فضای کشور با گذشت یک هفته از آغاز آشوب‌ها و اغتشاش‌های میدانی در سطح شهرهای مختلف به آرامش کامل رسیده است؛ آرامشی که هرچند در زمان کوتاهی برقرار شد اما بسادگی به دست نیامد و باید منتظر شفاف‌سازی کامل پیرامون کمیت و کیفیت کشته شده ها باقی‌ ماند. با این حال، به‌رغم آنکه منابع رسمی هنوز آمار دقیقی از حجم و گستره تخریب اموال عمومی و تعداد کشته‌های درگیری‌ها منتشر نکرده‌اند اما طبق شواهد و قرائن و گزارش‌های منتشر شده، میزان کشته‌ها و تخریب‌ها به مراتب از حوادث دی‌ماه سال 96 بیشتر بوده است. نکته قابل تامل در این زمینه را می‌توان فضای متفاوت دی 96 با آبان 98 دانست، به گونه‌ای که درمورد اول، آشوب‌ها به یکباره و از دل چند تجمع کوچک کلید خورد و بدون هیچ موضوع ملموس و عینیت‌یافته‌ای شکل گرفت اما در تجمعات اخیر موضوع و بهانه آغاز درگیری‌ها حول افزایش یکباره نرخ سوخت تعریف می‌شد و به مراتب پیش‌بینی‌پذیرتر از تجمعات دی 96 بود.

با این حال، آنچه از اظهارات و موضع‌گیری‌های پراکنده مقامات می‌توان استخراج کرد آن است که اغتشاشات آبان امسال 3 ضلع اصلی داشته است.

در ضلع اول دولت‌های خارجی و در راس آنها ایالات متحده آمریکا وظیفه طراحی و هدایت این آشوب‌ها را به عهده داشته‌اند و آنچنان که نماینده وزارت خارجه آمریکا در امور ایران نیز به آن اعتراف کرد برای طراحی و برنامه‌ریزی این اقدامات بیش از 2 سال تلاش شده بود.

در ضلع دوم می‌توان به برخی دولت‌های منطقه اشاره کرد که مسؤولیت تامین مالی و حمایت از شبکه‌سازی آشوبگران را به عهده داشته‌اند. مواضع اخیر مقامات عالی‌رتبه رژیم آل‌سعود بخوبی موید این مساله است که این رژیم هزینه‌ای حداکثری برای شکل دادن به چنین فضایی را تقبل کرده است.

اما در ضلع سوم که بیش از سایرین نقشی اجرایی داشته‌اند می‌توان به سازمان منافقین، سلطنت‌طلبان و بهایی‌ها اشاره کرد. برای مثال نقش محوری گروه‌های بهایی در حوادث کرج و شیراز بیش از هر زمان دیگری مشهود بوده است که در این زمینه بزودی باید شاهد ارائه اطلاعات بیشتری از سوی مقامات امنیتی بود.

با همه این اوصاف، مقوله آشوب‌های خیابانی را نمی‌توان امری کاملا پایان‌یافته تصور کرد و با خوشبینی نسبت به آرامش این روزها همه سناریوهای از پیش طراحی شده را نادیده گرفت. به نظر می‌رسد مهم‌ترین نکته‌ای که می‌تواند در روزهای آتی همچون آتشی زیر خاکستر خود را نشان دهد انتشار گسترده تصاویر درگیری‌های روزهای گذشته به محض اتصال مجدد اینترنت باشد. اظهارات و واکنش‌هایی همچون مواضع اخیر برایان هوک، مسؤول امور ایران در وزارت خارجه آمریکا در تحریم وزیر ارتباطات و توصیه‌اش به مدیران شبکه‌های اجتماعی برای مسدودسازی صفحات مقامات عالی‌رتبه ایران را می‌توان در این چارچوب تحلیل کرد. برایان هوک در گفت‌وگو با شبکه خبری «بلومبرگ» آمریکا از مدیران شرکت‌هایی چون فیسبوک، توئیتر و اینستاگرام خواست حساب کاربری مقامات ایرانی از جمله رئیس‌جمهوری و وزیر امور خارجه ایران را ببندند. هوک همچنین با اشاره به اینکه دولت ایالات‌متحده آمریکا از دسترسی شهروندان ایران به اینترنت جهانی حمایت می‌کند، تاکید کرد دولت ترامپ در یک سال و نیم گذشته این دسترسی را تسریع کرده است و در این قالب شهروندان ایرانی توانسته‌اند عکس‌ها و فیلم‌های تظاهرات خود را به بیرون ارسال کنند.

غفلت نسبت به احتمال ایجاد موج دوم اغتشاشات با سوءاستفاده از برقراری مجدد اینترنت در روزهای آتی می‌تواند تهدیدی بالقوه در شرایط فعلی باشد که در صورت عدم دقت نسبت به آن تبعات گسترده‌ای را به همراه خواهد داشت.

سرنوشت آشوبگران و لیدرهای اغتشاشات که در روزهای اخیر بازداشت شده‌اند از دیگر نکات مهمی است که می‌تواند نقشی تعیین‌کننده‌ای را در روند امنیت برقرار شده ایفا کند. آیت‌الله سیداحمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران نیز در خطبه‌های نماز جمعه با اشاره به این مساله گفت: «به‌عنوان طلبه‌ای که بیش از 20 سال است خارج فقه و اصول می‌گویم معتقدم اینها [اشرار و آشوبگران] باغی و محاربند و باید به ‌اشد مجازات برسند». غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی دستگاه قضا نیز در همین باره گفت: «کار مجموعه دستگاه قضایی از الان برای ریشه‌یابی این موضوع و برخورد با متخلفانی که اعمال و رفتار آنها باعث ایجاد این ناامنی در جامعه ما شد، برای رسیدگی به پرونده یکایک دستگیرشدگان و اغتشاشگران به نوعی آغاز شده است». اسماعیلی با بیان اینکه فقط در مجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گزارشی به ما داده شد که حدود ۱۰۰ نفر از لیدرها، سردسته‌ها و عوامل اصلی این اغتشاشات در نقاط مختلف کشور توسط عزیزان سپاه شناسایی و دستگیر شدند، اظهار کرد: «جمع قابل توجهی به مراتب بیش از این تعداد از ناحیه وزارت اطلاعات مورد شناسایی قرار گرفتند و تعدادی از آنها بازداشت شدند یا در شرف بازداشت هستند». 

با مجموعه این تفاسیر به نظر می‌آید که در روزهای آتی باید شاهد آغاز برخورد جدی با لیدرهای آشوب‌های خیابانی و روشن شدن ماهیت واقعی آنها و نسبت‌شان با گروه‌های ضدانقلاب خارج‌نشین بود.

 

* امتداد فریاد امنیت؛ از شرق تا غرب ایران

راهپیمایی اعتراضی مردم نسبت به آشوب‌طلبانی که هفته گذشته باعث تخریب‌های گسترده‌ای در سراسر کشور شده بودند کماکان ادامه دارد. در همین زمینه مردم اهواز، سمنان، قزوین، ورامین، بوشهر، بیرجند و چندین شهر دیگر با حضور در خیابان‌ها بار دیگر اغتشاشات اخیر را محکوم کرده و به تحریک‌های خارجی «نه» گفتند.

صبح دیروز مردم بصیر، ولایتمدار و انقلابی ورامین در اقدامی خودجوش، کفن‌پوش در خیابان حاضر شده و برای اعلام انزجار و جدا کردن صف خود از صف آشوبگران و اغتشاشگران راهپیمایی کردند. حاضران در راهپیمایی شهرستان ورامین برای بیان مطالبات مردم از ابتدای شهرک مدرس تا ورودی شهر ورامین را طی کردند و خواستار اقدامات سریع دولت در راستای حل مشکلات و معضلات اقتصادی شدند. راهپیمایان در طول این مسیر شعارهای «مرگ بر آشوبگر»، «مرگ بر آمریکا»، «راه نفوذ دشمن مسدود باید گردد»، «راه نجات امت، حمایت از ولایت» و «فتنه‌گر منافق نابود باید گردد» را سر دادند. همچنین کفن‌پوشان ورامینی درخواست برخورد شدید دستگاه قضایی با عوامل ایجاد ناامنی و آشوب را خواستار شدند. مردم قزوین نیز با حضور در میدان میرعماد بار دیگر با ولایت تجدید میثاق کرده و از فتنه‌گران و اغتشاشگران اعلام برائت کردند. در بیرجند هم صبح دیروز مردم با حضور در میدان شهدا اعلام انزجار خود نسبت به اغتشاشگران و آشوبگران را اعلام کردند.

صبح دیروز همچنین راهپیمایی «حمایت از اقتدار و امنیت کشور» با حضور مردم اهواز برگزار و در آن مردم انزجار خود را از هرگونه ناامنی و اغتشاش در کشور به بهانه اصلاح قیمت حامل‌های انرژی اعلام کردند. مردم اهواز راهپیمایی خود را از میدان مولوی آغاز کردند و تا چهارراه سلمان فارسی به سمت چهارراه آبادان ادامه دادند. مردم اهواز آمده بودند تا بگویند با وجود شرایط سخت اقتصادی و تحریم‌ها همچنان پشت این نظام و رهبری هستند و خواهند بود و هیچ فتنه‌گری اجازه ندارد برای مردم ایران تصمیم‌گیری کند. از ویژگی‌های این راهپیمایی که هزاران نفر در آن شرکت داشتند، گستردگی آن بود که به طول بیش از 3 کیلومتر از میدان مولوی تا چهار‌راه آبادان امتداد داشت به طوری که مردم حاضر در این راهپیمایی از میدان مولوی تا چهار‌راه آبادان به هم متصل بودند.