اصلان چوگان سینلی: خودسوزی یک پیرمرد کره‌ای مقابل سفارت ژاپن در سئول، نقطه عطفی است بر تنش سیاسی- تجاری 2 متحد نظامی آمریکا در شرق آسیا و نشانه‌ای از آنکه یکی از آنها در حال لیز خوردن از چنگ آمریکاست. روز گذشته پلیس پایتخت کره‌جنوبی اعلام کرد مرد 78 ساله‌‌ای که در ساعات  صبح جمعه به وقت محلی خود را در نزدیکی سفارت ژاپن به آتش کشیده بود، در گذشته است. بر این اساس، نام او کیم بوده  و قبل از خودسوزی به یکی از آشنایان خود گفته به دلیل انزجاری که از ژاپن دارد می‌خواهد خودسوزی کند. البته این احساس تنفر از ژاپنی‌ها از دست‌کم یک قرن پیش و اشغال شبه‌جزیره کره توسط امپراتوری مدرن ژاپن در میان کره‌ای‌های چه شمالی و چه جنوبی به یادگار مانده است، چنانکه پیش از خودسوزی این پیرمرد نیز روز پنجشنبه تظاهراتی ضدژاپنی در همان جا برپا شده بود.
بحران میان توکیو و سئول از بهار امسال دوباره اوج گرفت. ژاپن و بخش جنوبی شبه‌جزیره کره، اگرچه طی 6 دهه گذشته با زور نظامی آمریکا همگرایی سیاسی و سپس اقتصادی قابل توجهی داشتند و حتی موقتا با به فراموشی سپردن تاریخ مشترک تیره و تارشان در سال 2002 جام‌جهانی فوتبال را مشترکا برگزار کردند اما تقریبا از یک دهه پیش بود که کره‌ای‌ها که به اتکای قدرت اقتصادی نوظهور خود به دنبال هویت‌یابی هستند، رفته‌رفته پرونده جنایت‌‌های سامورایی‌ها در نیمه اول قرن بیستم میلادی را از بایگانی درآوردند.
جرقه تنشی که به مخاصمه فعلی در روابط 2 کشور انجامید بهار امسال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تنها 2 روز پس از بازگشت رئیس‌جمهور کره از اجلاس گروه 20 در کیوتوی ژاپن و فردای نخستین دیدار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا از منطقه مرزی 2 کره، زده شد. دادگاه عالی کره‌جنوبی در سالگرد اشغال کره توسط امپراتوری میجی، رأیی مقدماتی مبنی بر لزوم پرداخت غرامت از سوی 2 شرکت ژاپنی به دلیل مجبور کردن شهروندان کره‌ای به کار اجباری در خلال استعمار این شبه‌جزیره در سال‌های 1910 تا 1945 را تایید کرد؛ کره‌ای‌‌‌هایی که حالا دولت‌های جمهوری کره و جمهوری خلق کره  در شمال و جنوب شبه‌جزیره قیمومت آنان را برعهده دارند. گزارش‌‌های مختلفی وجود دارد که امپراتوری ژاپن در آن سال‌ها چند میلیون کره‌ای و چینی (منچوری) را قتل‌عام کرده‌ است.
این رای مقدماتی که پاییز پارسال صادر شده بود، مشخصا مفاد معاهده حل اختلاف 1965 بین 2 کشور را که بر مبنای آن طرف کره‌ای از شکایت خود درباره بیگاری گرفتن از اسرای کره‌ای در کارخانه‌ها به شکلی غیرانسانی و همچنین برده‌داری جنسی زنان کره‌ای در دوران 35 ساله اشغال صرف‌نظر می‌کرد، مجددا مطرح کرد.
مقامات ژاپنی ضمن رد حکم دادگاه عالی کره‌جنوبی گفته‌‌اند که اختلافات 2 کشور با امضای معاهده ۱۹۶۵ با قیمومت آمریکا که باعث ازسرگیری روابط دیپلماتیک بین 2 ساحل دریای ژاپن شد، رفع شده و حکم اخیر وجاهتی ندارد اما عجیب آنکه جامعه کره بشدت از این حکم استقبال کرده است. بر این اساس، 2 شرکت بزرگ ژاپنی یعنی «نیپون استیل» و «سومیتون» به پرداخت غرامتی معادل ۱۰۰ میلیون وون کره‌جنوبی (۸۸ هزار دلار) محکوم شده‌اند.
از نظر برخی کارشناسان تاریخ سیاسی، درخواست غرامت سئول به منزله باز کردن جعبه پاندورا بود، چرا که حالا مجموعه‌ای از اختلافات قدیمی در هم آمیخته با رقابت‌‌های دوران جدید بویژه در زمینه فناوری و تجارت، از شکاف به‌وجود آمده در 2 سوی دریای ژاپن سر باز می‌کند. حالا حتی پای آمریکا و سازمان تجارت جهانی هم به ماجرا باز شده است و بعید نیست که این تحولات به نزدیک شدن بیشتر 2 کره  و خروج سئول از پیمان‌‌های امنیتی و تجاری با واشنگتن منتهی شود که متحد اصلی ژاپن در منطقه شرق آسیا و پاسیفیک است. همه اینها به معنای پیچیده‌‌‌‌‌‌تر شدن کلاف سر در گم بحران شبه‌جزیره کره برای آمریکایی‌هاست.
نفرت و فناوری
از همان ابتدا که دادگاه کره‌جنوبی خواهان غرامت شد، قابل حدس بود که ژاپنی‌ها نیز بیکار نخواهند نشست و دست به اقدام متقابل خواهند زد. نه‌تنها آبه شینزو، نخست‌وزیر ژاپن با قاطعیت اعلام کرد، از 2 شرکت مورد شکایت حمایت خواهد کرد بلکه دولت او نیز دهم تیرماه اعلام کرد که محدودیت‌های بیشتری را بر صادرات مواد تولیدی نیمه‌رسانا، صفحه‌‌های نمایش ال‌ای‌دی ارگانیک و سایر محصولات با فناوری بالا به کره‌جنوبی اعمال خواهد کرد.  اگرچه وزارت تجارت ژاپن این تصمیم را واکنش به ایجاد یک وضعیت نامناسب از سوی طرف مقابل خواند اما در حقیقت باعث اخلال در چشم‌انداز زنجیره تولید بسیاری از محصولات دیجیتالی از جمله تلفن ‌همراه در بازار بزرگ آسیا شد. سئول بلافاصله سفیر ژاپن را فراخواند و اعلام کرد که ایجاد محدودیت توکیو در صادرات مواد اولیه صنایع دیجیتالی تنها موضع قانونی کره‌ای‌ها مبنی بر سوءاستفاده امپراتوری آفتاب تابان از قوانین تجارت بین‌الملل از یک قرن پیش تا امروز را اثبات می‌کند. پس از آن هیات‌‌‌هایی از وزارتخانه‌‌های تجارت 2 کشور مامور مذاکره برای حل‌وفصل اختلافات شدند اما آتش اختلافات داخلی به سرعت به جوامع 2 کشور کشیده شده که سابقه بدی از نفرت متقابل دارند. حال با پدید آمدن مطالبات اجتماعی، چالش وارد فازی سیاسی شده است، در نتیجه آبه و همتای کره‌ای‌‌‌‌اش مون‌جائه این، نمی‌خواهند پا پس کشیده و آرای ملی‌گرایان 2 کشور را از دست بدهند. پس آنها هم به نوبه خود به آتش این اختلاف دامن زدند.
از یک طرف «تیتسو سایتو» یکی از مقامات ارشد حزب حاکم کومیتو در ژاپن، کره‌جنوبی را تلویحا متهم کرد که قطعات فناورانه وارداتی از این کشور را در مواردی در اختیار کره شمالی گذاشته تا جایی که این قطعات در صادرات نظامی پیونگ‌یانگ به دیگر کشورها دیده شده‌‌‌ است. او کره‌جنوبی را «شریک نامطمئن» خواند که امنیت ملی ژاپن را با حمایت پنهانی از تهدیدگر این جزیره به خطر انداخته است. در مقابل مون جائه این، اتهام‌زنی به سئول درباره نقض تحریم‌ها علیه کره شمالی بدون هیچ مدرک رسمی را اقدامی علیه دوستی و همکاری امنیتی بین 2 کشور دانست. او همچنین به اقدام ژاپن در توقف صادرات قطعات پیشرفته دیجیتالی حمله کرد و آن را احمقانه خواند، چرا که با ضربه زدن به همکاری‌های اقتصادی 2 کشور باعث زیان اقتصاد خود ژاپن نیز خواهد شد. پس از این اظهارات، صاحبان کسب‌وکارهای کوچک کره‌جنوبی از «این» خواستار تحریم کالاهای مصرفی ژاپنی شده و هزاران شهروند کره‌جنوبی نیز با امضای عریضه‌ای درخواستی به دولت به این کارزار رسمیت بخشیدند. همچنین وزارت بازرگانی کره‌جنوبی از تصمیم سئول برای مطرح کردن شکایت از توکیو در نشست آتی شورای عمومی سازمان جهانی تجارت طی ۲۳ و ۲۴ جولای (اول و دوم مرداد) خبر داده است.
بحران مضاعف کره برای آمریکا
کار به جایی رسیده که به گفته «دیوید استیل ول» دستیار معاون وزیر خارجه آمریکا در امور شرق آسیا و پاسیفیک  که هفته پیش برای دیداری 3 روزه وارد سئول شده بود، میانجیگری دعوای میان توکیو و سئول در هفته‌‌های گذشته وقت بیشتری از او و دیپلمات‌‌های آمریکایی گرفته تا پیگیری موضوع خلع سلاح کره شمالی و مذاکرات نیمه‌کاره مانده صلح. به گفته کیم هیون چونگ، معاون مدیر دفتر امنیت ملی کره‌جنوبی که میزبان استیل‌ول بوده است، تنش با ژاپن به عنوان مهم‌ترین متحد آمریکایی‌ها در شرق آسیا حتی بر چشم‌انداز مشارکت کره‌جنوبی در مشارکت در ائتلاف دریایی تحت امر آمریکا برای باز نگه داشتن تنگه هرمز تاثیر گذاشته و تا این لحظه پاسخ سئول به تقاضای وزارت خارجه ایالات متحده در این‌باره منفی بوده است. بدین ترتیب دستیار پمپئو در امور آسیا- پاسیفیک دست از پا دراز‌‌‌‌‌‌تر از شرق دور بازمی‌گردد تا مشخص شود اختلافاتی که پس از چند دهه بین 2 متحد آسیایی واشنگتن سر باز کرده‌‌اند می‌تواند بحران شبه‌جزیره کره را مضاعف کند.  هفته پیش بود که وزیر خارجه کره‌جنوبی به پمپئو شکایت برد و هشدار داد اگر آمریکا جلوی اقدامات ژاپن را نگیرد، نه فقط روابط 2 کشور تیره و تار می‌شود، بلکه به اتحاد آمریکا، کره‌جنوبی و ژاپن لطمه خواهد خورد و نظم تجارت جهانی به هم خواهد ریخت که این خطری برای زنجیره تولیدات شرکت‌های آمریکایی محسوب می‌شود. «شی کاک سو» سفیر پیشین کره‌جنوبی در توکیو نیز هشدار داد این روند می‌تواند اتحاد 3 کشور را به خطر بیندازد و باعث شود کره‌شمالی در یک اتحاد سه‌گانه به چین و روسیه نزدیک‌تر شود. با ادامه بحران، به نظر می‌رسد این سئول است که در گردش به شرق گوی سبقت را از پیونگ‌یانگ ربوده است. حتی یک تحلیلگر فارین پالیسی، بازگشایی پرونده اختلافات قدیمی با ژاپن توسط کره‌ای‌ها را پیشنهادی راهبردی از سوی پکن به کاخ آبی سئول برای دور زدن آمریکا در مذاکرات صلح با پیونگ‌یانگ و تسریع محقق شدن رویای «کره متحد هسته‌ای» دانسته است. بر این اساس، آمریکایی‌ها بیش از اندازه به مون جائه‌ این، رئیس‌جمهور ظاهرا لیبرال کره اعتماد کرده‌‌اند و دست او  را در دسیسه‌چینی با رهبران چین و کره‌شمالی باز گذارده‌‌‌اند. در حقیقت از ماه پیش که شی جین پینگ، رئیس‌جمهور خلق چین در سفر تاریخی و در میان استقبالی باشکوه وارد کره‌شمالی شد، اژدهای زرد ورود یک‌طرفه خود برای حل بحران کره هسته‌ای را اعلام کرده بود اما به شیوه خاص خود چین.
ورود مستقیم آقای شی به مسائل شبه‌جزیره کره، چراغ سبزی به 2 همسایه سابقا متخاصم شمالی و جنوبی بود که از این پس می‌توانند روی قدرت هژمونیک و توان اقتصادی برادر ارشد خود حساب ویژه‌ای باز کنند. این فرصتی طلایی برای کره‌جنوبی هم هست تا به عنوان مهم‌ترین شریک چین در زمینه فناوری، به عنوان اولین کشور جهان، زیرساخت و اینترنت نسل پنجم (5G) را که سلاح راهبردی  چینی‌ها در مقابل رقبای بین‌المللی‌شان بویژه آمریکاست، از همسایه بزرگ خود دریافت کنند. سامسونگ، بزرگ‌‌‌‌‌ترین تولید‌کننده گوشی‌ها و تبلت‌‌های هوشمند در جهان همان قدر که از تحریم مواد حساس لازم در صنایع پیشرفته دیجیتالی از جمله هیدروژن فلوراید توسط ژاپن آسیب دیده، از شراکت با چینی‌ها در پروژه G5 سودی کلان می‌برد و مشخص است که در این صورت جهت‌گیری بازار کره به کدام سمت خواهد بود. به نوشته روزنامه کوریا جون گانگ، روسیه هم به نوبه خود وارد بحران مضاعف شبه‌جزیره کره شده و به سئول پیغام داده که برای تامین مواد حساس آمادگی دارد.
شبه رکب کره
 ژاپن می‌تواند نخستین بازنده این تحول فناورانه باشد، چرا که جایگاه برتر خود در آسیا و جهان را به همسایگانش واگذار خواهد کرد.
اتفاقات 2 روز گذشته، وحشت ژاپن و واماندگی آمریکا را در پی داشته‌‌‌ است. به گزارش خبرگزاری شینهوا،  فردای تظاهرات بی‌سابقه مردم سئول در مقابل سفارت ژاپن  که در آن کارزار تحریم کامل کالاهای ژاپنی در این کشور به طور رسمی رونمایی شد، اعلام شد که نیمی از جمعیت کره‌جنوبی به آن پیوسته‌‌‌اند. در ابتدا وزارت خارجه ژاپن با احضار سفیر کره‌جنوبی تلاش کرد از اهرم فشار دیپلماتیک استفاده کند اما زمانی که مشخص شد مقابله به مثل با جنگ تجاری‌ای که ژاپنی‌ها خود به راه انداخته‌‌اند تبدیل به مطالبه‌ای ملی میان کره‌ای‌ها شده است، توکیو به شکل آشکاری اقدام به عقب‌نشینی کرد. دیروز «جون ایواماتسو» رئیس بخش کنترل بازرگانی در وزارت اقتصاد، بازرگانی و صنعت ژاپن در کنفرانسی خبری فوق‌العاده به وضوح درصدد انکار نیت کشورش در محدود‌‌سازی صادرات مواد حساس صنایع دیجیتالی برآمد و گفت: «ممنوعیت‌های صادراتی ژاپن در ماه جاری، قطعا هیچ تاثیری بر زنجیره تولید جهانی ندارد». این اظهارات منفعلانه مقام ژاپنی در حالی است که تارنمای ژاپن تودی در تحلیلی صریحا پیش‌بینی کرده که مناقشه سیاسی و اقتصادی توکیو و سئول می‌تواند عرضه میکروتراشه‌ها و نمایشگرهای تلفن‌های هوشمند را در سطح جهان به‌خطر اندازد. ایواماتسو دیروز همچنین خواهان احیای اعتماد از سوی سئول شد. اما شاید برای این درخواست کمی دیر شده باشد، چون به نظر می‌رسد کره‌ای‌ها با برخورداری از حمایت قدرت‌های شرقی، بازی از پیش طراحی شده برای گرفتن جای ژاپن به عنوان قطب فناوری جهان را در خلال یک انتقام تابستانی داغ برده باشند. احتمالا این بزرگ‌ترین غرامتی است که ژاپنی‌ها به‌خاطر جنایات‌شان در خلال استعمار این شبه‌جزیره به مردم آن می‌پردازند. در عین حال چرخش فناورانه کره و روی برگرداندن از ژاپن، بی‌شباهت به چرخش راهبردی ترکیه به سمت شرق و روی برگرداندن از ناتو و آمریکا نیست.