محسن پورعرب: سرش پایین است و با دستمال اشک‌هایش را پاک می‌کند. از آبرویی که از خود و خانواده‌اش برده شرمنده که هیچ، دوست دارد دیگر در این دنیا نباشد. پای درد دلش که نشستم متوجه شدم از یک رابطه مجازی ضربه خورده است. حالا آلبوم تصاویر خصوصی‌اش هزاران دفعه بازدید شده و لایک خورده‌ است. دست به دامان پلیس فتا شده تا بلکه بتواند مجرم را پیدا کند اما اینطور که از شواهد برمی‌آید، مجرم خارج از کشور زندگی می‌کند و بازداشتش کار سختی است!

این حکایت کاربرانی است که از فضای بی‌حد و مرز و بدون نظارت اینستاگرام آسیب دیده‌اند، البته این مورد تنها بخشی از آسیب‌های این آلبوم دیجیتالی افسارگسیخته است!

 آلبومی که در آن هر تصویر و فیلمی را می‌توان پیدا کرد. متاسفانه بدون محدودیت بودن این فضا باعث شده افراد با رده‌های سنی گوناگون به هر نوع محتوایی دست پیدا کنند. اینستاگرام که حالا بر اساس آخرین آمارها بیش از یک میلیارد کاربر در دنیا و بیش از 20 میلیون کاربر در داخل کشورمان دارد، تبدیل به تهدیدی برای دامن زدن به آسیب‌های اجتماعی شده است؛ فضایی که این روزها محل شکل‌گیری جرائم متعددی شده است.

آسیب‌های غیر قابل جبران 

پیام‌رسان‌های اجتماعی مبتنی بر متن هستند و کاربران پیام‌رسان‌ها بیشتر محتوای متنی را دنبال می‌کنند اما در آن سوی ماجرا اینستاگرام بدون محدودیت (فیلترینگ) نسبت به شبکه‌های اجتماعی دیگر چون تلگرام، توئیتر و فیسبوک در حال فعالیت است، آن هم بر اساس محتوای تصویری. درست است که اینستاگرام توانسته محل درآمد برخی افراد، گروه‌ها و برندها باشد اما در مقابل باعث گسترش رفتارهای ناصحیح و ترویج فرهنگ ابتذال در جامعه شده است. اینستاگرام نسبت به سایر شبکه‌های اجتماعی تأثیر بیشتری در این تهاجم فرهنگی دارد، چرا که مردم آگاه یا ناآگاه اطلاعات زندگی فردی و خانوادگی خود را از طریق عکس و فیلم در اختیار سوءاستفاده‌کنندگان قرار می‌دهند.

انتشار فیلم‌های حاشیه‌ساز!

ماجرای کلیپ درگیری یک مامور گشت ارشاد با یک دختر جوان که در این شبکه به سرعت گسترش پیدا کرد و دستمایه جریان خاصی قرار گرفت، مصداق بارزی از آسیب‌های این شبکه اجتماعی است. ماجرایی که پس از انتشار مشخص شد مربوط به 10 روز قبل‌تر بوده و در واقع یک حرکت از پیش هماهنگ شده بوده است. علاوه بر این انتشار کلیپ زنده‌ای که بتازگی از یک دختر نوجوان که در سیرجان مورد ضرب و جرح یک پسر جوان قرار گرفته بود و به سرعت در فضای مجازی دست به دست شد، مصداق دیگری از آسیب‌های این آلبوم دیجیتال بر زندگی افراد جامعه است. 

برهنگی در اینستاگرام

این در حالی است که بررسی محتواهای بارگذاری شده در این فضا نشان می‌دهد بتازگی در شبکه اجتماعی اینستاگرام برخی کاربران برای جذب فالوئر، تصاویر برهنگی خودشان را به نمایش می‌گذارند؛ موضوعی که به باور کارشناسان حوزه فضای مجازی این روزها در حال گسترش است و نکته قابل توجه اینجاست که با پویش‌هایی هم همراه بوده است. در واقع ضد ارزش‌ها تبدیل به ارزش شده است و انگار هر کاربری که برهنگی بیشتری از خود به نمایش بگذارد، شهرت بیشتری به دست می‌آورد.

انتشار فیلم‌های غیراخلاقی

انتشار گسترده تصاویر و فیلم‌های مبتذل و مستهجن در اینستاگرام آسیب دیگری است که کاربران این شبکه بویژه جوانان را هدف قرار داده است. این موضوع امروز تا حدی گسترش پیدا کرده است که حریم‌های شخصی دیگر معنایی ندارد و افراد از انتشار تصاویر و فیلم‌های شخصی‌شان در هر حالتی برای جذب فالوئر استفاده می‌کنند. اما این تمام ماجرا نیست. برخی کاربران پا را فراتر از این گذاشته و با انتشار تصاویری از رفتار‌های غیرعرف و دور از شأن و جایگاه اخلاقی، تلاش در کسب شهرت بالاتری دارند؛ آسیبی که اگر امروز تدبیری برای کنترل آن نشود و نظارتی بر آن نباشد، می‌تواند در آینده‌ای نزدیک آسیب‌های گوناگونی را برای جامعه به همراه داشته باشد. این موضوع زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که صاحبان چنین صفحاتی با تبلیغ سایر صفحه‌ها درآمد قابل توجه‌ای را به جیب می‌زنند و همین موضوع باعث گسترش این الگو در بین سایر کاربران می‌شود.

قمار و شرط‌بندی آنلاین

جالب اینجاست که این پایان داستان تلخ اینستاگرام نیست، اینستاگرام به معنای واقعی توانسته همه آنچه را که نمی‌توان در جامعه و در فضای واقعی انجام داد، در خود جای دهد. ایجاد صفحات شرط‌بندی و قمار از دیگر جرائمی است که در این فضا در حال گسترش است. نکته قابل تامل مدیریت این صفحات در خارج از کشور است. با این شرایط زمانی که کاربری مورد کلاهبرداری قرار می‌گیرد، نمی‌تواند براحتی به مجرم و پول از دست رفته‌اش دست پیدا کند. دیگر موضوع نگران‌کننده ترویج صفحات تبلیغ‌کننده ماساژ و مدلینگ است، از قضا این صفحات توسط ادمین‌های داخلی هم هدایت می‌شوند. متاسفانه ارائه اینگونه خدمات به درخواست‌کنندگان باعث شده آسیب‌های این آلبوم دیجیتال به فضای واقعی سرایت کند. 

بچه‌پولدارهای اینستاگرامی

فخرفروشی و به نمایش گذاشتن مال و ثروت در این فضا از دیگر مواردی است که اثرات سویی را بر جامعه داشته است. بالا رفتن سطح توقع نوجوانان و جوانان از آسیب‌های این صفحات است؛ صفحاتی که در اصطلاح به صفحات بچه‌پولدارهای اینستاگرامی مشهور است و مشاهده تصاویر افرادی با لباس‌های برند و گران‌قیمت در کنار اتومبیل‌ها و ویلاهای لوکس باعث شده امروز جوانان بیش از آنکه به فکر تبدیل قابلیت‌های‌شان به کارکرد باشند، به دنبال کسب شهرت و ثروت از هر راهی باشند.

تجاوز به حریم خصوصی 

از دیگر آسیب‌هایی که می‌توان در این فضا مشاهده کرد، ایجاد مزاحمت و نقض حریم خصوصی کاربران است. بر اساس گزارش‌های پلیس فتا، متاسفانه کاربرانی که به دنبال ایجاد روابط با دیگر کاربران هستند و موفق نمی‌شوند، با هک صفحات و سرقت اطلاعات آنها سعی می‌کنند به اهداف شوم خود دست پیدا کنند.

آمار جرائم

مهرماه سال جاری بود که رئیس پلیس فتای ناجا از رشد 55 درصدی جرائم فضای مجازی در 6 ماه نخست سال جاری خبر داد. سردار کمال هادیان‌فر با اشاره به جرائم مرتبط به مباحث غیراخلاقی گفته بود: «جرائم غیراخلاقی 23 درصد جرائم را شامل می‌شود که متاسفانه در حال افزیش است؛ به گونه‌ای که ۱۳ هزار و ۶۳۵ پرونده در این زمینه تشکیل شده که بخشی از این پرونده‌ها را خودمان تشکیل داده‌ایم و شاکی نداشته‌اند و بخشی دیگر شاکی داشته‌اند. عمده این جرائم در فضای تلگرام و اینستاگرام رخ داده است». آمار پرونده‌های مرتبط با جرائم غیراخلاقی از حکمرانی شبکه اجتماعی اینستاگرام در جامعه خبر می‌دهد. حکمرانی‌ای که از زمان فیلتر شدن تلگرام و دسترسی سخت‌تر به این شبکه اجتماعی، بیشتر شده است. 

غفلت مدیران

به هر روی افزایش روزافزون جرائم اینستاگرامی و گسترش آسیب‌های ناشی از این فضا هنوز مدیران را از خواب غفلت بیدار نکرده است. تفاوت نظر مدیران برای کنترل این شبکه اجتماعی در سطوح گوناگون مدیریتی در حال کمک کردن به ازدیاد کاربران علاقه‌مند به این شبکه است. باید توجه داشت هر چه کاربران این شبکه افزایش پیدا کنند باید منتظر اخبار جرائم تازه و متعدد در این دنیای مجازی باشیم. با وجود اینکه دادستانی کل کشور از مدت‌ها پیش روی فیلترینگ اینستاگرام پافشاری کرده است اما در مقابل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نظری متفاوت دارد؛ تا جایی که بتازگی محمدجواد آذری‌جهرمی که خود جزو کاربران فعال این شبکه اجتماعی است در اظهارنظری قابل تامل گفته است: «فیلترینگ اینستاگرام چه تاثیری بر کاهش جرائم خواهد داشت؟» با اینگونه اظهارنظرها و تفاوت دیدگاه‌ها معلوم نیست سرنوشت این شبکه اجتماعی و آسیب‌های رنگارنگ و گوناگون آن چه خواهد شد! آنچه اهمیت دارد درسی است که پیش از این از فعالیت بدون کنترل تلگرام در سال‌های گذشته گرفتیم، باشد که با دقت و نظارت بیشتر بر فعالیت شبکه‌های اجتماعی، دیگر دچار آسیب‌های آنها نشویم.