محسن پورعرب: بارشهای امسال بر اساس گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران به نسبت سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. آنچه آمارها نشان می‌دهد از ابتدای سال آبی امسال یعنی اول مهر تا 28 دی، ارتفاع ریزش‌های جوی به‌صورت میانگین در سراسر کشور 127 میلیمتر بوده است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت (6/95 میلیمتر) 8/32 درصد افزایش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (7/36 میلیمتر) ۲۴۶ درصد افزایش نشان می‌دهد.
موضوعی که با توجه به بارشهای امسال، بیشتر از گذشته محور توجه افکار عمومی جامعه بوده است و درباره آن پرسش‌ها و ابهاماتی در جامعه نقل می‌شود، پروژه باروری‌‌سازی ابرهاست، پروژه‌ای که خبرهایش امسال بیش از گذشته مورد توجه رسانه‌ها هم قرار گرفته است. برای اطلاع از آخرین وضعیت اجرای این پروژه در کشور و همچنین آشنایی با مراحل تخصصی و فنی بارورسازی ابرها گپ‌وگفتی با «مرتضی افتخاری» رئیس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو داشتیم.
انجام پروژه به‌وسیله پهپاد
افتخاری با بیان اینکه تفاهمنامه‌ای که قرار بود برای بارورسازی ابرها ابتدای مهرماه به امضای طرفین یعنی سازمان هوا فضای سپاه و وزارت نیرو برسد، تاکنون کامل نشده است، گفت: این تفاهمنامه به امضای برخی افراد رسیده اما امضای نهایی نشده است و در حال حاضر این تفاهمنامه در اختیار موسسه تحقیقات آب است تا بررسی‌‌های نهایی انجام شود. وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به وضعیت این تفاهمنامه، پروژه بارورسازی ابرها متوقف شده است؟ افزود: پروژه در حال ادامه است و تا امروز 4 سورتی پرواز به‌وسیله پهپاد داشته‌‌‌‌‌ایم که این پروازها در یک ماه گذشته انجام شده است. بنابراین بارشهای مهر و آبان طبیعی بوده و بارورسازی ابرها نقشی در این بارش‌ها نداشته است. رئیس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو با تاکید بر اینکه انجام این پروژه محدود به انعقاد این تفاهمنامه نیست، خاطرنشان کرد: همین 4 سورتی پرواز با همکاری سازمان هوا فضای سپاه انجام شده است که برای این عملیات‌ها هم هیچ هزینه‌ای از وزارت نیرو مطالبه نشده است و سال گذشته نیز سپاه برای اجرای این پروژه هیچ هزینه‌ای را دریافت نکرد.
تفاوت عملیات به‌وسیله پهپاد و آنتونف
رئیس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو با اشاره به اینکه امضای تفاهمنامه صرف تایید حسن‌نیت طرفین است، افزود: این تفاهمنامه بیشتر ناظر بر عملیات‌‌‌هایی است که توسط هواپیماها انجام می‌شود. وی با اشاره به تفاوت‌‌های عملیات به‌وسیله پهپاد و هواپیماهای آنتونف اظهار داشت: در حال حاضر عمر هواپیماهای آنتونف بیش از 35 سال است، در حالی که هواپیماهای آنتونف سپاه عمری حدود 13 سال دارند. برای اینکه بتوانیم از این هواپیماها برای عملیات بارورسازی ابرها استفاده کنیم باید به تجهیزات خاصی مجهز شوند. یکی دیگر از دلایلی که باید تفاهمنامه منعقد شود این است که زمانی که این هواپیماها مجهز به سنسور بارورسازی ابرها می‌شوند، دچار تغییراتی خواهند شد که این تفاهمنامه تایید می‌کند این هواپیماها در اختیار پروژه بارورسازی ابرها خواهند بود. این در حالی است که اجرای این پروژه به‌وسیله پهپاد نیازمند تغییرات و امضای تفاهمنامه نیست. از سوی دیگر سپاه از امکانات خوبی در حوزه پهپاد برخوردار است که در اجرای عملیات‌ها و تست‌ها موفق بوده‌اند.
پهپاد، مقرون به صرفه
رئیس موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو خاطرنشان کرد: هزینه انجام پروژه به‌وسیله پهپاد به نسبت هواپیما پایین‌‌‌‌‌‌تر است؛ هزینه انجام عملیات با پهپاد در هر ساعت حدود 4 میلیون تومان است، در حالی که انجام عملیات به‌وسیله هواپیما در هر ساعت نزدیک به 25 تا 30 میلیون تومان هزینه در بر خواهد داشت. هواپیما در ارتفاع بالاتری قادر به پرواز است و نوع عملیات به این صورت است که از بیرون ابر گلوله‌‌های بارور‌کننده را به داخل ابر شلیک می‌کند اما نوع عملیات پهپاد به صورتی است که خود پهپاد به داخل ابر می‌رود و چون دارای خدمه پرواز نیست ریسک و خطری به همراه ندارد. با این حال حجم عملیات پهپاد به نسبت هواپیما حدود 30 درصد کمتر است و می‌تواند فضایی به شعاع 100 کیلومتر را پوشش دهد.
تشریح عملیات‌ها
وی با تشریح عملیات‌‌‌هایی (4 سورت پرواز) که در یک ماه گذشته انجام شده است، اظهار داشت: 2 عملیات در محدوده جغرافیایی استان خراسان جنوبی و 2 عملیات دیگر در استان چهارمحال‌وبختیاری و در محدوده کوهرنگ انجام شده است. افتخاری در پاسخ به این پرسش که با توجه به وجود جبهه‌‌های بارشی قوی در 2 ماه مهر و آبان، چرا هیچ عملیاتی برای بهره‌برداری بیشتر از ابرها انجام نشد؟ تصریح کرد: متاسفانه در این بازه زمانی هواپیماها آماده عملیات نبودند، همچنین مواد اولیه‌ای که قرار بر بومی‌‌سازی بود، آماده نشدند، به همین دلیل نتوانستیم در 2 ماه ابتدایی پاییز عملیاتی داشته باشیم. اما در 2 ماه آذر و دی با بومی‌‌سازی مواد اولیه گلوله‌‌های بارورسازی و آماده شدن پهپاد‌ها توانستیم عملیات‌‌‌هایی داشته باشیم.
تداوم عملیات‌ها با کمک سپاه
افتخاری با تاکید بر اینکه پروژه عملیات بارورسازی ابرها ادامه خواهد داشت، افزود: دوستان ما در سازمان هوا فضای سپاه اعلام آمادگی کرده‌‌اند که حتی با وجود به تاخیر افتادن امضای تفاهمنامه، در صورت نیاز عملیات‌ها به‌وسیله پهپاد انجام شود. از طرفی با توجه به پیش‌بینی سازمان هواشناسی وضعیت جبهه‌‌های هوایی در زمستان نرمال است و حتی برخی جبهه‌ها احتمال وقوع سیلاب را خواهند داشت که در چنین مواقعی بارورسازی ابرها ممنوع است.
وی تاکید کرد: برخلاف باور عمومی که بارورسازی ابرها را راهکاری برای مقابله با خشکسالی می‌دانند، بارورسازی ابرها در شرایط خشکسالی امکان‌پذیر نیست، چرا که ابر و جبهه هوایی خاصی برای انجام عملیات وجود ندارد. بنابراین نیاز است درباره پروژه بارورسازی ابرها اطلاعات صحیح به جامعه داده شود که نه مردم از انجام عملیات‌ها متوقع شوند و نه ناامید! بارورسازی ابرها یکی از روش‌‌‌هایی است که می‌تواند به افزایش بارش‌ها تا 15 درصد کمک کند.