با توجه به اینکه 85 درصد سپرده‌های بانکی در اختیار 5/2 درصد افراد است، پیش‌نویسی مبنی بر دریافت مالیات از سود سپرده‌ها در قالب مجموع درآمد از سوی سازمان مالیاتی در نظر گرفته شده که این اقدام می‌تواند تاثیر محسوسی در جلوگیری از فرار مالیاتی، شناسایی درآمدها، افزایش درآمدهای مالیاتی و کاهش سهم نفت در بودجه عمومی داشته باشد.

با وجود اینکه سازمان امور مالیات در پیش‌نویس لایحه اصلاح برخی قوانین و مقررات مالیاتی که با هدف ساماندهی معافیت‌های مالیاتی، ایجاد مالیات مجموع درآمد و عایدی سرمایه تدوین شده است، به موضوع مالیات بر سود سپرده‌ها هم پرداخته است، وزیر اقتصاد و رئیس‌کل بانک مرکزی پس از انتشار خبر آن در خبرگزاری فارس، آن را تکذیب کردند. 

اما بند 54 لایحه پیشنهادی که قرار است به ماده 104 قانون مالیات‌های مستقیم الحاق شود، به صورت شفاف و دقیق به اخذ مالیات از سود سپرده و با ذکر جزئیات پرداخته شده است. 

قبل از انتشار این پیش‌نویس محمد دهقان‌دهنوی، معاون اقتصادی وزیر اقتصاد با تایید پیش‌نویس مطرح شده در این زمینه از سوی سازمان مالیاتی گفته بود: مالیات بر مجموع درآمد در پیش‌نویس اصلاحیه لایحه مالیات‌های مستقیم گنجانده شده است. در بحث مالیات بر مجموع درآمد باید همه درآمدهای افراد از جمله درآمد حاصل از سود سپرده بانکی، املاک، دارایی‌ها و همه درآمد ناشی از شغل و به‌طور کلی هر چیزی که منجر به درآمد و سود شود، احصا  شود.

در همین باره نادر جنتی، معاون مالیات‌های مستقیم سازمان امور مالیاتی در گفت‌وگویی عنوان کرده است طبق ماده 145 قانون مالیات‌های مستقیم سپرده‌های بانکی از مالیات معاف هستند. این مسؤول سازمان امور مالیاتی همچنین با نادیده گرفتن پیش‌نویس اصلاح قانون عنوان کرده سازمان امور مالیاتی وزارت اقتصاد هیچ برنامه‌ای برای حذف این معافیت ندارد.

یکی از مدل‌های اخذ مالیات از سود سپرده بانکی در قالب مجموع درآمد  است که سال 83 و 84 به دلیل آنکه اطلاعات کافی و دقیقی وجود نداشت، این نوع مالیات از قانون مالیات مستقیم حذف شد، در همین راستا جنتی گفته است اکنون سازمان امور مالیاتی اطلاعات کافی از مودیان مالیاتی در اختیار دارد و می‌تواند این پایه جدید را اجرایی کند. 

اصلاح نظام درآمدی دولت از طریق منابع مالیاتی در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی که سال 92 ابلاغ شد در دستور کار مسؤولان قرار گرفته است. یکی از شیوه‌هایی که می‌توان به این موضوع جامه عمل پوشاند توسعه و گسترش پایه‌های مالیاتی است. مالیات مجموع درآمد و مالیات از سود سپرده یکی از ابزارهای مالیاتی در اختیار حاکمیت است که می‌توان از آن استفاده کرد و در ابعاد گوناگون قابل بررسی است. 

تحریم‌های همه‌جانبه و دست‌دست کردن مسؤولان برای اصلاح نظام و ساختارهای اقتصادی اعم از نظام بانکی، ‌بودجه،‌ حامل‌های انرژی و مالیات باعث شده تا در تحریم‌های همه‌جانبه، درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت که اثرات مثبت و منفی بسیاری روی معیشت و زندگی مردم دارد، کاهش یابد. به همین دلیل در تنگنای درآمدی بار دیگر نگاه‌ها به سمت ایجاد و توسعه پایه‌های مالیاتی پایدار معطوف شده است. از طرفی اصلاح و تقویت نظام مالی با هدف شفافیت و پاسخگویی، آثار و فواید زیادی برای جامعه و اقتصاد دارد. 

مالیات بر سود سپرده بانکی چیست؟

مالیات بر سود سپرده بانکی مالیاتی است که از سود حاصل از سپرده‌گذاری در بانک و موسسات مالی اخذ می‌شود. از سود واریزی می‌توان با روش‌های مختلف مالیات اخذ کرد.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی مدل‌های مختلف اخذ این نوع مالیات را بررسی کرده است: 

1- با فرض آ‌نکه نرخ مالیات تکلیفی بر سود10 درصد باشد و سود سالانه سپرده‌گذاری20 درصد باشد، 10 درصد از 20 درصد سود واریزی به عنوان مالیات اخذ می‌شود که نرخ سود موثر سپرده‌گذاری 18‌درصد خواهد بود. 

2- سود سپرده با سایر درآمدهای مشمول مالیات جمع شده و هزینه‌های قابل قبول از آن کسر و سپس درصد مشخصی از این سود به دست آمده به عنوان مالیات بر درآمد اخذ می‌شود. به این مدل، مالیات بر مجموع درآمد می‌گویند.

دلایل اخذ مالیات از سود سپرده

در اقتصاد پرچالش، رانتی، فسادزا و غیررقابتی، سپرده‌گذاری در بانک‌ها و موسسات مالی به عنوان بازدهی بدون ریسک و دردسر تلقی می‌شود اما یک فعال اقتصادی علاوه بر پذیرش همه ریسک‌های موجود و زحماتی که برای تولید یا خدمات کارآفرینانه می‌کشد باید از سود خود مالیات هم بدهد، بنابراین برای عده‌ای سود بانکی در این شرایط جذابیت بیشتری دارد. بر اثر این پدیده، سرمایه‌گذاری در اقتصاد کاهش می‌یابد. علاوه بر آن می‌توان اثرات منفی نرخ سود بالا را نیز به مشکلات اقتصادی، کاهش سرمایه‌گذاری و غیررقابتی شدن تولید به لحاظ هزینه تمام‌شده (تسهیلات با سود بالا) افزود. 

مزیت‌های دریافت مالیات از سود سپرده بانکی

پایه جدید مالیاتی و به تبع آن افزایش درآمدها، ایجاد شفافیت در سپرده‌های بانکی، افزایش سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد و رونق تولید و خدمات، ابزاری برای متعادل کردن نظام مالی و پولی (جهت‌دهی به نرخ سود بانکی)، تقویت اطلاعات مالی و پولی نهاد حاکمیتی مالیات، موثر در مدیریت و ریسک نقدینگی نظام بانکی از جمله مزیت‌های اخذ مالیات از سود سپرده است.

مرکز پژوهش‌ها در گزارشی نوشته است بررسی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه عضو گروه 20 G نشان می‌‌دهد فقط در عربستان سود سپرده‌ها معاف از مالیات است. 

بر این اساس 3 نوع شیوه محاسباتی مالیات از سود سپرده وجود دارد: 

1- اعمال مالیات تکلیفی: بلافاصله پس از واریز سود سپرده، مالیات آن کسر می‌‌شود. 

2- احتساب سود سپرده به عنوان مجموع درآمد مشمول مالیات

3- رویکرد ترکیبی: تعیین حداقلی برای مالیات سود سپرده که کمتر از آن از مالیات تکلیفی معاف است اما سود آن در مجموع مالیات بر درآمد محسوب می‌شود. 

براساس این گزارش، این نوع مالیات علاوه بر کسب درآمد منجر به شفافیت بخش اعظم منابع مالی و مالیاتی خواهد شد. پیش‌تر  خاندوزی، مدیر سابق دفتر اقتصادی مرکز پژوهش‌ها و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفته بود:  5/2 درصد از سپرده‌گذاران کشور، 85 درصد ارزش و مبلغ سپرده‌های بانکی کشور را در اختیار دارند.

اخذ این نوع مالیات در شرایط کنونی با پیچیدگی‌های خاصی همراه است و نیاز به همدلی تیم اقتصادی دولت بویژه بانک مرکزی دارد و آزمونی برای دولتمردان است که آیا به منافع متمولان و ثروتمندان فکر می‌کنند یا به دنبال عدالت و اداره کشور بر اساس مالیات و نه درآمدهای ناپایدار نفت هستند.

نکته مهم‌تر لزوم همزمانی رعایت تقدم و تاخر زمانی در اجرای این سیاست است. به نظر می‌رسد زمانی می‌توان از مالیات بر سود سپرده استفاده کرد که چتر اطلاعاتی و مالیاتی دولت بر بخش بازار دارایی‌ها هم گسترانده شده باشد، زیرا در غیر این صورت سپرده‌های بانکی به سمت سایر بازارهای سودده مانند مسکن و طلا حرکت خواهد کرد.