هفته گذشته ایران وعده قبلی خود مبنی بر گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای را در موضوع گازدهی به سانتریفیوژها در تاسیسات فردو اجرایی کرد. چند و چون این تصمیم و همچنین ارزیابی مجموعه اقدامات دولت در حوزه هسته‌ای را از دکتر فریدون عباسی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی جویا شدیم. 

 

ارزیابی جنابعالی از 3 گام نخست کاهش تعهدات هسته‌ای ایران و نتایج آن چیست؟

شما ببینید در ازای گام‌هایی که به‌اصطلاح در مقابل اقدامات اروپایی‌ها صورت گرفته، ما چه دستاوردی داشتیم؟ یکی از مواردی که اروپا برای انحراف مسیر مطرح کرد بحث سازوکار مالی اینستکس بود که قرار بود گشایشی برای فعالیت‌های اقتصادی ایران ایجاد کند. البته این سازوکار اساسا در برجام تعریف نشده و یک موضوع اضافه بر برجام بوده است. خب! در نهایت معلوم شد این سازوکار تبادلات مالی ایران را هم محدود و هم کنترل خواهد کرد به گونه‌ای که در آمدهای ایران را به سمت بازار اروپا هدایت می‌کند. پس ببینید؛ این گام‌های لرزانی که برداشته شده، اصلا نمی‌شود عنوان گام را به آنها اطلاق کرد. اگر هدف ایران یک تودهنی محکم به بدعهدی اروپایی‌ها و آمریکا بود، این اقدامات به آن هدف کمکی نکرد. موضوع دیگر اینکه اروپایی‌ها دست بازیگران دستگاه اجرایی ما را خوانده‌اند و می‌دانند هرچه به ایران سخت‌تر بگیرند، امتیازهای بزرگ‌تری را می‌توانند از این جماعت بگیرند.

 

اخیراً از مسؤول سیاست خارجی اروپا پرسیده شد چرا این اتحادیه نسبت به گام‌های ایران واکنشی نشان نمی‌دهد و موگرینی هم پاسخ داد ایران اساسا تاکنون اقدام مهمی نکرده که ما بخواهیم واکنش نشان دهیم. به نظر می‌رسد اروپا هنوز هم برای اجرای تعهداتش در برجام متقاعد نشده است. نظر شما چیست؟

می‌شود گفت آنها در ادبیات خودشان صادقانه‌تر برخورد می‌کنند؛ یعنی این گام‌ها را اصلا رقمی حساب نمی‌کنند که بخواهند درباره آن حتی موضع‌گیری کنند.

 

شما در مصاحبه چند ماه پیش با «وطن‌امروز»، اقدام لازم در قبال بدعهدی‌های طرف مقابل را غنی‌سازی 20 درصد در فردو  اعلام کرده بودید. الان و در این برهه، بهترین اقدام ایران برای مجاب کردن طرف اروپایی به انجام تعهداتش چه خواهد بود؟

در مقطع کنونی اولین کاری که باید انجام شود این است که پیشران هسته‌ای را از مسیری که دولت در پیش گرفته خارج کنند. یک نامه‌ای را رئیس‌جمهور به رئیس سازمان انرژی اتمی درباره پیشران هسته‌ای نوشته بود که عجیب‌ترین اقدامی بود که در مقابل اقدام آمریکا و اروپا انجام گرفت. از این جهت که در این نامه نوشته بود امکان‌سنجی پیشران هسته‌ای را بررسی کنند. در صورتی که این امکان در مصوبه مجلس برای اجرای برجام در سطح ساخت پیشران هسته‌ای در اختیار دولت قرار گرفته بود. نکته این است که ساخت پیشران هسته‌ای را باید به نیروهای نظامی سپرد نه به سازمان انرژی اتمی. کار سازمان انرژی اتمی ساخت پیشران هسته‌ای نیست. وقتی بخواهیم این موضوع را سبک جلوه بدهیم، آن را می‌دهیم به انرژی اتمی آن هم در حد امکان‌سنجی. ولی اگر این فرمان را به جایی مشابه سازمان هوافضای سپاه بدهند یا ترکیبی از ارتش، سپاه و وزارت دفاع به صورتی که یک کمیته تخصصی و یک فرماندهی واحد روی این پروژه بگذارند، می‌توان از امکانات نظامی کشور استفاده کرد و بقیه دستگاه‌های دولتی با آن کمیته هماهنگ باشند از جمله سازمان انرژی اتمی که باید در موضوع تامین سوخت آن کمک کند. نکته دیگر تحقیقات در حوزه نوترونیک است. باید در این حوزه هم دستور داده شود سازمان انرژی اتمی و دانشگاه‌های ما مباحث کاربرد نوترون را در همه حوزه‌های مختلف پیگیری کنند. دشمن از این مسائل می‌ترسد. دشمن از راه‌اندازی غنی‌سازی 20 درصد در فردو وحشت دارد. اینها اقتدارآفرین است.

 

زمان امضای برجام این ادعا مطرح شد که بابرجام نه‌تنها تحقیق و توسعه هسته‌ای کاهش نمی‌یابد که توسعه بیشتری هم خواهد یافت. با این حال 14 شهریور گذشته و برای گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای، برداشتن ممنوعیت‌های تحقیق و توسعه هسته‌ای اعلام شد. این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید؟

کلاً رئیس‌جمهور محترم در مسائل راهبردی اهل شوخی است! اینها اگر می‌خواستند تحقیقات هسته‌ای را جلو ببرند که وضع رشته مهندسی هسته‌ای این نبود. 

 

شما پیش از این، بازه‌های 60 روزه برای کاهش تعهدات هسته‌ای ایران را وقت تلف کردن دانسته بودید. الان نتیجه این سه گام را چطور ارزیابی می‌کنید؟

این قبیل اقدامات جری‌تر شدن دشمنان ما را به دنبال داشته است. بدعهدی را باید با مشت محکم جواب داد. این فاصله‌های 60 روزه بیشتر از دست دادن زمان است. امیدوارم نمایندگان مجلس به خودشان بیایند و دولت را بابت این موضوع مواخذه کنند. 

 

رئیس‌جمهور گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای را تزریق گاز به سانتریفیوژ‌ها در فردو اعلام کرده است؛ اول اینکه آیا این اقدام خلاف تعهدات ایران در برجام است و دیگر اینکه می‌توان این اقدام دولت را یک اقدام بازدارنده در قبال اروپا تلقی کرد یا خیر؟

در برجام نوشته شده بود هیچ ماده اورانیومی و هسته‌ای نباید در فردو باشد. به همین خاطر کپسول‌های حاوی گاز UF6 را از فردو خارج کرده و در نطنز نگهداری می‌کردند. از این جهت اقدام اخیر دولت می‌تواند نقض برجام باشد. این اقدام همچنین یک گام رو به جلو است ولی نه در حد غنی‌سازی 5 درصد. کاربری فردو بیشتر برای غنی‌سازی 20 درصد بود و آن مقدار غنی‌سازی است که برای دشمن حالت بازدارندگی دارد و می‌تواند کشور را به سمت اقتدار حرکت دهد. اگر این اقدام صورت بگیرد، گام مهمی تلقی خواهد شد، هرچند زمان می‌برد. اینها متاسفانه با یک خیال واهی 10 تن اورانیوم غنی‌شده را از کشور خارج کردند و خیلی طول می‌کشد تا ما به آن سطح برسیم. اینکه می‌گویند ما بزودی یا طی چند روز به شرایط قبل از برجام بازمی‌گردیم حقیقت ندارد. 

 

وضعیت امروز تأسیسات فردو چگونه است؟

آنجا حدود 16 زنجیره 164 تایی گنجایش داشت که قبلا 4 زنجیره غنی‌سازی 20 درصد را انجام می‌داد و 12 زنجیره هم آماده بود برای ازدیاد محصول که متاسفانه بخشی از اینها را جمع کردند و به جای آن بحث ایزوتوپ‌های پایدار را که اساسا جای آن در فردو نبود مطرح کردند برای اینکه فردو را از ماموریت اصلی خود خارج کنند. این یک ماموریت برای دانشگاه اراک بود و می‌شد در جاهای دیگر هم آن را پیگیری کرد و حساسیتی نداشت که زیر زمین به آن پرداخته شود. 

نکته دیگر اینکه این سوال مطرح است که چرا اصرار دارند ir2m را راه نیندازند؟ اگر می‌خواهند فردو را فعال کنند می‌شود هزار ir2m که داریم را فعال کرد. قبلا زنجیره 164 تایی آن 2 سال کار کرده و جواب هم داده بود. ارزش غنی‌سازی ir2m سه تا چهار برابر دستگاه‌های فعلی ما است. اگر می‌خواهند گام جدی بردارند باید آنها را راه بیندازند البته  ان‌شاءالله موقع جمع کردن، خراب‌شان نکرده باشند!