در حالی که آمارها از عملکرد نامناسب مناطق آزاد حکایت می‌کند، لابی‌های سنگین متنفذان در مجلس خواهان تصویب لایحه مالیات بر ارزش افزوده هستند که طبق آن، مناطق آزاد از پرداخت این مالیات معاف شوند. این در حالی است که مرکز پژوهش‌ها در گزارشی مفصل، با این تصمیم مخالفت کرده است.

روز گذشته گزارش کمیسیون اقتصادی درباره لایحه مالیات بر ارزش افزوده در صحن مجلس قرائت و بررسی شد. یکی از جنجالی‌ترین مواردی که در این لایحه بحث‌برانگیز شده بود، معافیت مناطق آزاد از مالیات بر ارزش افزوده بود. همین مسأله باعث شد مرکز پژوهش‌ها در واکنش به آن و طی یک گزارش، معافیت مناطق آزاد از مالیات بر ارزش افزوده را از جهات مختلف بررسی و در نهایت مخالفت خود را با اجرای چنین پیشنهادی اعلام کند. مناطق آزاد بعد از 30 سال از آغاز به کار خود، نه‌تنها دستاورد چندانی برای کشور نداشتند، بلکه طبق آمارهای موجود، به روزنه‌ای برای معضلات اقتصادی مختلف همچون تبدیل شدن به روزنه‌ای برای واردات و قاچاق کالا و ارز، فرار مالیاتی و شکاف طبقاتی تبدیل شده‌اند.

به همین خاطر «وطن امروز» در مصاحبه‌ای با حسن کامران‌دستجردی، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی، عملکرد این مناطق را از وی جویا شد.

کامران‌دستجردی درباره پیشنهاد معافیت مناطق آزاد از مالیات بر ارزش افزوده گفت: هدف از ایجاد این مناطق در دنیا محرومیت‌زدایی، تولید ارز و ایجاد رونق تولید است اما در قشم هنوز کپرنشین داریم. پیشنهاد ما این بود که یک درصد از مالیات را در همین مناطق هزینه کنند اما همین کار را هم نکردند. تا این مسأله حل نشود، مابقی موضوعات فقط شعار است و من با معافیت مناطق آزاد از مالیات بر ارزش افزوده مخالفم، زیرا این مناطق در ایران واردات‌محور شده‌اند.

نماینده مردم اصفهان درباره موضع خود نسبت به این مناطق گفت: بنده از سال 71 که آقای روحانی در کمیسیون امنیت ملی مجلس بود، با این مناطق مخالف بودم، چون کیش ساختارش توریستی است؛ چابهار زیرساخت ندارد. قشم هم جنبه ژئوپولیتیک و ژئواستراتژیک دارد چون 5/2 برابر بحرین مساحت دارد. در نهایت با پیشنهاد بنده 300 کیلومتر مربع از شمال شرق قشم به عنوان منطقه آزاد شناخته شد. آقای روحانی هم دیدگاهی داشتند که بالاخره این باید تصویب شود. بنده گفتم تصویب چنین قانونی خلاف آمایش سرزمینی است. از آن روز تا به حال هم نمایندگان برای کسب رای چند منطقه جدید را به عنوان مناطق آزاد تصویب می‌کنند و در نهایت هم این مناطق وبال کشور شده است، چون در دنیا استراتژی بر حمایت از صادرات است اما در ایران از واردات حمایت می‌شود. در خارج از کشور، صادرات از پرداخت  مالیات معاف است اما در این مناطق، واردات از پرداخت مالیات معاف شده است. جالب است شرکت‌هایی که در این مناطق ثبت می‌شوند، برای دور زدن قانون و فرار مالیاتی کلک می‌زنند، چرا که طبق قانون شرکت‌هایی که در مناطق آزاد ثبت شوند، تا 15 سال از پرداخت مالیات بر درآمد و دارایی معاف هستند اما یک سال قبل از پایان معافیت، شرکت جدید ثبت می‌کنند تا از پرداخت مالیات معاف شوند.

عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس اظهار داشت: زمانی که آقای دژپسند در سازمان برنامه و بودجه بود گفتیم حتی از مرده‌شور هم اظهارنامه می‌گیرید؛ حداقل از اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در مناطق آزاد هم اظهارنامه بگیرید که گردش مالی آنها شفاف باشد. آقای علی عسگری، رئیس وقت سازمان امور مالیاتی موافق اجرای این پیشنهاد بود اما آقای ترکان، رئیس وقت سازمان مالیاتی با این ایده مخالف بود و در نهایت این پیشنهاد اجرایی نشد. این مناطق هنوز پس از چند دهه نتوانسته به هیچ یک از اهداف خود برسد: این ناکامی هم هیچ ربطی به مساحت این سرزمین‌ها ندارد. مثلا منطقه آزاد تیاچی در کشور چین کمتر از یک کیلومتر مربع مساحت دارد و منطقه آزاد سنگاپور 327 کیلومتر است اما عملکرد آنها به مراتب بهتر از مناطق آزاد ایران است. ما بارها به وزارت اقتصاد و دارایی گفتیم اینها مصداق فرار مالیاتی است نه اینکه به فعالان اقتصادی خوش‌حساب به شکل‌های مختلف فشار مالیاتی بیاوریم.