گروه اقتصادی: پس از گذشت 2 هفته از تقدیم لایحه بودجه سال 99 به مجلس، بحث‌ها و انتقادات حول آن همچنان ادامه دارد. بسیاری از کارشناسان و حتی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم بر این باورند که برخلاف ادعای دولت، تقریبا هیچ اصلاحی در ساختار بودجه سال آینده انجام نشده است. به گزارش «وطن امروز»، در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده: «در طول یک سال و نیم گذشته به‌رغم آنکه پیشنهادهای متعددی در دولت و مجلس برای اصلاح ساختار بودجه و مدیریت کسری بودجه مزمن دولت مطرح شده است اما متأسفانه لایحه بودجه سال 1399 مشابه لایحه بودجه سال 1398 و بدون اعمال این اصلاحات ساختاری تهیه و به مجلس ارائه شده است». مرکز پژوهش‌ها علت انجام نشدن اصلاح ساختار بودجه را «نبود اراده و توان اجرایی کافی در کنار مقاومت‌های گروه‌های ذی‌نفع و ذی‌نفوذ مختلف» عنوان کرده است.

 

* کسری بودجه ناگزیر یا عمدی؟

یکی از مهم‌ترین و پرتکرارترین محورهای انتقاد کارشناسان از لایحه تقدیمی دولت، کسری بودجه سنگین آن است؛ کسری بودجه‌ای که بالغ بر 150 هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود. دولت البته سعی کرده است با وارد کردن ارقام خوش‌بینانه از درآمدهای مختلف، کسری بودجه را پنهان کند؛ موضوعی که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس هم مورد انتقاد قرار گرفته است. در گزارش مرکز پژوهش‌ها از بودجه 99 به موضوع «بیش‌برآوردهای قابل توجه در منابع» اشاره شده است. بارزترین این بیش‌برآوردها درباره درآمدهای نفتی رخ داده است. دولت رقم درآمد حاصل از فروش نفت در بودجه را حدود 22 میلیارد دلار تخمین زده است؛ رقمی که برای تحقق آن باید روزانه یک میلیون بشکه نفت صادر شود. هرچند از پاییز سال گذشته تاکنون رقم صادرات نفت کشور محرمانه شد اما گزارش‌های غیررسمی متعدد حکایت از رقم حداکثر 500 هزار بشکه‌ای فروش نفت ایران دارد.

با وجود تمام این انتقادات از پیش‌بینی غیرواقعی دولت از فروش نفت و درآمد حاصل از آن، مقامات دولتی پاسخ عجیبی به این انتقادات می‌دهند. در همین رابطه، مژگان خانلو، سخنگوی ستاد بودجه سازمان برنامه و بودجه در برنامه شنبه‌شب «رهیافت» رادیو اقتصاد که درباره لایحه بودجه دولت روی آنتن رفت، پیش‌بینی دولت از صادرات یک میلیون بشکه‌ای نفت را در راستای «امیدآفرینی» عنوان کرد. وی در بخشی از سخنان خود در واکنش به انتقادات کارشناسان از وجود درآمدهای موهوم در بودجه گفت: نکته مهم درباره درآمدهای نفتی در بودجه 99 بحث روحیه و امیدآفرینی است. در حال حاضر تمام مجموعه برای انجام صادرات تلاش می‌‌کند. من نمی‌توانم رقم دقیق صادرات را عنوان کنم ولی می‌توانید از منابع معتبر بپرسید تلاش‌هایی که برای صادرات نفت انجام می‌شود به چه صورت است. خانلو افزود: اینکه بخواهیم در بودجه بگوییم در مقابل تحریم‌ها تسلیم شدیم و پذیرفتیم که بیشتر از 300 هزار بشکه نمی‌توانیم به صورت رسمی صادرات داشته باشیم، در راستای امیدآفرینی به مردم نیست.

سخنان این مسؤول سازمان برنامه و بودجه اما نه‌تنها باعث افزایش حجم انتقادات از بودجه شد، بلکه نوع انتقادات مطرح به بودجه را به طنز و فکاهی رساند. بیش‌برآورد درآمد نفتی با توجیه «امیدآفرینی» را می‌توان جدیدترین ابداع دولت تدبیر در علم اقتصاد دانست، چراکه یکی از ابتدایی‌ترین اصول بودجه‌نویسی در تمام دنیا، تکیه بر واقعیت است نه اهداف و ایده‌آل‌های مدنظر! هر چند ساعاتی پس از انتشار این خبر، تکذیبیه سخنگوی سازمان برنامه و بودجه در سایت رسمی این سازمان منتشر شد. در این تکذیبیه آمده است: تردیدی نیست که پیش‌بینی‌های دولت در لوایح بودجه سنواتی در انتظارات جامعه تاثیر خواهد گذاشت و هر چه به واقعیت نزدیک باشد، که هست، باعث ایجاد امیدآفرینی واقعی و انگیزه برای  فعالان اقتصادی خواهد شد. در سایت سازمان برنامه و بودجه به نقل از خانلو آمده است: برآورد میزان صادرات نفت و قیمت آن در لایحه بودجه۹۹ بر اساس واقعیات و پیش‌بینی‌های دقیق کارشناسی و فنی انجام شده است.

بررسی‌های «وطن امروز» اما نشان می‌دهد ادعای سخنگوی سازمان برنامه و بودجه درباره تقطیع سخنانش در رسانه‌ها با واقعیت منطبق نیست. پس از انتشار این تکذیبیه، گروه اقتصادی «وطن امروز» با بررسی فایل صوتی برنامه یادشده، اصل سخنان سخنگوی سازمان برنامه و بودجه را بررسی کرد. بررسی سخنان خانلو نشان می‌دهد ادعای وی مبنی بر تقطیع سخنانش در رسانه‌ها صحت نداشته و آنچه از قول وی نقل شده، صحت دارد، البته پنهان کردن حجم صادرات نفت به بهانه محرمانه بودن آن، روزنه‌ای بود که پیش از تقدیم بودجه به مجلس هم احتمال سوءاستفاده از آن داده می‌شد.

 

* بیش‌برآورد منابع، فقط نفتی نیست

بیش‌برآورد منابع بودجه البته به درآمدهای نفتی خلاصه نمی‌شود. در جزء «3» بند «د» تبصره «12» لایحه بودجه، وزارت اقتصاد مکلف به واگذاری 40 هزار میلیارد تومان از اموال و دارایی‌های منقول و غیرمنقول دولت آن هم بدون رعایت تشریفات شده است. بررسی پیشینه بودجه‌نویسی دولت تدبیر نشان می‌دهد این اقدام دولت در حوزه فروش اموال دولتی بی‌سابقه نیست. مطابق جدول زیر، درصد تحقق درآمدهای حاصل از واگذاری اموال دولتی در تمام بودجه‌های دولت تدبیر، بین 15 تا 25 درصد بوده است.

تقلای دولت در پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه از درآمدهای نفتی و فروش اموال و دارایی‌ها در حالی است که تقریبا هیچ تلاشی برای افزایش منابع درآمدهای مالیاتی از طریق افزایش پایه‌های مالیاتی، کاهش معافیت‌ها و... انجام نشده است. این موضوع تا جایی برای کارشناسان عجیب است که فرضیه عمدی بودن کسری بودجه مطرح می‌شود.

 

* خبری از اصلاحات ساختاری بودجه نیست

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با تاکید بر اینکه دولت از مجوز شورای سران قوا برای برداشت 45 هزار میلیارد تومانی از صندوق توسعه ملی با هدف جبران کسری بودجه امسال به صورت کامل استفاده کرده است، گفت: رئیس کمیسیون برنامه و بودجه با خنده همه تبصره‌های لایحه بودجه را تصویب می‌کند و می‌رود. محمد حسینی در گفت‌و‌گو با فارس، درباره اصلاح ساختار لایحه بودجه ۹۹ و وضعیت درآمدهای پیش‌بینی شده در آن، اظهار داشت: دولت می‌گوید در این مدت نتوانستیم اقدام موثری برای تدوین و تصویب اصلاح ساختار بودجه بکنیم تا اثرات آن در لایحه بودجه سال ۹۹ اعمال شود. آنها مدعی هستند صرفاً چارچوب را تهیه کرده‌اند که به جلسه سران قوا رفت اما به نتیجه نهایی نرسید. عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس گفت: سوال این است اساساً اصلاح ساختار بودجه باید به شورای هماهنگی سران قوا برود یا خیر؟ استنباط دولت این بود که اصلاح ساختار در شورای هماهنگی سران قوا مصوب شود و چنانچه نیاز به وضع قوانین دائمی داشت در فرآیندهای قانونگذاری به مجلس برود اما عملا این اتفاق نیفتاد.

این نماینده مجلس با بیان اینکه هیچ تفاوتی به لحاظ ساختاری میان بودجه سال 99  و سال‌های قبل وجود ندارد، تاکید کرد: شیوه تدوین بر اساس همان امور و فصول است که از سال 1332 تا الان انجام شده و بودجه، برنامه‌محور تلقی می‌شود. وی در پاسخ به این سوال که آیا برای سال ۹۹ منابعی در صندوق توسعه ملی وجود خواهد داشت که دولت بتواند آن را استفاده کند، یادآور شد: دولت ادعا می‌کند سال 99 سال سوم تحریم است که اگر بتوانیم با کمک منابع صندوق از این بن‌بست خارج شویم با فرض اینکه منابع استفاده‌شده به صندوق بازنگردد، با رشد اقتصادی که در حال بهبود است می‌توان سال 1400 به بعد بودجه را اداره کرد.

 

* بودجه 99 مقدمه باج‌دهی؟

وضعیت درآمدها و هزینه‌های بودجه سال 99 تا جایی عجیب بوده که برخی کارشناسان خواستار رد کلیات لایحه بودجه شدند. در همین راستا علی سعدوندی، کارشناس اقتصادی درباره لایحه بودجه سال آینده گفت: به نظرم بودجه سال 99 اصلا شرایط جالبی ندارد. کلیات لایحه بودجه 99 بهتر است در کمیسیون تلفیق رد شود تا دولت اصلاحات جدی در آن انجام دهد. علاوه بر این سیدعلی روحانی یکی دیگر از کارشناسان اقتصادی گفت: به‌رغم محدودیت منابع درآمدی، دولت اصرار دارد سخاوتمندانه معافیت‌های مالیاتی را حفظ کند که این کار هیچ توجیهی ندارد. به نظر من باید کلیات بودجه در مجلس رد شود، زیرا همین الان هم سازمان برنامه و بودجه می‌داند مقدار زیادی از بودجه کسری دارد؛ به‌طور دقیق‌تر از 480 هزار میلیارد تومان پیش‌‌بینی شده در آن، حداقل 150 هزار میلیاردش کسری خواهد بود.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: وقتی فروش نفت زیاد نیست و معافیت‌‌های مالیاتی پابرجاست، در میانه سال دولت کسری خواهد آورد و در آن زمان عنوان می‌کند تنها راه خارج کردن مردم از فشار، مذاکره است. در اینجا کار کارشناسان اقتصادی این است که واقعیات سخت را اعلام کنند. سال گذشته هم این فریادها زده شد ولی دولت ترتیب اثر نداد تا اینکه کشور را به جایی رساندند که مردم نسبت به بی‌‌عدالتی‌‌ها معترض هستند. اما اکنون باز هم دولت بدون درس گرفتن، تصمیم دارد به همان روش قبلی عمل کند و با بودجه سال 99 کشور و مردم را وادار به مذاکره با آمریکا کند.