بوی نفت بیشتری بدهد؛ سال گذشته سهم درآمدهای نفتی از منابع عمومی دولت معادل
۲۶ درصد بوده اما در سال جاری سهم نفت به ۳۵ درصد رسیده است؛ از این‌ رو یک‌سوم از منابع عمومی دولت در سال آینده وابسته به درآمدهای نفتی خواهد بود.3 در این راستا به نظر می‌رسد تحقق این حجم از درآمدهای نفتی ممکن نخواهد بود، چراکه طبق پیش‌بینی‌ها قرار است ایران در سال ۱۳۹۸، 5/1 میلیون بشکه نفت در روز صادرات داشته باشد اما طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ایران به‌طور میانگین توان صادراتی حدود ۹۰۰ هزار بشکه نفت و میعانات گازی خواهد داشت.4
  طرح تحول سلامت در بودجه 98
مجموع هزینه‌های دولت برای سال آتی ۳۲۰ هزار میلیارد تومان اعلام شده که نسبت به قانون بودجه سال جاری، بیش از ۹ درصد رشد داشته است.5 در این راستا، سهم وزارت بهداشت حدود ۷۵ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان است که از این ‌بین حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان به طرح تحول نظام سلامت اختصاص یافته است؛ چنانکه سیدحمید پورمحمدی، معاون امور اقتصادی و هماهنگی سازمان برنامه‌وبودجه کشور در این زمینه می‌گوید: «استمرار طرح تحول سلامت با اعتبار 36 هزار میلیارد تومان از جمله تصمیمات لایحه بودجه ۹۸ است».6 ولی ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت درباره تأمین بودجه سال 98 حوزه سلامت می‌گوید: «ابتدا باید یک سوءتفاهم را حل کنم و آن این است که برخی سایت‌ها نوشتند بودجه سال بعد طرح تحول سلامت 36هزار میلیارد تومان است، درصورتی‌که 36 هزار میلیارد تومان، کل اعتبارات بهداشت و درمان در بودجه سال آینده است».7 وی همچنین می‌گوید: «بودجه طرح تحول سلامت در بودجه ۹۸، ۳۸۰۰ میلیارد تومان است».8 هر چند ایشان 36 هزار میلیارد تومان را کل اعتبار بهداشت و درمان در بودجه آینده دانستند ولی بررسی‌ها نشان می‌دهد این 36 هزار میلیارد تومانی که آقای حریرچی ادعا داشتند فقط درآمدهای اختصاصی این وزارتخانه است. مژگان خانلو، سخنگوی ستاد بودجه در این زمینه می‌گوید: «وزارت بهداشت به‌تنهایی 35 هزار و 900 میلیارد تومان درآمد اختصاصی دارد».9
با این‌حال می‌توان گفت از کل بودجه ۷۵ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومانی وزارت بهداشت، حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان به بودجه طرح تحول سلامت اختصاص دارد. برای نمونه مژگان خانلو، سخنگوی ستاد بودجه در این زمینه می‌گوید: «سرجمع 21 هزار میلیارد تومان بودجه عمومی طرح‌های سلامت گنجانده شده است. مابه‌التفاوت رقم تا 36 هزار میلیارد تومانی که مطرح است از محل 36 هزار میلیارد تومان درآمد اختصاصی وزارت بهداشت تأمین خواهد شد».10 با وجود ۳6 هزار میلیارد تومانی که در شرایط تحریم و با بودجه نفتی برای طرح سلامت در نظر گرفته ‌شده ولی وزیر وقت بهداشت خواستار افزایش این بودجه بود. این موضع‌گیری‌ها واکنش‌هایی را نیز به دنبال داشته است. چنانکه سعید نمکی، معاون اسبق اجتماعی سازمان برنامه‌وبودجه و سرپرست فعلی وزارت بهداشت و درمان می‌گوید: «اگر کسی فکر می‌کند افزایش 400 درصدی بودجه سلامت نسبت به سال 92 کم است و باید سهمی بیش از
10 درصد از درآمد ناخالص ملی ارائه شود، جاهای دیگری را معرفی کند».11
  هزینه گزاف بر دوش مردم
وابستگی بالای طرح‌های وزارت بهداشت به بودجه‌ عمومی دولت موجب شده است چشم‌انداز طرح تحول سلامت که مهم‌ترین آن کاهش هزینه‌های مردم بوده است، در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد، چرا که از ۳۶ هزار میلیارد تومان بودجه سلامت، ۲۱ هزار میلیارد تومان معادل ۵۸ درصد آن به بودجه عمومی دولت که این بودجه نیز
۳۵ درصد آن به درآمدهای نفتی اتکا دارد، وابسته است. به نظر می‌رسد پیش‌بینی فروش 5/1 میلیون بشکه در روز و تحقق ۳۵ درصدی بودجه عمومی از درآمدهای نفتی؛ بنا بر شرایط تحریمی که ایران در آن به سر می‌برد ممکن نخواهد بود. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز صادرات روزانه ۹۰۰ هزار بشکه نفت و میعانات گازی را نشان می‌دهد. ادعای عدم افزایش درآمدهای نفتی زمانی تقویت می‌شود که سازوکار مالی‌ای که اتحادیه اروپایی از آن یاد می‌کند صرفاً به پرداختی‌های بشردوستانه(!) محدود می‌شود. از آنجایی ‌که سهم هر فرد از بودجه عمومی دولت (سال ۹۸)، از مجموع بهداشت و درمان در هر ماه حدود ۶۳ هزار تومان است12 (که این رقم در بودجه سال ۹۷ حدود ۵۸ هزار تومان بوده است)13، در این راستا محقق نشدن بودجه سلامت از طرف دولت، افزایش هزینه‌ها را برای مردم به دنبال خواهد داشت.
یکی از نکات مهم هنگام تدوین بودجه، نگاه منطقی به درآمدها و هزینه‌هاست. اگر درآمدها بیش ‌از اندازه غیرواقعی دیده شود ـ که در بودجه ۹۸ و بویژه در بودجه سلامت اینچنین است ـ دولت سال آینده با کسری بودجه مواجه خواهد شد. این موضوع آثار زیان‌بار و هزینه‌هایی را برای اقتصاد کشور و مردم به دنبال خواهد داشت؛ چنانکه هر ایرانی مجبور خواهد بود در هرماه صرفاً در حوزه بهداشت و سلامت حدود ۶۳ هزار تومان خرج کند. این افزایش هزینه‌ها، با استاندارد جهانی و برنامه ششم توسعه که هدف آن کاهش هزینه سلامت از جیب مردم به ۲۵ درصد است، تضاد دارد.14 در این راستا توصیه می‌شود دولت به‌جای آنکه بودجه سلامت را افزایش دهد و آن را متکی به درآمدهای ناپایدار نفتی کند، هزینه سلامت مردم را کاهش دهد. در غیر این صورت نه‌تنها با افزایش بودجه طرح تحول سلامت هزینه مردم کاهش پیدا نمی‌کند بلکه هزینه مازادی را بر دوش مردم تحمیل خواهد کرد.
----------------------------------
پی‌نوشت
1- https://www.tabnak.ir/fa/news/ 863649/
2-https://www.farsnews.com/news /13971005000678
3- https://www.eghtesadnews.com/
4- https://donya-e-eqtesad.com/
5- https://www.eghtesadnews.com/
6-https://www.farsnews.com/news /13970927001251/
7- https://www.yjc.ir/fa/news/6759459
8-https://www.farsnews.com/news /13971002001275
9- https://www.eghtesadonline.com/
10- https://www.eghtesadonline.com/
11- http://www.irna.ir/fa/News/83135738
12- https://donya-e-eqtesad.com/
13-http://www.iribnews.ir/fa/news /1973735/
14- http://www.mojnews.com/