گروه سیاسی: دکتر پیروز مجتهدزاده همچنان جایگاه خود در رسانه‌ها و افکار عمومی را به عنوان یک کارشناس مطرح در مباحث حساس ژئوپلیتیک (جغرافیای سیاسی) حفظ کرده که البته به گفته خودش بارها مجبور شده در دفاع از ایران به حقوق بین‌الملل یا تاریخ سیاسی نیز  سرک بکشد. 

با مجتهد‌زاده درباره اقدام تروریستی دولت آمریکا در به شهادت رساندن سپهبد شهید قاسم سلیمانی و اقدامات حقوقی لازم درباره آن گفت‌و‌گو کرده‌ایم.

***

* یک سناتور آمریکایی گفته اقدام آمریکا در ترور یک فرمانده نظامی ارشد و رسمی ایران، معادل زدن وزیر دفاع ایالات متحده است؛ اگر چنین باشد، این به منزله اعلان جنگ آمریکا به ایران است؟

ابدا! باید دقت داشته باشیم اعلان جنگ یعنی اینکه کلماتی از همین قبیل از مقاماتی در همین سطح خارج شود. این یک عملیات تروریستی صرف بود. دقیقا زدن و در رفتن. بکش و در رو.

 

* ولی 2 جنگ جهانی (اول و دوم) دقیقا با چنین حملات تروریستی‌ای آغاز شد و هیچ اعلانی در کار نبود، بلکه صرفا اقدام به حمله بود.

به هر حال در تعاریف حقوقی، جنگ حتما باید با اعلان همراه باشد. مثلا صدام در حمله به ایران رسما اعلام کرد جنگ از این لحظه آغاز می‌شود. در غیر این صورت ممکن است 2 کشور سال‌ها با هم در زد و خورد باشند اما رسما در حال جنگ نباشند. این بزن و در رویی ترامپ شامل تعریف جنگ در روابط بین‌الملل نمی‌شود. اگر این جنگ بود، شما مجاز بودید از خودتان دفاع کنید یا مقابله به مثل کنید ولی آن وقت این حق را هم به امثال ترامپ می‌دادید که او هم به اسم حمله پیشگیرانه چنین جنایتی را مرتکب شود. ممکن است شرایطی که پیش آمده شبه جنگی باشد و ممکن است طبق مثالی که از نحوه راه افتادن جنگ‌های جهانی آوردید به جنگ بینجامد ولی باز هم تاکید می‌کنم ما رسما در جنگ نیستیم که آمریکا حق چنین حمله‌ای را داشته باشد، بلکه ما قانونا در وضعیت صلح هستیم و این اقدام ترامپ تروریسم نام دارد و محکوم است.

 

* خب! اگر این اقدام آمریکا را به طور رسمی تروریستی بنامیم، غیر از محکومیت  چه عواقبی می‌تواند برای آنها در پی داشته باشد، در حالی که حتی کسانی در سطح خانم تولسی گابارد، نماینده کنگره نیز ضمن محکومیت اقدام ترامپ، آن را نقض قانون اساسی ایالات متحده دانسته‌اند.

ببینید! یک جنبه این حرکت مقابله به مثل با انفجار و کشتار است و جنبه دیگر توجیه بین‌المللی واکنشی است که قصد داریم انجام دهیم. اگر الان بیاییم بگوییم با آمریکا در جنگ هستیم، باید بدانیم قبح چنین حملاتی توسط طرف مقابل را از بین برده‌ایم. 

 

* البته رهبر انقلاب هم پس از حوادث رخ داده در ارتباط با سفارت ایالات متحده در بغداد، به مقامات آمریکایی عتاب کرده بودند که ما با آنها در جنگ نیستیم و بیجا می‌کنند که می‌خواهند به ایران پاسخ نظامی بدهند.

همینطور است. هدف بنده هم این بود که از تریبون شبکه تلویزیونی دولتی انگلیس بگویم این حرکت آمریکا زشت، نادرست و محکوم است؛ چه از نظر بین‌المللی و چه حتی از نظر سیاستمداران آمریکایی. نکته اینجاست که ما با مقامات آمریکایی جنگ نداریم، بلکه داریم از خودمان، حیثیت‌مان و حقانیت‌مان دفاع می‌کنیم. 

اگر دیپلمات‌های ما ورزیدگی لازم را داشته باشند، می‌توانند این موضوع را به سازمان ملل بکشانند و دولت ایالات متحده و شخص ترامپ را محکوم کنند. این فرصتی است تا از این طریق ما دنیا را با خودمان همراه کنیم. ما  در دنیای جدیدی زندگی می‌کنیم که در آن سیاست داخلی با مشروعیت سیاسی و آرای مردمی گره خورده است و در عرصه بین‌الملل موکول هست به مشروعیت قوانین و مقررات و طبعا تایید بین‌المللی. الان این قوانین به نفع ما است و ما باید مظلومیت‌مان را در جهان به اثبات برسانیم تا دنیا هم در کنار ما ترامپ را محکوم کند؛ تبعات چنین محکومیتی برای او حتی بدتر از شکست در جنگ خواهد بود.

 

* به لحاظ حقوقی حرف شما صحیح است اما واقعیات میدانی ایجاب می‌کند اگر یک رفتار تروریستی دامنه‌دار شود، مثل فتنه داعش و القاعده در عراق و سوریه، آن وقت بحث عملیات نظامی مستقیم یا مستشاری کشورهای ثالث برای مقابله با آن مطرح ‌شود، یعنی همان کاری که روسیه و ایران در شامات کردند یا همین ائتلافی که آمریکا و هم‌پیمانانش به بهانه داعش راه انداختند؛ در این صورت محکومیت خالی کافی است؟

اصلا محکومیت برای این است که غلطی که ایالات متحده کرد تکرار نشود و دنیا را واداریم که بیاید پای بحث منطقه‌ای ما مبنی بر اینکه «آقای ترامپ! تو تروریستی نه ما» و اینکه دنیا شاهد باشد که اگر تو این کار را تکرار کنی من هم می‌توانم تلافی کنم.

 

* آیا ترامپ به عنوان یک شخصیت حقیقی مرتکب این جنایت شده یا به عنوان یک شخصیت حقوقی یعنی رئیس حاکمیت آمریکا؟

او در هر حال کشور خودش را تبدیل به کشوری کرده که اقدامات تروریستی انجام می‌دهد. یعنی حتی پنتاگون هم به عنوان عامل نظامی اجرای این جنایت تروریست است. ضمنا در این باره، ترامپ رسما رجز‌خوانی کرده است. یک وقت هست که شما یک کاری را پنهانی انجام می‌دهی ولی ترامپ همه جا جار زد که من خودم دستور ترور سردار سلیمانی را صادر کرده‌ام. متاسفانه بعضی هموطنان ما تصور می‌کنند این آدم فهمیده‌ای است، یعنی متوجه کارهایش هست اما ببینید چقدر کودن است. هر دزدی می‌گوید من نبودم اما ترامپ دارد می‌گوید من خودم بودم. لاجرم وقتی طرف مقابل‌تان که ایالات متحده باشد چنین نقطه ضعف بزرگی را در دستگاه حاکمیتش دارد، ما باید با همکاری با هم و با صبر و حوصله و درایت شرایطی را فراهم کنیم که اول از هر چیز ترامپ و وزارت دفاعش از همه نظر محکوم شوند، آن وقت تلافی شما فقط یک تلافی ساده نخواهد بود، بلکه مشروعیت بین‌المللی خواهد یافت. 

 

* اما کدام نهاد بین‌المللی چنین محکومیت فرضی‌ای را خواهد پذیرفت؟ مشخص است که امکان چنین محکومیتی در نهادهای بین‌المللی وجود ندارد.

نهاد مهم نیست، افکار عمومی شرط است. آنچه باعث شد دست و پای عربستان سعودی تا حدودی در یمن بسته شود، کار کردن روی افکار عمومی جهانی بود. قرار نیست ما فقط با خصم خودمان زد و خورد کنیم، بلکه باید حربه‌های نرم را هم به کار بگیریم. در این قضیه هم ما از نظر مقررات بین‌المللی دست بالا را داریم، پس باید بر اساس آنها پیش برویم تا طرف مقابل را به محکومیت برسانیم. حالا اگر دستگاه دیپلماسی ورزیده‌ای داشته باشیم با محکومیت خیلی کارها می‌توانیم بکنیم.

 

* آقای دکتر! مطمئنا تک‌تک کلماتی که به کار می‌برید معنا دارد و وقتی این «اگر» را می‌آورید اینطور استنباط می‌شود که دستگاه دیپلماسی از پس این کار بر نمی‌آید.

مگر شما تا حالا متوجه نشده‌اید؟ مگر تعارف داریم؟ حقوق بین‌المللی ما با اعتبار، زندگی، حیثیت، امنیت ملی و بقای کشور ما گره خورده است. این دستگاه دیپلماسی بسیار ناکارآمد و بی‌لیاقت‌تر از آن است که آن را تامین کند. آنها حتی اصول اولیه دیپلماتیک را نمی‌دانند ولی هدف بحث امروز ما این نیست که اشخاص را محکوم کنیم، بلکه می‌خواهیم آمریکا هر چه قوی‌تر محکوم شود. اگر در این باره نقصی داریم باید آن را جبران کنیم. ایرانی‌های زیادی در جهان هستند که در این زمینه مهارت دارند و مملکت‌شان را دوست دارند و حاضرند به آن کمک بکنند حتی اگر شده در قالب مشاوره غیر‌رسمی.

 

* اینطور به نظر می‌رسد که شما به عنوان یک حقوقدان دارید اعلام آمادگی می‌کنید برای کمک در این مورد.

خیر! من حقوقدان نیستم. ژئوپلیتیسین هستم و از دانشگاه‌های ایران هم اخراج شده‌ام اما هنوز به‌خاطر ضعف دیپلماسی عمومی‌مان، خیلی مواقع مجبور می‌شوم در مسائل تاریخی پا پیش بگذارم تا در رسانه‌ها از حقوق ایران دفاع کنم. حقوقدان همان کسی است که مسبب این وضعیت است. الان حداقل کاری که می‌توان کرد این است که نماینده ما در سازمان ملل دبیرکل را راضی کند تا در یکی از تریبون‌های این سازمان نطق غرایی علیه آمریکا انجام دهد که «ای دنیا! رئیس‌جمهور آمریکا، کسی که مدعی مبارزه با تروریسم جهانی بود، خود بزرگ‌ترین اقدام تروریستی را انجام داده است». نماینده ایران باید برود آنجا و دنیا را خطاب قرار دهد که «اگر شما سکوت کنید آن وقت تکلیف امنیت و صلح جهانی چه می‌شود؟ باید کاری کنید!» 

 

* یعنی شما تصور می‌کنید ما می‌توانیم باعث ایجاد یک ائتلاف بین‌المللی برای مواجهه با تروریسم دولتی آمریکا شویم؟

به شما قول می‌دهم اگر دستگاه دیپلماسی کارآمدی داشتیم می‌توانستیم این کار را بکنیم. ما دیپلمات‌هایی جسور و فصیح در سخنوری می‌خواهیم که از تریبون سازمان ملل توجه جهانیان را جلب کنند نه این کسانی که الان هستند. یادم نمی‌رود که در دهه 1960 میلادی در جریان انقلاب و استقلال الجزایر، سخنرانان الجزایری چطور دنیا را به حرکت در آورده بودند. ما دیپلمات انقلابی می‌خواهیم مثل آنها. من می‌خواهم بپرسم چگونه این دیپلمات‌های مصلحت‌اندیش و بی‌عرضه ما نمایندگان یک نظام انقلابی هستند؟ یک بار برای همیشه باید به نتیجه برسیم که اگر در سازمان ملل توسط آمریکا و اسرائیل و متحدانش محکوم می‌شویم و اگر نمی‌توانیم در چنین موقعیت‌هایی جنایت ترامپ و آمریکا را در سطح بین‌المللی محکوم کنیم، به‌خاطر بی‌عرضگی دیپلمات‌های‌مان است و بس. این نگاه من است که در لندن نشسته‌ام اما گویا در وزارت امور خارجه تهران موضوع را طور دیگری می‌بینند و فقط ارتباطات سیاسی و فامیلی اهمیت دارد نه منافع ایران.

 

* نکته تأسف‌برانگیز اینکه خیلی موارد بار کوتاهی‌های دستگاه دیپلماسی ما را در عمل حاج قاسم سلیمانی به دوش می‌کشید که حالا شهید شده است.

کاملا درست است و این را هم در نظر بگیرید که ایشان چقدر در عراق و دیگر کشورهای خاورمیانه محبوب بود. این اول از همه به‌خاطر لیاقتش بود. یعنی مردم این کشورها نمی‌گویند که او ایرانی است یا کرد و عراقی و سوری و لبنانی و فلسطینی و یمنی و افغان و پاکستانی و هندی، بلکه او را به ‌واسطه توانایی‌هایش، قهرمان عرصه مبارزه با تروریسم و رایزنی برای حل اختلافات داخلی و خارجی می‌دانستند، در حالی که دستگاه دیپلماسی ما اشخاص را بر اساس کارکردشان نمی‌سنجد.