قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی پس ‌از آنکه در سال 1366 تصویب شد، در سال‌های 1366، 1378، 1382 و در نهایت 1395، موادی از آن اصلاح شد. در ادامه این اصلاحات، دوم آبان‌ماه 1397، یک‌فوریت طرحی با عنوان «اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی» که به امضای 121 نفر از نمایندگان مجلس رسیده بود، تصویب شد؛ کلیات این طرح نیز 19 دی در صحن علنی مجلس به تصویب رسید و یک هفته به کمیسیون شوراها فرصت داده شد برخی جزئیات طرح را اصلاح کند. لزوم اصلاح نظام انتخابات کشور امری کتمان‌ناپذیر است. بدون شک اصلاح قانون انتخابات یکی از مهم‌ترین طرح‌هایی خواهد بود که در مجلس دهم بررسی می‌شود. تبعات این طرح می‌تواند سال‌های متمادی کشور را تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه نیاز به اصلاح نظام انتخاباتی کشور وجود دارد اما اقدامات عجله‌ای و کارشناسی‌نشده نظام انتخاباتی موجود را نه‌تنها اصلاح نخواهد کرد بلکه بر ناکارآمدی‌های آن خواهد افزود؛ گفتنی است طرح‌های مشابه در دوره‌های قبلی مجلس نیز به تصویب رسیده اما شورای نگهبان آنها را نپذیرفته بود. اگر بنا شده است قانونی اصلاح شود، عقل و منطق حکم می‌کند بهتر از قانون موجود شود. به‌ عبارت‌ دیگر باید نقاط قوت قانون فعلی حفظ یا تقویت و نقاط منفی و ضعف آن اصلاح شود. استانی کردن انتخابات که هم‌اکنون در دستور کار نمایندگان قرار گرفته و کلیات آن تصویب ‌شده است در روزهای گذشته به کام کارشناسان و رسانه‌ها خوش نیامده است و بسیاری از ایشان آینده خوبی برای دوران پساتصویب این طرح متصور نیستند. صاحب‌نظران طراحی نظام‌های انتخاباتی، اساتید دانشگاه، جامعه‌ دانشگاهی، پژوهشکده‌ها و اندیشکده‌های کشور ایرادات متعددی را بر الگوی انتخاباتی در دستور کار مجلس وارد کرده‌اند، مضاف بر اینکه بنا بر نظر اداره کل تدوین قوانین، اشکالات شورای محترم نگهبان بر این طرح همچنان باقی است. بر اساس مفاد این طرح، در کشور به تعداد استان‌ها، حوزه‌های انتخابیه مادر خواهیم داشت و آرای مردم در انتخاب تک‌تک نماینده‌های استان تأثیرگذار خواهد بود و همچون گذشته محدود به شهر یا مجموع چند شهر کوچکی که ساکن آنها هستند، نخواهد بود. به‌ عبارت‌ دیگر، رأی‌دهندگان قادر خواهند بود برخلاف گذشته که فقط نماینده حوزه انتخابیه خود (شهر یا چند شهر کوچک) را انتخاب می‌کردند در انتخاب تمام نماینده‌های استان محل سکونت خود تأثیرگذار شوند. برای مثال در استان آذربایجان‌شرقی، مردم تبریز علاوه بر رأی دادن به کاندیدای این شهر، باید به کاندیداهای دیگر حوزه‌ها هم چون مراغه و عجب‌شیر، مرند و جلفا، سراب، بناب، شبستر، ملکان و چند شهر دیگر نیز رأی دهند. هدف اصلی طراحان استانی شدن انتخابات، فراهم کردن بستر رسیدگی بیشتر نمایندگان مجلس به امور ملی عنوان ‌شده است اما در مقابل منتقدان، مهم شدن بیش‌ازحد مرکز استان و تبدیل‌شدن به آرای پرزور، محروم شدن اقلیت‌های قومی و مذهبی از داشتن نماینده مجلس، افزایش تأثیر پول در انتخابات و وابستگی نمایندگان به نهادهای قدرت و ثروت، کاهش مشارکت در انتخابات ناشی از بی‌تفاوتی مردم، غیر پاسخگو شدن نمایندگان در قبال مردم، اختلافات قومی مذهبی پساانتخاباتی و قطع ارتباط با مردم با شعار عمل به وظایف ملی را از تبعات سوء  آسیب‌های تصویب این طرح قلمداد کرده‌اند. کاهش مشارکت در انتخابات یکی از مشکلات اصلی این طرح خواهد بود. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که در هیچ کشور توسعه‌یافته‌ای چنین نظام انتخاباتی‌ای که در طرح ارائه‌شده، وجود ندارد. در هیچ کشور توسعه‌یافته‌ای نظام انتخاباتی در سطح استان بر مبنای نظام انتخاباتی اکثریتی برگزار نمی‌شود. در کشورهایی که انتخابات پارلمانی بر مبنای نظام اکثریتی برگزار می‌شود، حوزه‌های انتخابیه، اکثریتیِ تک‌نماینده‌ای هستند. به عبارت بهتر، هیچ کشور توسعه‌یافته‌ای نظام انتخاباتی اکثریتی را در حوزه‌های انتخابیه چندنماینده‌ای اجرا نمی‌کند. دلیل آن این است که نظامات اکثریتی این ویژگی را دارند که جناح اقلیت در آن به‌طور کامل حذف می‌شود. اگر انتخابات در یک حوزه انتخابیه با چند نماینده برگزار شود، اکثریت تمام کرسی‌ها را از آن خود خواهد کرد و اقلیت به‌طور مطلق حذف خواهد شد. هرچقدر حوزه‌ انتخابیه بزرگ‌تر شود و تعداد نمایندگان آن افزایش یابند، اقلیت‌های بیشتری حذف می‌شوند و آرای هدررفته، در انتخابات افزایش می‌یابد. لذا کشورهای توسعه‌یافته برای کاهش آرای هدررفته به‌منظور تطابق بیشتر نتایج انتخابات اکثریتی بر واقعیات اجتماعی، آن را در حوزه‌های تک‌نفره برگزار می‌کنند. یکی از افتخارات و برگ‌های برنده‌ جمهوری اسلامی ایران مشارکت بالای مردم در انتخابات مختلف بوده است. این مشارکت در شهرهای کوچک، همواره بیشتر بوده است و شهرهای بزرگی همچون تهران کارنامه درخشانی در این امر ندارند؛ جالب آنکه هم‌اکنون انتخابات شهر تهران به نسخه استانی انتخابات بسیار شبیه است. سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که وقتی آمار و تجربه بر کاهش مشارکت در انتخابات استانی صحه می‌گذارند، چرا طراحان استانی شدن انتخابات بر مواضع خود پافشاری می‌کنند؟ در انتخابات استانی طبیعتاً لیست‌ها محور قرار خواهد گرفت. برخی لیست‌ها به جهت حضور افراد سرشناس و ذی‌نفوذ جذابیت بیشتری پیدا خواهد کرد ولی عضویت در این لیست‌ها برای شهرستانی‌ها به‌آسانی نخواهد بود، چرا که نامزدها در شهرهای کوچک شناخته‌شده نیستند. عدم حضور نامزدهای شهرستان‌ها موجب خواهد شد مردم این شهرها امید انتقال دغدغه‌ها، ایده‌ها و مشکلات خود به گوش سران کشور را از سر بیرون کنند و در نهایت نسبت به انتخابات بی‌تفاوت شده و در آن مشارکت نخواهند کرد. کاهش سرمایه اجتماعی نظام جمهوری اسلامی ایران پیامد حتمی تصویب این طرح است. دلیل مشارکت بالای شهرهای کوچک در انتخابات شناخت بهتر و کامل‌تری است که از نامزدها دارند و مشارکت مستقیم در سرنوشت سیاسی خود و همشهریان‌شان را حس می‌کنند. استانی شدن انتخابات، مردم را ملزم می‌کند به لیست‌هایی رأی دهند که نمی‌شناسند و از عقاید و سوابق ایشان آگاه نیستند و نهایتاً انگیزه‌ای هم برای حضور در پای صندوق‌های رأی هم نخواهند داشت.
جمع‌بندی
اوضاع کنونی انتخابات کشور قطعاً با حالت مطلوب فاصله دارد و بی‌گمان تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان باید با بهره‌گیری از نظرات کارشناسان ایرادات موجود را احصا و راه‌حل‌های مقتضی را ارائه کنند. در این میان با عنایت به بیان برخی از آسیب‌ها، آنچه مبرهن است، کارساز نبودن استانی کردن انتخابات است. به نظر می‌رسد نه‌تنها تصویب این طرح گره‌ای از مشکلات نظام انتخاباتی باز نمی‌کند، بلکه بر کوس بی‌عدالتی خواهد کوفت و منجر به افزایش نارضایتی مردم و کاهش مشارکت در انتخابات خواهد شد. انتظار می‌رود نمایندگان مجلس دهم با نگاهی به‌واقع ملی و ترجیح منافع ملی بر منافع حزبی و سیاسی مانع تصویب این طرح  شوند. در یک هفته آینده نمایندگان باید بیش از گذشته پذیرای نقدهای تخصصی کارشناسان باشند و در جهت اصلاح ایرادات آن گام بردارند.
 

کلیات طرح استانی شدن انتخابات تصویب شد
نمایندگان مردم در جلسه علنی دیروز مجلس با کلیات طرح استانی شدن انتخابات موافقت کردند. به گزارش خانه ملت، نمایندگان در جلسه علنی دیروز مجلس در جریان بررسی طرح یک‌فوریتی اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی با 155 رأی موافق، 64 رأی مخالف و 2 رأی ممتنع از مجموع 232 نماینده حاضر در صحن علنی با کلیات آن موافقت کردند. نمایندگان مجلس شورای اسلامی همچنین با ارجاع جزئیات طرح استانی شدن انتخابات به کمیسیون با 186 رأی موافق، 23 رأی مخالف و 2 رأی ممتنع از مجموع 230 نماینده حاضر در جلسه موافقت کردند. بنابراین مقرر شد کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس ظرف مدت یک هفته به جزئیات این طرح رسیدگی کند.