محسن شهمیرزادی: هفتمین دوره جشنواره فیلم شهر تا چند روز دیگر آغاز میشود و اینبار نیز آثار متفاوتی با مضمون شهر روی پرده میروند تا توسط داوران این جشنواره و بر اساس معیارهای جشنواره شهر مورد داوری قرار بگیرند. اگرچه جشنواره فیلم شهر بر خلاف سایر جشنوارههای فصلی، 7 سال دوام آورده اما مانند بسیاری از جشنوارههای هنری و سینمایی فلسفه وجودیاش زیر سوال است؛ جشنوارههایی که به همت بودجههای عمومی و دولتی برگزار میشوند و نمیتوان از اثرسنجی آنها بر جریان سینمایی کشور اطلاعی کسب کرد. جشنواره فیلم شهر در 6 دوره گذشته خود تلاش داشته از بازنمایی صحیح شهر در فیلمهای سینمایی تجلیل کند و به همین واسطه بتواند در جریان سینمای شهری کشور تاثیرگذار باشد. حال باید دید این جشنواره تا چه حد توانسته به رسالت خود در این حوزه جامه عمل بپوشاند و تا چه میزان فیلمهای سینمایی شهری توانستهاند بهواسطه این جشنواره بازنمایی صحیح و دغدغهمندی از شهر داشته باشند و اینکه شهر در سینمای ایران تا چه میزان از فضای تیره و تار تهران مدرن فاصله گرفته است.
راند هفتم شهر
آثار سینمایی و تصویری در این دوره از جشنواره فیلم شهر در بخشهای مسابقه سینمای ایران، مسابقه سینمای بینالملل و بخش محله به رقابت میپردازند. اصلیترین مدعیان رقابت در این جشنواره، فیلمهای برجسته سینمای ایران هستند. 18 فیلم از سینمای ایران در این جشنواره حضور دارند. «در وجه حامل» ساخته بهمن کامیار، «تابستان داغ» ساخته ابراهیم ایرجزاد، «دارکوب» ساخته بهروز شعیبی، «یککیلو و بیستویک گرم» ساخته رحیم طوفان، «دوستت دارم» ساخته افشین هاشمی، «جشن دلتنگی» ساخته پوریا آذربایجانی، «یادم تو را فراموش» ساخته علی عطشانی، «چهارراه استانبول» ساخته مصطفی کیایی، «مغزهای کوچک زنگزده» ساخته هومن سیدی، «ملی و راههای نرفتهاش» ساخته تهمینه میلانی، «سرو زیر آب» ساخته محمدعلی باشهآهنگر، «ماجرای نیمروز ۲: رد خون» و «لاتاری» ساخته محمدحسین مهدویان، «معکوس» ساخته پولاد کیمیایی، «اتاق تاریک» ساخته سیدروحالله حجازی، «زرد» ساخته مصطفی تقیزاده، «دیدن این فیلم جرم است» ساخته رضا زهتابچیان و «کارت پرواز» ساخته مهدی رحمانی از جمله فیلمهای سینمایی ایرانی هستند که در این جشنواره و در بخشهای مختلف به رقابت میپردازند.
جشنواره اهدای جایزه
بخش عمدهای از فیلمهای حاضر در این جشنواره، پیش از این نه تنها در جشنواره فیلم فجر و سایر جشنوارههای سینمایی به نمایش درآمدهاند، بلکه عموم مردم نیز از طریق شبکه نمایش خانگی به تماشای آنها نشستهاند. از همین رو تماشای فیلمهای حاضر در جشنواره برای مخاطبان عام و همینطور نخبگان سینما و رسانه نمیتواند جذابیتی داشته باشد. خروجی بخشهای جانبی متعدد و برنامههای متفاوت این جشنواره میتواند به تشویق و حمایت از محصولاتی محدود شود که دغدغه شهر در سینما را داشته و تلاش دارند تصویر صحیحی از شهر و روابط اجتماعی پیرامون آن ارائه دهند. این در حالی است که با توجه به جریان اصلی سینمای اجتماعی ایران عمده فیلمها در این 7 سال از فضای تیره و تار تهران مدرن فاصله نگرفتهاند. بدنه سینمای اجتماعی ایران سالهاست شهر را به عنوان مبدا چالشهای اجتماعی به تصویر میکشد که هیچ تصویر امیدآفرینی نسبت به شهر و پدیدههای آن مشاهده نمیشود. جشنواره فیلم شهر در حالی تمام این سالها فعالیت کرده است که به نظر میرسد اگر این جشنواره بعد از برگزاری بیش از نیم دهه خود را ملزم به ارائه گزارشی مبنی بر اثرسنجی جشنواره بر بدنه سینمای ایران میدید، آنگاه اهالی رسانه و سینما میتوانستند تحلیل درستتری از میزان تاثیرگذاری این جشنواره و اهمیت وجودی آن داشته باشند. شواهد و بررسی وضع موجود نشان میدهد تاثیر جشنواره فیلم فجر از اهدای جایزه و تشویق برخی سینماگران فراتر نرفته است.
بازگشت به اصل خویش
فارغ از میزان اثرگذاری شهرداری تهران بر جریان سینمای ایران بهواسطه جشنواره فیلم فجر، این نهاد میتواند راههای متعددی را در اصلاح تصویر شهر در سینمای ایران پی بگیرد؛ راهحلهایی که برگزاری یک جشنواره و تجلیل از سینماگران مطلوب جزو آسانترین راههای آن به حساب میآید. شهرداری تهران میتواند با مشارکت و تسهیل در تولید فیلمها از اثرگذاری کیفی بیشتری برخوردار باشد. عمده فیلمهایی که با دغدغه اجتماعی تولید میشوند، به واسطه محدودیت بودجه از ظرفیتهای پایینی در جهت ارائه تصویر درستی از شهر برخوردارند، در حالی که مشارکت شهرداری به عنوان تهیهکننده و نهاد خط مشی گذار در این محصولات سینمایی میتواند اثرگذاری کیفی بیشتری در بدنه سینمای ایران داشته باشد. عیار فیلمهای اثرگذار و پرمخاطب در جشنوارههای معتبرتری چون جشنواره فجر و گیشه سینمای ایران مشخص میشود. فیلم برگزیده جشنواره شهر تنها میتواند در تولید اثر بعدی خود – اگر با مضمون شهر باشد- معیارهای دقیقتری را به کار ببرد. حال آنکه سرمایهگذاری در خلق فیلمهای اصیل و اثرگذار برای شهر و شهروندان میتواند مفید به فایدهتر باشد. هر چند «هاشم میرزاخانی» دبیر این دوره از جشنواره محدودیت بودجه را علت عدم سرمایهگذاری در تولید دانسته است اما تداوم 7 دورهای جشنواره فیلم شهر که عایدی اقتصادی برای نهاد متولی ندارد، خود ثابت میکند تا چه میزان این نهاد با موانع بودجهای روبهرو است. میرزاخانی در نشست خبری این جشنواره نیز مشارکت در تولید را از وظایف ذاتی شهرداری دانسته و بیان داشته است: «از وظایف ذاتی موسسه تصویر شهر تولید فیلم است اما چند وقتی است همه نهادها به مشکلات اقتصادی دچار شدهاند و بالطبع فعالیتهایشان پایین آمده است اما در برنامهای که امسال نوشتیم و به رئیس سازمان فرهنگی - هنری شهرداری ارائه دادهایم، قرار شده است در حوزه فیلمهای سینمایی، مستند و فیلم کوتاه، برنامه مدونی برای تولید داشته باشیم که بودجه آن هم واصل و با افتخار زمینه تولید فراهم میشود». مشارکت در تولید و جهتدهی فیلمهای تاثیرگذار اگرچه ممکن است به اندازه نام پرطمطراق جشنواره فیلم شهر، عنوان این نهاد را در رسانهها و عرصه فرهنگ برجسته نکند اما میزان اثرگذاری کیفی آن به مراتب بالاتر از برگزاری یک جشنواره کمتاثیر است. نمادهای شهری با مشارکت در تولید فیلمهایی با روایت صحیح و دغدغهمند از شهر میتوانند در جشنوارههای متعدد ایرانی اعم از جشنواره فیلم فجر، جشنواره فیلم حقیقت و سایر جشنوارههای داخلی حضور پیدا کنند و تاثیر سراسری بر بدنه سینمای اجتماعی داشته باشند. همچنین راهحل نهادهای شهری در ارائه تصویر صحیحی از شهر ایرانی در جشنوارههای بینالمللی نه برگزاری جشنواره فیلم شهر که مشارکت در فیلمهایی است که بتواند ایران امروز را به صورت صحیحی در قاب سینما بازنمایی کند. هر چند این جشنواره در هفتمین دوره خود به سر میبرد اما اگر محدودیت بودجه، دوراهی مشارکت در تولید یا برگزاری جشنواره را پیش روی مدیران بگذارد، قطع به یقین مشارکت در تولید میتواند راهحل مناسبتری برای فعالیت نهادهای شهری در حوزه سینما باشد.