کد خبر: 212550تاریخ: 1398/8/21 00:00
گزارش«وطن امروز» به بهانه سیوششمین جشنواره فیلم کوتاه تهران
تهران فیلم کوتاه دارد؟
عباس اسماعیلگل: «فیلم کوتاه به دستهای از فیلمهایی گفته میشود که نسبت به فیلم بلند، هم زمان بسیار کمتری دارد و هم با بودجه بسیار پایین و تجهیزات کم ساخته میشود». این شاید کوتاهترین و در عین حال کاملترین تعریفی باشد که با یک جستوجوی ساده در گوگل درباره تعریف فیلم کوتاه به مخاطب ارائه میشود اما این تعریف یک نقیصه بزرگ درباره کارکرد فیلم کوتاه بویژه در سینمای ایران در سینما دارد. طی سالهای اخیر با برپایی سالانه جشنواره فیلم کوتاه تهران بسیاری از فیلمسازان سینمای کوتاه این عرصه را پل ورودی برای حضور در سینمای بلند میدانند و جوانان با آرزوها و رویای حضور در سینمای بلند نسبت به ساخت فیلم کوتاه و حضور در جشنوارههای تخصصی فیلم کوتاه اقدام میکنند. شاید مهمترین تفاوت میان سینمای ایران و سینمای حرفهای جهان در نوع دیدگاه نسبت به فیلم کوتاه نهفته است. بهرغم رشد و ظهور محدود فیلمسازان حرفهای کوتاه در سینمای ایران طی سالهای اخیر اما هنوز هم در دستهبندی فیلم کوتاه و فیلم بلند در سینمای ایران از واژه سینمای کوتاه و سینمای حرفهای استفاده میشود که بدون شک این مسأله از تفکر و دیدگاه اهالی سینما و مدیران به نحوه سیاستگذاری سینمایی نشأت میگیرد و ناخودآگاه به تمام فیلمسازان کوتاه این نکته را القا میکند که سینمای کوتاه صرفا یک سینمای غیرحرفهای و تجربهگرا برای ورود به سینمای بلند محسوب میشود. در نتیجه این رویکرد، به استثنای چند فیلمساز انگشتشمار که سالهاست به عنوان یک سینماگر کوتاه و باسابقه دوام آوردهاند، مابقی فیلمسازان کوتاه پس از چند تجربه فیلمسازی سودای فیلم بلند و تجاری را در سر میپرورانند. اما در جریان سینمای حرفهای دنیا داستان کاملا متفاوت است و سالهاست صنعت سینمای جهان، فیلم کوتاه را به عنوان یک جریان مستقل و حرفهای در سینما به حساب میآورد و آثار کوتاه در جشنوارههای بزرگ «اسکار»، «کن» و «برلین» در بخشی مستقل به رقابت میپردازند و جایزه خاص خودشان را هم میگیرند. البته ناگفته نماند حضور فیلمسازان حرفهای کوتاه در سینمای بلند امری طبیعی و اجتنابناپذیر است. فیلمسازان برجستهای در تاریخ سینمای جهان چون «جوزپه تورناتوره»، «پیر پائولو پازولینی»، «کن لوچ» و «آلن رنه» از آن دسته هستند که پس از تجربه ساخت چندین فیلم کوتاه به عرصه فیلمسازی در سینمای بلند پا گذاشتهاند. اگر بخواهیم به نمونههای وطنی که حضور در سینما را با فیلم کوتاه تجربه کردهاند نگاهی بیندازیم به اسامی شاخصی چون ابراهیم حاتمیکیا، سعید روستایی، اصغر فرهادی، نرگس آبیار و... برمیخوریم. از سوی دیگر، وقتی نگاهی اجمالی به وضعیت سینمای کوتاه در کشورهای صاحب سبک سینما میاندازیم شاهد انبوهی از فیلمسازان باسابقه و حرفهای در سینمای کوتاه هستیم. این عده کثیر به فیلم کوتاه صرفا به چشم تجربهاندوزی نگاه نمیکنند و قدمهایی اساسی در سینمای کوتاه برای جذب مخاطبان عام سینما برداشتهاند. درست برخلاف ذهنیت امروز برخی مدیران و متولیان سینمای کوتاه کشور که معتقدند فیلم کوتاه نباید با هدف حذف مخاطبان عام ساخته شود و با ساختن دستهبندی روشنفکرمآبانه مخاطب «عام و خاص» به دنبال القای این موضوع هستند که سینمای کوتاه صرفا یک حرفه تجربهگرا با هدف جلب رضایت مخاطبان حرفهای سینما به حساب میآید اما طی سالهای اخیر استقبال علاقهمندان عمومیتر سینما از اکران آثار در فضای جشنوارهای (جشنوارههایی چون فیلم کوتاه تهران و فیلم 100 و حتی جشنواره عمار و...) نشان داد ذائقه مخاطبان خیلی طبق انتظار این مدیران پیش نمیرود. در سالهای اخیر سینمای هنر و تجربه، بخشی از امکان خود در حوزه اکران را به نمایش فیلمهای کوتاه اختصاص داده است. با این حال فیلمسازان کوتاه معتقدند به حمایت بیشتری احتیاج دارند. فارغ از طیفبندیهای فکری در حوزه سینمای کوتاه، مسأله نمایش عمومی یکی از مطالبات اصلی فیلمسازان کوتاه است. فیلمسازان کوتاه میگویند مردم در شهرهای کوچک به آنها پیام میدهند و خواستار این هستند موقعیتی فراهم شود تا بتوانند آثار آنها را ببینند. این درحالی است که این امکان حتی در تهران نیز به شکل دائمی اتفاق نمیافتد و رویدادهایی مثل بهاریه فیلم کوتاه نیز نمیتواند خلأ اکران را پر کند. نمایش عمومی فیلمهای کوتاه البته از این جهت بیشتر اهمیت دارد که میتواند فیلمساز را با نظرات عموم مخاطبان آشنا کند. گاه ممکن است این نظرات مسیر فیلمسازی او را عوض کند. چه اینکه سینمای محفلی و روشنفکریای که سالها حتی بدون مخاطب توانسته خود را به اسم «سینما» روی پرده بیاورد، محصول همین دوری از مردم است. این البته نه یک گزاره منتقدانه که اذعان خود فیلمسازان کوتاه است که در شرایط فعلی «مردم مخاطب فیلم کوتاه نیستند». یکی از کارگردانان فیلم کوتاه با اشاره به این گزاره، پیشتر در گفتوگویی پیرامون نمایش صرف فیلم کوتاه در جشنوارهها اینطور گفته بود: اکثر مخاطبان جشنواره فیلم کوتاه تهران یا جشنوارههای تخصصی، دوستان و همکاران خودمان هستند از همین رو نمیتوانیم روی تأثیری که این آثار روی آنها گذاشته است، حساب کنیم!