گروه سیاسی: اظهارات عجیب مسؤولان دولتی پایان ندارد. 5 روز پس از اظهارنظر روحانی مبنی بر «بی‌خبری‌اش درباره زمان آغاز سهمیه‌بندی بنزین»، حالا نوبت به معاون اول او رسیده که با آسمان و ریسمان بافتن، نقش دولت را در رقم زدن شرایط فعلی اقتصادی کشور نادیده بگیرد. 

اسحاق جهانگیری در مراسمی که به مناسبت روز ملی صادرات در سالن اجلاس سران برگزار شد، علت اصلی مشکلات کشور را تحریم‌های آمریکا عنوان کرد. جهانگیری در این‌باره گفت: «آمریکایی‌ها پس از آنکه برجام امضا شد و فضای ایران را برای رشد و توسعه فراهم کردیم و کشور در یک تعامل بین‌المللی مناسبی قرار گرفت به بهانه تغییر رئیس‌جمهوری در کشورشان به تمام توافقات خود پشت پا زدند. خروج آمریکا از برجام فشار بسیار سنگین و بی‌سابقه‌ای به ملت و جمهوری اسلامی ایران وارد کرد؛ آمریکایی‌ها این مرتبه خیلی آشکار اعلام کردند که فشارهای جدیدشان بیشترین درد را به جامعه ایران وارد خواهد کرد. آنها همچنین به صراحت از آغاز یک جنگ اقتصادی بزرگ علیه ملت و دولت ایران پرده برداشتند».

معاون اول روحانی در ادامه اظهاراتش گفت با لغو معافیت‌های تحریمی آمریکا از آذر 96 هر روز فشار بر اقتصاد ایران بیشتر شده است:‌ «تصور آمریکایی‌ها از ابتدا بر این بود که بر اثر فشارهای اقتصادی جدید، اقتصاد ایران به فروپاشی می‌رسد و بر اثر فشار سنگینی که وارد می‌شود در نهایت اعتراضاتی در جامعه شکل می‌گیرد. آنها همچنین به فروپاشی جمهوری اسلامی ایران و حتی تمامیت ارضی کشور فکر کرده بودند و بر همین مبنا از اردیبهشت‌ماه سال 97 یا به عبارتی از آذر 96 که اعلام کردند دیگر معافیت‌های تحریمی را تمدید نخواهند کرد تا امروز، هر روز فشار آمریکا بر اقتصاد، فعالان اقتصادی و جمهوری اسلامی ایران اضافه شده است». جهانگیری با تاکید بر اینکه آمریکایی‌ها به معنای واقعی تمام گلوگاه‌های اساسی اقتصاد کشور را بستند، اظهار کرد: با وجود فشارهای و شدید آمریکا امروز سرافرازانه اعلام می‌کنیم که ما روی پای خود ایستادیم و اقتصاد ایران با وجود آغاز همزمان جنگ‌های اقتصادی و روانی و رسانه‌ای از سوی آمریکایی‌ها توانست روی پای خود بایستد. جهانگیری بعد از این آسمان و ریسمان بافتن‌ها گفت: ممکن است در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها گاهی اوقات دچار اشتباه شویم که باید سریعا این اشتباهات را جبران کنیم. وی همچنین اظهار کرد: «شرایطی که امروز طبقه‌های ضعیف و متوسط جامعه در آن قرار گرفته‌اند جزو سخت‌ترین شرایط زندگی حداقل در  دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است» که با این حال مردم فشارها را تحمل کردند و در این شرایط اقتصادی که آمریکا برای کشور رقم زده است «آنها با سیلی صورت خود را سرخ نگه داشتند و کمر خم نکردند».

هرچند جهانگیری از امکان بروز اشتباه در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها سخن گفت، با این حال  حاضر نشد از تصمیم‌های اقتصادی دولت از ارز 4200 تومانی گرفته تا تصمیم بنزینی اخیر که تقریبا همه کارشناسان به آن انتقاد داشتند، سخنی به میان آورده و از هزینه‌تراشی برای نظام و مردم عذرخواهی کند. روی دیگر سکه عدم عذرخواهی دولت، این گزاره است که مسؤولان دولتی همچنان معتقدند تصمیم‌های آنها در حوزه‌های داخلی درست بوده است. 

اما چرا نمی‌توان ادعاهای جهانگیری در «بی‌تقصیری دولت» در رقم زدن شرایط فعلی را باور کرد، حتی اگر بپذیریم آمریکا شرایطی را به وجود آورده که به قول جهانگیری بدترین شرایط تاریخ ایران بعد از انقلاب است. 

اول آنکه دولت روحانی ایده پیوند زدن اقتصاد کشور با سیاست خارجی را که مبدع آن هاشمی رفسنجانی بود بار دیگر پیاده‌سازی کرد. این ایده بر پایه «حسن‌نیت» نسبت به کشورهایی است که دشمنی آنها علیه ایران بارها و بارها تجربه شده اما برای برخی سیاست‌ورزان درس نشده است. در روابط بین‌الملل حتی میان کشورهای متحد و دوست «واقع‌گرایی» حرف اول را می‌زند؛ در جهانی که کشورها به دنبال کسب منفعت هستند و کشورها را «رقیب» خود در کسب منافع می‌دانند، «حسن نیت» آن هم با قرائتی که مسؤولان فعلی دولت از آن دارند چیزی جز پر شدن کیسه منفعت کشورهای رقیب و دشمن به بار نیاورده است.   

علاوه بر این، جهانگیری در حالی معتقد است بعد از روی کار آمدن ترامپ و خروج وی از برجام فشارها بر ایران بیشتر شده است که مسؤولان تیم مذاکره‌کننده و رئیس‌جمهور معتقد بودند به توافقی با کشورهای اروپایی و آمریکا دست پیدا کرده‌اند که هیچ عاملی حتی تغییر رئیس‌جمهور آمریکا سبب خدشه به آن نمی‌شود. برجامی که بنا بر قول جهانگیری لغو آن سبب گسترده‌ترین تحریم‌ها علیه ایران شده و بیشترین فشار را وارد کرده محصول تیم مذاکره‌کننده همین دولت است. 

دولتی‌ها معتقد بودند صرف دستیابی به برجام به معنای حل تمام مشکلات حتی حل مشکل آب خوردن مردم است، حال آقای جهانگیری باید توضیح دهد چگونه توافقی که قرار بود حلال تمام مشکلات باشد شرایطی را رقم زده است که در این شرایط مردم بدترین وضعیت زندگی بعد از انقلاب را می‌گذرانند.  

البته جهانگیری به‌خاطر ایستادگی مردم در این شرایط اقتصادی و «کمر خم نکردن» از آنان تقدیر کرده است اما تقدیر از مردم صرفا بیان کلمات و جملات کلیشه‌ای نیست، مردم خواهان «تقدیر و تشکر» نیستند، خواست حداقلی مردم این است که دولت هزینه بی‌تدبیری خود را از جیب آنان پرداخت نکند.

 

* دمیدن دوباره بر شیپور مذاکره

اما سرپوش گذاشتن بر بی‌تدبیری‌های دولت و «برجسته کردن تحریم‌های آمریکا» می‌تواند مقدمه‌ای برای مطرح کردن دوباره مذاکره با آمریکا باشد؛ استراتژی مشابهی که روحانی و کابینه‌اش پیش از این برای دستیابی به توافق هسته‌ای و همراه کردن مردم  از آن بهره‌ برده بودند. رئیس‌جمهور و اعضای کابینه او در جریان توافق هسته‌ای، در سخنرانی‌های متعدد مشکلات کشور را به عدم توافق هسته‌ای پیوند زده بودند تا بتوانند ضعف فنی و حقوقی توافق احتمالی هسته‌ای را در سایه خواست عمومی مردم پنهان کنند. هر چند منجی‌سازی از برجام در نزد مردم تصویر نادرستی از این توافق بود، با این حال دولتی‌ها برای فراهم آوردن و متناسب‌سازی افکار عمومی به آن دامن زدند. البته در حال حاضر نیز این پروژه در حال تکرار است. مشکلات کشور به تحریم‌های آمریکا و نه بی‌تدبیری دولت پیوند زده می‌شود، نتیجه منطقی چنین رویکردی آن است که برای حل مشکلات باید تحریم‌ها برداشته شود و تحریم‌ها تنها در سایه مذاکرات و بده بستان قابل حذف است. 

گفت‌وگوی اخیر سعید حجاریان با ارگان دولت در همین راستا قابل ارزیابی است. سعید حجاریان در گفت‌وگویی که روز گذشته بخشی از آن توسط ارگان مکتوب دولت منتشر شد، درباره گفت‌وگوی روحانی- ترامپ گفت: «فرض کنیم آقای روحانی تصمیم بگیرد با رئیس‌جمهوری آمریکا دیدار کند و ترامپ را به آرزوی دیرینه‌اش یعنی عکس یادگاری برساند. اگر روحانی این تصمیم را بر اساس برداشت و تحلیل شخصی‌اش بگیرد، عملی نادرست مرتکب شده چون صرفا خود را قربانی کرده است اما همین عمل ممکن است در حالتی دیگر درست و دقیق باشد. اگر عقل جمعی کابینه و نظرهای کارشناسی، مذاکره را توصیه کند و مذاکره را مثلا به استعفا گره بزند و حتی رضایت جمعی از نمایندگان مجلس را هم جلب کند، همان عمل نادرست موجه می‌شود، زیرا پس از مذاکره احتمالی روحانی- حتی بدون استجازه- که ممکن است هر عاقبتی را در پی داشته باشد، هزینه‌ها سرشکن شده است».