گروه بین‌الملل: عزل و نصب‌های اخیر در کابینه عربستان سعودی که به دستور ولیعهد و در زمان غیاب پادشاه از کشور انجام شد، واقعیت درگیری بین ملک‌سلمان و پسرش، محمد بر سر قدرت را نشان می‌دهد؛ اتفاقی که در تاریخ حکومت عربستان از زمان تأسیس آن تاکنون بی‌سابقه بوده و در مطبوعات غربی مورد بحث قرار گرفته است. روزنامه انگلیسی گاردین در گزارشی، از بروز شکاف بالقوه بی‌ثبات‌کننده بین پادشاه عربستان سعودی و ولیعهدش خبر داده و نوشته است ملک‌سلمان 83 ساله با ولیعهد خود در هفته‌های اخیر بر سر بعضی قضایا از جمله جنگ یمن و قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد اختلاف پیدا کرده‌اند بویژه اینکه در پرونده قتل، سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) نیز تایید کرده است که شاهزاده محمد بن‌سلمان دستور چنین اقدامی را صادر کرده است. اما رویداد تنش‌زای جدیدتر زمانی رخ داد که ملک‌سلمان اواخر ماه فوریه گذشته به مصر سفر کرد. به نوشته گاردین، مشاوران ملک‌سلمان در جریان حضورش در مصر در اواخر فوریه نسبت به وقوع تحرکی علیه سلطنتش هشدار دادند؛ هشداری که وحشت حلقه اطرافیان ملک‌سلمان را برانگیخت و منجر شد تیم امنیتی جدیدی از عربستان برای حمایت از ملک‌سلمان در زمان حضورش در مصر اعزام شود. به نوشته این روزنامه، تیم امنیتی جدید متشکل از ۳۰ تن با وسواس و دقت وزارت کشور انتخاب و با تیم امنیتی همراه ملک‌سلمان تعویض شدند. این تغییر در نتیجه نگرانی‌هایی از بابت میزان وفاداری و سرسپردگی افراد تیم قدیمی ولیعهد سعودی بود. همچنین مشاوران ملک‌سلمان تیم امنیتی را که مقامات مصری برای حفاظت از پادشاه در طول زمان اقامتش در قاهره تعیین کرده بودند، اخراج کردند. یک نشانه دیگر که در این گزارش بر آن تاکید شده، این است که ولیعهد متهور سعودی در مراسم استقبال از پدرش در فرودگاه ریاض حضور نیافت؛ سیگنالی که گفته می‌شود هدف از آن ابراز نارضایتی پسر از پدر بود. یک اقدام غیرمتعارف دیگر ولیعهد این بود که در غیاب شاه، ریما دختر بندر بن‌سلطان را به سمت سفیر عربستان در آمریکا منصوب کرد و برادرش خالد بن‌سلمان سفیر پیشین را در جایگاه معاون وزیر دفاع نشاند؛ ماموریتی که منابع آگاه می‌گویند از نظر شاه سعودی برای خالد، زودهنگام است. این منابع تصریح کردند که اقدام یادشده بدون آگاهی ملک‌سلمان انجام شد و خشم او را برانگیخت. گفته شد شاه و همراهانش این انتصابات جدید را در تلویزیون دیدند و برخلاف عرف، احکام نه به نام سلمان بلکه به نام «جانشین شاه سعودی» یعنی ولیعهد خوانده شد. پیش‌تر، ولیعهد سعودی در اقدامی غیرمتعارف قدم بر بام کعبه گذاشت؛ کاری که برخی مشایخ سعودی آن را اهانت به مقدسات دانستند و به ملک‌سلمان شکایت بردند. شواهد و شاخص‌های مذکور را باید به اختلافات قبلی بین ملک‌سلمان و ولیعهدش درباره حل‌وفصل پرونده جنگ یمن، تعامل عربستان با اعتراض‌های مردمی در سودان و الجزایر و نیز موضع‌گیری عربستان در قبال تحولات مربوط به درگیری فلسطین و اسرائیل افزود. به نوشته این روزنامه، ملک‌سلمان تلاش کرده تا برخی خسارت‌ها و خدشه‌هایی که به عربستان در اثر جنایت قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی وارد شده را جبران کند. بروس ریدل از مدیران اندیشکده بروکینگز درباره این اختلافات گفت: «علائم پنهان اما مهمی از سوی قصر پادشاهی سعودی می‌رسد... یک جای کار می‌لنگد».
آینده قدرت در عربستان سعودی
طغیان محمد بن‌سلمان علیه پدرش در حالی است که وی در محافل بین‌المللی به ارتکاب قتل وحشیانه روزنامه‌نگار مطرح سعودی در ترکیه متهم است؛ موضوعی که چهره عربستان را بشدت خدشه‌دار کرده و نهادهای حقوق بشر و قانونگذاران بویژه در آمریکا را به مطالبه محاکمه این شاهزاده واداشته است. روزنامه اسپانیایی پولیتیکو اخیرا در گزارشی درباره اختلافات پدر و پسر حاکم بر عربستان نوشت: ملک‌سلمان به دنبال جایگزینی برای ولایتعهدی عربستان است تا محمد را که به نظر می‌رسد از دایره سیاست سنتی و دیرینه عربستان خارج شده برکنار کند، بویژه که پروژه‌های داخلی و خارجی او با شکست‌های بزرگی روبه‌رو بوده است. تحولات آینده این کشور پادشاهی که با سرعت غافلگیرکننده‌ای پیش می‌رود، نشان خواهد داد که آیا محمد بن‌سلمان که تشنه قدرت بیشتر است علیه پدرش کودتا خواهد کرد یا در سایه اقدامات نامتعارفش، از سوی پدرش عزل خواهد شد. هر چند ناظران و کارشناسان غربی سناریوی دوم یعنی برکناری بن‌سلمان از ولایتعهدی را رد می‌کنند، چرا که این شاهزاده، فردی جوان است که زمام قدرت در عربستان را بیشتر از پدرش در دست دارد و تاکنون به نحوی عمل کرده که گویی خودش پادشاه فعلی عربستان است.