گروه بینالملل: به رغم سرکوبها و سختگیریهای رژیم الهام علیاف، هزاران آذری در باکو علیه دولت او تظاهرات کردند. در تظاهرات روز شنبه 19 ژانویه که با فراخوان احزاب مخالف و در اعتراض به وضعیت زندانیان سیاسی برگزار شد، مردم علیه سیاستهای رئیسجمهور این کشور شعار سر داده و خواستار استعفای او شدند. تظاهرکنندگان همچنین خواستار آزادی «مهمان حسیناف» و دیگر زندانیان سیاسی شدند. حسیناف، وبلاگنویس جوان آذری در ماه مارس سال 2017 به اتهام نشر اکاذیب ضد پلیس آذربایجان به 2 سال حبس محکوم شد. ائتلاف «شورای ملی» در این کشور احزاب مخالف را به شرکت در تجمع 19 ژانویه دعوت کرد که دولت باکو با وجود همه تلاشهایش برای سرکوب و تحت تعقیب قرار دادن اعضای اصلی آن نتوانست مانع این رویداد شود.
روشهایی نظیر ضبط ویدئویی مراسم روز شنبه با دوربینهای کار گذاشته شده در محل تجمع، احضار و بازجویی و اخراج شرکتکنندگان از ادارات دولتی با هدف پیشگیری از تجمع یا دستکم کاهش شمار شرکتکنندگان در آن بیفایده بود. در همین ارتباط، روزنامه «ینی مساوات» چاپ باکو درباره سرکوبهای پلیس جمهوری آذربایجان نوشت: «حاکمیت حتی به وجود مخالفان در شرایط کاملا ضعیف کنونی و وجود فقط چندهزار طرفدار برای آنها راضی نیست. به همین علت، از ابزارهای همیشگی فشار و تعقیب، پس از تجمع نیز استفاده و بدون هرگونه گذشتی رفتار خواهد کرد».
رفتار پلیسی رژیم علیاف که بیش از یک دهه است ادامه دارد نهتنها شامل تمام مخالفان سیاسی میشود، بلکه شیعیان دیندار آذری نیز در کشوری که بیش از 90 درصد جمعیتش را شیعیان تشکیل میدهند مورد آزار و شکنجه قرار میگیرند. در چنین اوضاعی با وخامت شرایط اقتصادی، تورم، گرانی کالاهای مصرفی، ولخرجی مقامهای بلندپایه دولتی و مفاسد اقتصادی و مالی دولتمردان باکو نیز به نارضایتیهای گسترده افزوده است. هزاران آذری در تظاهرات ضددولتی روز شنبه شعارهایی در همین باره سر دادند. موضوعی که بیش از هر چیز باعث وحشت دولت آذربایجان شده، پیوستن کارمندان دولت یعنی تنها بخش احتمالا وفادار جامعه به رژیم به تظاهرات اخیر است.
این اقدام مردمی در حالی روی میدهد که به نظر میرسد علیاف که تلاش میکند روابطش با غرب را حفظ کند، در یک تنگنای سیاسی داخلی قرار دارد و با توجه به گزارش فارینپالیسی، علیاف هشدارهایی درباره رفتارش با زندانیان و روزنامهنگاران دریافت کرده است. در داخل آمریکا هم چندان علیاف را در شرایط باثباتی نمیبینند. او تمام جریانهای سیاسی مخالفش را سرکوب کرده است. علیاف وبلاگنویسان و مخالفانش در فضای مجازی را به زندان انداخته یا مجبورشان کرده از کشور خارج شوند اما نقطه مهم و متفاوت او با دیگر اقتدارگرایان چیست؟ او از حمایت غرب برخوردار است اما اگر نگاه کوتاهی به تاریخ شمال آفریقا و خارومیانه عربی بیندازد، متوجه خواهد شد معادلات علیه او میتواند بسرعت شکل گیرد و مادامی که غرب تامین منافعش را با جایگزین احتمالی او تضمینشده بداند، دیگر از وی حمایت نخواهد کرد. سرعت موجهای تبلیغاتی در کشورهای منطقه قفقاز علیه دولتهای مستقر با توجه به حجم فساد مالی و دستگاههای اجرایی که عمدتا به صورت خانوادگی اداره میشوند تا اندازهای بالاست که علیاف خود را تنها در مواجهه با رسانههایی میبیند که تا دیروز اخبار سرکوبهای عمده در باکو و دیگر شهرهای این کشور را سانسور میکردند. از دیگر تحولاتی که درباره آذربایجان باید به آن اشاره کرد تحولات در همسایگان آن یعنی گرجستان و ارمنستان است. مردم آذربایجان دموکراسیهای پویایی را در این 2 همسایه شاهد هستند. اعترضات عمومی منجر به تغییر دولت در ارمنستان شد و حضور مردم پای صندوقهای رأی هم تغییرات در گرجستان را هموارتر کرده است اما در آذربایجان همه چیز به خیابان علیاف ختم میشود. در این خیابان تمام ارکان بانکی، نظامی و سیاسی از طریق شخص رئیسجمهور مدیریت میشوند و چینشهای راهبردی هم بر اساس منافع گروهی و جریانی کانالیزه شدهاند. این مساله و سرکوبهایی که در مراسمهای دینی، سخنرانیهای دینی و مناسک مذهبی بهطور گسترده به اجرا درآمد، عملا اعتراض با هر کارویژهای را تحت سلطه خود قرار داده است.
نباید فراموش کرد اعتراضات یکشنبه 20 ژانویه در حالی برگزار شد که این روز را دولت به عنوان یکی از بخشهای تراژیک تاریخ همواره گرامی میدارد؛ 20 ژانویه ارتش اتحاد شوروی به روی شهروندان این کشور که بخشی از خاک شوروی به شمار میرفت آتش گشود.
مشعل ابدی به عنوان یادبود تحولات 20 ژانویه 1990 مطرح میشود که میتواند به نمادی برای جریانهای سیاسی جدید جمهوری آذربایجان نیز بدل شود. در همین حال اما واشنگتنپست گزارشی را درباره تحولات آینده آذربایجان منتشر کرده است. این گزارش تحلیلی در بخشهایی به رشد اقتصادی وابسته به نرخ نفت اشاره داشته و از یک دولت رانتیر نفتی مستقر در باکو نام میبرد که حلقه نزدیکان رئیسجمهور آذربایجان از اعضای آن هستند. شاید جرم بلاگر آذری همین باشد که بخشهایی از فساد روزافزون پلیس آذربایجان را منتشر کرده است. این بلاگر به 2 سال حبس محکوم شد اما دادگاه آذربایجان میگوید میتواند مدت محکومیت وی به 5 تا 7 سال نیز افزایش یابد. رسانه آمریکایی واشنگتنپست همچنین مینویسد: این کشور محلی برای زندانی کردن تمام مخالفان است به طوری که 150 نفر به جرم مخالفت با علیاف در زندانهای رسمی این کشور حبس هستند که 10 نفر آنها روزنامهنگاران هستند؛ هر صدای مخالفی در آذربایجان باید منتظر دستگیری باشد. اما داعیهداران حقوقبشر چرا درباره مرگ و ضرب و جرح شدید روزنامهنگاران و مخالفان سیاسی در آذربایجان سکوت کردهاند؟ این مساله به گفته سفیر سابق آمریکا در باکو در دهه 90 با یک جواب ساده همراه است؛ باکو نقشههای آمریکا را عملی میکند، آنان در جنگ افغانستان اجازه تردد هواپیماهای ترابری و تجهیزات ناتو و آمریکا را دادهاند. در عین حال در بخش انرژی به اروپا برای استقلال نسبی از روسیه کمک میکنند. با توجه به توضیحات فوق، این نتیجه ساده حاصل میشود که دولت علیاف تا زمانی که میتواند برای غرب نقش مفیدی را در عرصه اقتصادی و نظامی ایفا کند قادر خواهد بود تمام روزنامهنگاران و مخالفان سیاسیاش را به زندان بیندازد، حتی اگر آنها از اعتصاب غذا جانشان را هم از دست بدهند اهمیت چندانی نخواهد داشت.