فراگیر شدن آسیبی به نام «ازدواج سفید» در سطح جامعه که جامعه‌شناسان و آسیب‌شناسان آن را همباشی خوانده‌اند و  آسیب‌‌‌هایی که این نوع روابط بر اجتماع وارد می‌کند، باعث شد چندی پیش رهبر انقلاب نیز این آسیب اجتماعی را «سیاه‌ترین ازدواج» خوانده و آن را عامل نابودی بنیان خانواده عنوان کنند. ایشان «ازدواج سفید» را «سیاه‌ترین» ازدواج دانستند و فرمودند «جریان سرمایه‌‌داری بین‌المللی و صهیونیستی» قصد دارند «بنیان خانواده» را نابود کنند. حال پرسش اینجاست با توجه به تاکید رهبر انقلاب و شرایط این روزهای جامعه، راهکار مقابله با پدیده ازدواج سفید چیست و سازمان‌‌های متولی فرهنگی و اجتماعی چه وظایفی برای مقابله با آسیب‌‌های این پدیده در جامعه دارند؟ تعدادی از کارشناسان اجتماعی و اساتید حوزه و دانشگاه در گپ‌وگفت‌‌‌هایی با خبرنگاران «وطن‌امروز» به واکاوی و بررسی این موضوع از جهات گوناگون پرداخته‌‌‌اند.
***
حجت‌الاسلام محمدجواد ابراهیمی، مدرس جامعه‌شناسی اسلامی اهداف پدیده ازدواج سفید را در سنخ ازدواج مصطلح ندانست و گفت: در حال حاضر پدیده‌ای داریم موسوم به ازدواج سفید؛ حال باید ضمن بررسی و واکاوی ببینیم اهدافی که در ازدواج مطرح می‌شود در این پدیده ارزش محسوب می‌شود یا خیر؟ وی افزود: حتی در اروپا نیز موضوع نسل پاک مطرح است و مورد استقبال عموم قرار می‌گیرد که فردی اصالت داشته باشد و پشتوانه در عقبه وی به چشم بخورد. این استاد دانشگاه تاکید کرد: به نظر شما آنکه به ازدواج سفید تن می‌دهد، آرامش و سکونت، نسل پاک و پوشاننده عیوب بودن برایش مطرح است و به طور کلی هیچ تعهدی در قبال ما دارد؟ وی ازدواج را مایه دوری از اضطراب‌‌های روحی و روانی تلقی و اظهار کرد: موضوع سکونت و آرامش و دور شدن انسان از اضطراب‌‌های روحی و روانی نکته بسیار مهمی است که در ازدواج مورد نظر قرار گرفته و این پدیده مایه آسایش و آرامش است، همان‌طور که سلامت قلب انسان مهم است. وی تاکید کرد: هیچ‌کدام از اهدافی که در ازدواج وجود دارد، در ازدواج سفید وجود ندارد و نمی‌تواند برای بشریت آرامش باطنی و دائمی به ارمغان آورد. استاد حوزه علمیه با اشاره به بحران دوره میانسالی و پیری خاطرنشان کرد: یکی از بحران‌‌های دوران میانسالی و بویژه پیری نیاز به همدم و احتیاج به سکینه و آرامش در سال‌‌های متمادی زندگی است، از این رو افرادی که به دنبال ازدواج سفید می‌روند- که به نوعی سیاه‌‌‌‌‌ترین نوع ازدواج است و حتی اسم ازدواج هم نباید بر آن گذاشت- در آینده‌ای نه چندان دور دچار این چالش مهم خواهند شد. وی درباره  راهکارهای مقابله با این پدیده اجتماعی، رونق اقتصاد را عامل موثری خواند و گفت: یکی از مهم‌ترین امور در جهت رفع این آسیب اجتماعی، موضوع بها دادن به قشر جوان در راستای ساماندهی به امور اقتصادی کلان کشور است. وی اشاره کرد: رونق اقتصادی از راهکار‌‌های رفع این چالش است به این خاطر که تمام مشکلات بازدارنده ازدواج، ارتباطی ولو کوچک و گره کوری با موضوعات اقتصادی جامعه دارند.
ازدواج سفید چیست؟
علاوه بر این محمدکمیل حسینی، آسیب‌شناس و پژوهشگر دانشگاه بر این باور است همباشی را ازدواج سفید می‌نامند زیرا شناسنامه، سفید می‌ماند اما به 2 علت نباید این نوع روابط را ازدواج سفید نامید؛ اولین دلیل این است که از لحاظ شرعی و قانونی، ازدواجی رخ نمی‌دهد و دلیل دوم این است که سفید بودن آن وجه ترویجی دارد، مقصود این است که اگر این ازدواج سفید است، پس ازدواج دیگران سیاه است؟! به این نوع زندگی همباشی یا به تعبیر خشن‌تر «همباشی سیاه» گفته می‌شود. همباشی روابطی است که به صورت مستمر باشد و 2 طرف با هم زندگی کرده و رابطه جنسی داشته باشند. بنابراین وقتی 2 نفر با هم زندگی کنند اما وارد روابط زناشویی نشوند، تعریف همباشی در این رابطه اطلاق نمی‌شود. اینها می‌توانند همخانه باشند.
همباشی در جوامع شهری
بنابر اظهارات این آسیب‌شناس اجتماعی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، نباید تصور کنیم اگر رفتاری شرعی است، از تبعات زندگی همباشی جدا خواهد بود. در جامعه شهری مدرن به دلیل پیچیده‌تر شدن روابط و افزایش تعداد انسان‌ها،  نظارت‌های اجتماعی کمتر شده است. به طور مثال در جامعه روستایی اگر فرد بخواهد وارد زندگی همباشی شود، امکان آن وجود ندارد، زیرا در روستا و شهرهای کوچک روابط آنقدر نزدیک به هم است که زندگی مخفیانه و به دور از نظارت اجتماعی ممکن نیست اما در جامعه شهری به دلیل بزرگ بودن فضا، کمبود نظارت‌ها و گمنامی افراد، این امکان فراهم شده تا برخی بتوانند سبک زندگی همباشی را پیش بگیرند. از سمت دیگر سخت شدن و هزینه‌های سنگین ازدواج از نظر اقتصادی و اجتماعی (که گاهی می‌تواند مثبت یا منفی باشد) سبب شده هم ازدواج سخت شود و هم طلاق گرفتن براحتی میسر نباشد و همه اینها می‌تواند در ترویج همباشی موثر باشد.
قابل توصیه نیست
حسینی خاطرنشان کرد: ازدواج سفید می‌تواند آسیب‌های اجتماعی داشته باشد. در ساحت خانواده که از گروه‌های خرد و میانی اجتماعی و مهم هستند، ازدواج موقت می‌تواند کانون خانواده را از بین ببرد کما اینکه در غرب هم شاهد این اتفاق هستیم. وقتی جوان احساس ‌کند می‌تواند فضاهای جایگزین و متنوعی برای نیازهای جنسی داشته باشد، لازم نمی‌بیند وارد رابطه عمیق خانوادگی شود. از نظر اجتماعی هم وقتی خانواده از بین برود چون خانواده مهم‌ترین کانون برای فرهنگ‌پذیر کردن، جامعه‌پذیر کردن و الگوپذیر کردن کودکان است، بنابراین جامعه‌ نیز از نظر فرهنگی دچار مشکل است، چون الگوپذیری در نهاد خانواده از هم گسسته است. وی افزود: مجموعه این شرایط در ابعاد گوناگون فردی و اجتماعی مشخص می‌کند سبک زندگی همباشی برای هیچ جامعه‌ای قابل توصیه نیست و باید تلاش کنیم با تامین نیازهای جوانان در چارچوب ازدواج و کم کردن فضای تحریک و اندیشه‌های لیبرالیستی که فردگرایانه و لذت‌خواهانه است، زمینه‌ای فراهم کنیم که فرزندان‌مان به سلوک‌های درست و خودسازی علاقه‌مند ‌شوند و به سمت ازدواج بروند.
به جوانان کمک کنیم
به باور وی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ باید ببینیم در چه زمینه‌هایی در هویت‌دهی به فرزندان‌مان مشکل داریم که آنها افراد مسؤولیت‌پذیری بار نمی‌آیند و زیر بار داشتن خانواده‌ و فرزنددار شدن نمی‌روند. اگر تحریکات، تنوع‌طلبی و لذت‌خواهی جامعه بالاست باید کاری کنیم این تحریکات کاهش یابد. باید مسیر درستی در جامعه ایجاد کنیم تا بتوانیم نیاز جوانان را بدرستی تامین کنیم. اگر کسی امکان ازدواج ندارد باید به وی  آموزش خویشتنداری بدهیم تا دچار آفت‌های گوناگون مثل زندگی همباشی و مشکلات آن نشود.