عاقبت سگ‌گردان‌های متخلف در شهر تهران چه می‌شود و قانون برای این افراد متخلف چه مجازاتی را تعیین می‌کند؟ این پرسشی است که این روزها همه آنهایی که قصه دردناک بهار را دیده و شنیده‌اند از خود می‌پرسند. وقوع این حادثه تلخ کافی بود تا حقوقدان‌ها به بهانه رسیدگی به این پرونده، کتاب قانون را برای پیدا کردن بندهای قانونی مشخصی در باره محکومیت متخلفان زیر و رو کنند و در حال حاضر قصاص یا پرداخت صرف دیه موضوعی است که به اختلاف‌نظر میان مردان قانون در این پرونده یا پرونده‌های مشابه تبدیل شده است. موضوعی که به عنوان یک دغدغه مردمی برای آینده و حوادث احتمالی هم وجود دارد.
ناگفته‌های یک حادثه دردناک
«مرتضی» از بستگان خانواده بهار در گفت‌وگو با «وطن امروز» می‌گوید: حادثه زمانی اتفاق افتاد که 2 قلاده سگ بدون افسار و پوزه‌بند، به پدر من و پدر بهار که پس از صرف ناهار روی نیمکت‌ پارک نشسته بودند نزدیک شدند و بهار با مشاهده این صحنه از ترس و وحشت در حالی که جیغ می‌کشید در تلاش بود خودش را به مادرش برساند.
سگ‌ها به محض شنیدن صدای جیغ بهار دنبالش می‌کنند و کودک را از ناحیه دست و پا گاز می‌گیرند. پدر بهار به همراه اطرافیان برای نجات جان دخترش تلاش می‌کند با زدن سگ‌ها آنها را از دخترک جدا کند اما موفق نمی‌شود تا اینکه صاحب سگ‌ها از راه می‌رسد و بدون توجه به وضعیت دخترک، ضمن اعتراض به چرایی کتک زدن سگ‌هایش توسط مردم با کشیدن قلاده آنها تلاش می‌کند سگ‌ها را از معرکه جدا کند. کشیدن قلاده سگ‌ها همان و شدت یافتن عمق جراحت ناشی از دندان سگ‌ها روی تن نحیف دخترک همان! این در حالی است که دخترک زخمی از شدت ترس، وحشت و خونریزی به خود می‌پیچد. صاحب سگ‌ها تلاش می‌کند با سوار کردن سگ‌هایش به یک خودروی نیسان از محل متواری شود که با دخالت نگهبان پارک و حضور پلیس موفق به این کار نمی‌‌شود. به گفته مرتضی، بهار آن روز به بیمارستانی در لواسان اعزام شد اما سگ‌ها و صاحب‌شان با قرار وثیقه به خانه رفتند. دوران نقاهت پردرد بهار در کنار بی‌تابی‌های مادرش سرانجام تمام شد اما جای زخم‌های به یادگار مانده روی تن بهار بر اساس اعلام چند متخصص جراحی پلاستیک به دلیل شدت جراحات وارده هرگز از بین نمی‌رود!
بهار و کابوس‌های شبانه
از سوی دیگر، بنابر گفته‌های بستگان این دختر کابوس‌های شبانه‌روز بهار از ترس سگ‌ها همچنان ادامه دارد به صورتی که طبق اعلام نظر روانکاو، خسارت روحی و روانی بهار و والدینش اگر بیشتر از خسارات جسمی وی نباشد، کمتر از آن نیست.
دیه 50 میلیون تومانی!
در برابر همه این خسارات و لطمات وارده به این خانواده، پرداخت تنها دیه 50 میلیون تومانی برای جبران آنچه بر آنها گذشته نمکی است که هر روز زخم دل آنها را بیشتر می‌سوزاند. مرتضی در ادامه با بیان اینکه دیه تعیین شده برای پرونده بهار حتی به اندازه هزینه درمان کنونی وی هم نیست، می‌افزاید: خوشبختانه وضعیت اقتصادی خانواده بهار به گونه‌ای نیست که چشم‌داشتی به مبلغ دیه داشته باشند و تمام هزینه‌های مربوط را تا به حال به شخصه پرداخت کرده‌اند اما موضوع مورد بحث این خانواده چیز دیگری است؛ آنها معتقدند پرداخت این مبالغ برای افراد متمول سخت نیست اما تحمل درد ناشی از اینگونه حوادث برای کودکان وحشتناک است. وی با بیان اینکه همه ترس پدر بهار، تکرار این حادثه برای کودکان بی‌پناه دیگر است، خاطرنشان کرد: خانواده بهار می‌خواهد قانون مجازات دیگری ورای دیه برای سگ‌گردان‌ها در فضاهای عمومی تعیین کند.
مطالبه و دغدغه مردم
خوشبختانه نخستین‌اقدام پیشگیرانه پس از این حادثه، ممنوعیت سگ‌گردانی در پارک‌های لواسان بود که به دستور رئیس حوزه قضایی لواسانات صورت گرفت. اقدامی که شهروندان را تا حد زیادی خوشحال کرد، چرا که از این به بعد با خیالی آسوده می‌توانند فرزند خود را به پارک ببرند. بلافاصله اعلام نظر سردار رحیمی، فرمانده انتظامی تهران مبنی بر ممنوعیت سگ‌گردانی در اماکن عمومی شهر تاکید دوباره‌ای بر این موضوع بود اما با این حال هنوز هم شهروندان بویژه آنهایی که بر اثر این موضوع آسیب دیده‌اند، دغدغه‌ها و مطالبات گوناگونی دارند و خواستار برخورد قاطع و قانونی با افراد متخلف در این زمینه هستند.
لکنت زبان کودکم
حسین معصومی، یکی از شهروندان تهرانی ساکن در محدوده ظفر به «وطن امروز» می‌گوید: 2 ماه پیش کودک 3 ساله‌ام را برای تفریح و گردش به پارک ملت بردم، برای لحظه‌ای در زمین بازی یک سگ تزئینی پشمالو به وی نزدیک شد و ترسیدن هومان کوچولو از سگ باعث لکنت زبانش شد. وی می‌افزاید: خدا کند ممنوعیت سگ‌گردانی در شهرها تنها یک خبر نباشد و ما به صورت عملی شاهد اجرای این دستور باشیم. خانواده بهار هم این روزها خواسته‌ای جز این ندارند، به خاطر همین وقتی قاضی پرونده رای به پرداخت دیه برای صاحب سگ می‌دهد بشدت به رای اعتراض می‌کنند.
دیه بازدارنده نیست
در همین باره حسن ملکی، وکیل پرونده بهار در دستگاه قضا در گفت‌وگو با «وطن امروز» با اشاره به برخی اظهارنظرها مبنی بر اینکه ما در کشور قانون مشخصی برای برخورد با متخلفان سگ‌گردانی نداریم و در نهایت رای چنین پرونده‌هایی ختم به پرداخت دیه می‌شود، می‌گوید: در حالی که قوانین عام ما پاسخگوی نیازهای موجود است لزومی ندارد درباره هر ناهنجاری در کشور یک قانون خاص داشته باشیم. وی با اشاره به ماده 618 قانون مجازات اسلامی خاطرنشان کرد: براساس این قانون هر کس با هیاهو، جنجال و حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد باعث اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی می‌شود یا مردم را از کسب و کار باز دارد به حبس یک تا 3 سال و 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود. به گفته ملکی، علاوه بر این، آیین‌نامه امور خلافی هم در 2 بند به مجازات این تخلف تاکید می‌کند، هر چند این‌ آیین‌نامه کمی قدیمی شده و مجازات تعیین شده در آن بازدارنده نیست.
بررسی پرونده با حساسیت
وکیل پرونده بهار، دختربچه‌ای که در پارک لواسان مورد حمله 2 سگ قرار گرفت، اظهار داشت: این قوانین برای زمانی است که جنایتی اتفاق نیفتاده باشد و سگ‌گردان‌ها در حالت عادی با وجود سگ‌های‌شان باعث ترس و اذیت شهروندان می‌شوند اما درباره پرونده موکل من که ما شاهد وقوع جنایت هولناکی هستیم باید پرونده با حساسیت بیشتری مورد بررسی قرار گیرد. وی تاکید کرد: زمانی که متهم پرونده ما با علم به خطرناک بودن سگ‌های خود اقدام به آوردن آنها در یک محیط عمومی پرتردد آن هم بدون هیچگونه وسایل نگهداری و امنیتی می‌کند اقدام به کار مجرمانه کرده و باید پاسخگوی این عمل باشد و با توجه به اینکه مالک سگ‌ها با علم به خطرناک بودن آنها بدون هیچ حفاظ و پوزه‌بندی نسبت به بیرون آوردن آنها اقدام کرده، نوعا باعث جنایت شده، پس طبق بند «ب» ماده ۲۹۰ و بند «پ» و تبصره ماده ۲۹۲ قانون مجازات اسلامی جرم وی یک جرم عمدی تلقی می‌شود. به گفته ملکی، قصد خانواده بهار از پافشاری و اصرار بر قاضی پرونده در رسیدگی دقیق به پرونده، احقاق حق کودک‌شان و همه کودکانی است که ممکن است روزی قربانی اینگونه حوادث شوند. وکیل پرونده بهار می‌افزاید: تعیین دیه به تنهایی نمی‌تواند عامل بازدارنده‌ای برای متخلفان باشد، چرا که دارندگان این گونه از سگ‌ها بیشتر از متمولان جامعه هستند که ارقام جریمه نقدی در قالب دیه ضرر و زیانی به آنها وارد نمی‌کند، این در حالی است که خسارت‌های روحی و روانی وارده بر بهار و خانواده وی با هیچ رقم دیه و جریمه نقدی جبران‌پذیر نیست. ملکی اظهار داشت برای موکل خود و خانواده وی مطابق تبصره یک ماده 14 قانون‌ آیین‌دادرسی کیفری درخواست ضرر و زیان معنوی هم کرده است و امیدوار است قاضی پرونده با توجه به جمیع شرایط در این باره اظهارنظر کند.
خراش بر امنیت روانی جامعه
علاوه بر این، بهزاد معصومی، روانشناس هم با تایید خسارت‌های روحی و روانی وارده بر خانواده‌ها پس از بروز حوادث مشابه پرونده بهار به «وطن امروز» می‌گوید: ترمیم زخم‌های جسمی سریع‌تر از زخم‌های روحی و روانی صورت می‌گیرد. زخم‌هایی که دیده نمی‌شوند اما در ضمیر ناخودآگاه فرد می‌مانند، متبلور می‌شوند و اگر درمان نشوند مشابه یک دمل چرکین در زندگی فردی و اجتماعی وی خود را نشان می‌دهد. این روانشناس می‌افزاید: بروز چنین حوادثی در وهله نخست امنیت روانی جامعه را بر هم می‌زند و باعث تقابل افراد و افکار در جامعه می‌شود؛ موضوعی که مولودش ازهم‌گسیختگی اجتماعی خواهد شد.
قانون چه می‌گوید؟
اما در کنار همه اظهارنظر‌ها، نگاه یک قاضی دادگستری نسبت به این موضوع جالب توجه است سیدمحمود محمدی، قاضی دادگستری در گفت‌وگو با «وطن امروز» می‌گوید: بر خلاف آنچه گفته می‌شود ما قوانین خوبی درباره مقابله با هنجارشکنان و سگ‌گردانان در جامعه داریم، هر چند معتقدم هر گونه ایجاد محدودیت در برابر برخی آزادی‌های موجود در جامعه منوط به تصویب قوانین جدید است.
رشد افسارگسیخته
این قاضی دادگستری با اشاره به رواج یافتن نگهداری از حیوانات در خانه در 10 سال گذشته، خاطرنشان کرد: هرچند در طول 10 سال گذشته با رواج گسترده این رفتار از سوی برخی افراد جامعه مواجه بوده‌ایم اما در کنار این موضوع متاسفانه فقر قوانین که به صراحت حدود و مراقبت از حیوانات در خانه را برای علاقه‌مندان به این موضوع تشریح کند عامل اصلی مشکلات بوده است. برای همین است که ما امروز باید شاهد نگهداری گونه‌های گوناگون حیوانی از روباه و گرگ گرفته تا ببر و شیر توسط افراد در خانه باشیم.  محمدی که در حوزه جرائم کیفری فعال است در ادامه از مواد قانونی برای‌مان می‌گوید که در برابر هنجارشکنان سگ‌گردان قد علم می‌کنند. وی اظهار داشت: براساس ماده 618 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 75، هر فردی که نسبت به بر هم زدن نظم و آسایش عمومی مردم با انجام حرکات نامتعارف اقدام کند مرتکب اقدام مجرمانه‌ای شده است، حال این حرکات نامتعارف می‌تواند به وسیله سگ و آوردن آن در خیابان و وادار کردنش به انجام حرکات نمایشی و خودنمایی باشد آن هم در فضایی که باعث ترس و وحشت مردم شود. قاضی محمدی برای اینکه چنته پر و پیمان قانون برای مقابله با سگ‌گردانان را برای‌مان تشریح کند به ماده 669 قانون مجازات اسلامی اشاره می‌کند و می‌گوید: موضوع این ماده قانونی تهدیدات است. به این شکل که هرکس مستقیم یا غیرمستقیم نسبت به تهدید و ترساندن افراد اقدام کند کار مجرمانه‌ای مرتکب شده است، حال این کار را ممکن است خود فرد یا سگ او انجام دهد. وی تاکید کرد: در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92 نیز به صورت صریح در قالب مواد 448 تا 548 در باب دیات به این موضوع پرداخته شده است. قانونگذار در این مفاد قانونی آورده است اگر کسی مراقبت نکند و سگش منجر به ضرب و جرح فردی شود باید نسبت به پرداخت دیه او اقدام کند. اگر بخواهیم به برخی از این مفاد قانونی اشاره کنیم باید بگوییم در ماده 522 آمده است: «فردی که از احتمال حمله حیوان خود به دیگران آگاه است باید نسبت به مراقبت از آن دقت کند در غیر این صورت در برابر تقصیر ورود هر نوع صدمه به دیگران صاحب حیوان ضامن است، تبصره 2 ماده 522 هم بر جبران خسارت صدمه وارده بر مصدوم توسط صاحب سگ تاکید کرده است». این قاضی دادگستری اشاره‌ای هم به مقررات فقهی در باره سگ کرده و می‌افزاید: فقهای زیادی در کتب خود به این موضوع اشاره کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به آیت‌الله خویی اشاره کرد. ایشان در «مبانی تکمله المنهاج، جلدهای 41 و 42» به طور مشخص و مبسوط درباره جنایات ناشی از حملات سگ اشاره کرده است.
ورود دادستانی
محمدی می‌افزاید: گذشته از همه این موارد، پس از اتفاقات تلخی که رخ داد دادستان می‌تواند به عنوان مدعی‌العموم نسبت به محدود کردن شرایط سگ‌گردانی در جامعه اقدام کند. ضمن اینکه دادستان می‌تواند در راستای پیشگیری از وقوع جرم با تکیه بر ماده 22 قانون‌ آیین‌ دادسی کیفری و اصل 156 قانون اساسی در این حوزه وارد عمل شود. همچنین ماده 4 و ماده 32 قانون‌ آیین ‌دادرسی کیفری هم می‌تواند برای پیشگیری از وقوع جرم توسط سگ‌گردان‌ها به یاری دادستان بیایند. دادستانی که آگاه است مطابق ماده 181 قانون مدنی خرید و فروش سگ‌های تزئینی جز سگ نگهبانی جزو عقود نامشروع بوده و باید نسبت به جلوگیری از آن اقدام کند.
شرایط قصاص
وی برخلاف عقیده قضاتی که پرداخت دیه را تنها جریمه خاطیان این جرم می‌دانند، اظهار داشت: درست است تا زمانی که اثبات نشود صاحب سگ به صورت عمدی نسبت به تحریک و حمله سگ اقدام نکرده جریمه‌ای جز دیه ندارد اما اگر صاحب سگ از نوع نژاد حیوان خود آگاه باشد و با علم به اینکه حیوان نژادی کشنده و وحشی دارد، نسبت به آوردن آن به اماکن عمومی اقدام کند، در برابر بروز هر حادثه و خسارتی از سوی سگ، وی محکوم به قصاص است و بند «ب» ماده 290 قانون مجازات اسلامی سال 92 به این موضوع اشاره کرده و گفته است هرگاه مرتکب عمدا کاری کند که نوعا باعث جنایت شود بدون اینکه نیت جنایت داشته باشد صاحب سگ قابل قصاص است.
فقدان سند راهبردی
قاضی محمدی در ادامه با اظهار تاسف از فقدان سند راهبردی در حوزه پیشگیری از جرم در کشور می‌گوید: مشکل ما در کشور فقدان سند راهبردی در بحث پیشگیری از جرم است، این در حالی است که اگر ما همه تلاش‌مان را روی تدوین سند راهبردی پیشگیری از جرم متمرکز می‌کردیم که دادستان‌ها هر سال امکان تغییر آن را داشته باشند دیگر نیازی نبود برای هر مورد نسبت به تصویب قوانین بازدارنده در مجلس اقدام کنیم.