گروه سیاسی: حدفاصل میان «واقعیت کرونا» تا «روایت کرونا» را می‌توان نظام مهندسی افکارعمومی در سطوح رسانه‌ای دانست، حدفاصلی که هرقدر شکاف و عمق بیشتری پیدا می‌کند خطر شایعه کرونا را از خود کرونا نیز بیشتر می‌کند، به گونه‌ای که پس از مدتی دیگر کارکرد اخبار از ماهیت اطلاع‌رسانی به سمت هراس‌آفرینی و بهره‌برداری‌های سیاسی می‌رود. در این میان انداختن نگاهی گذرا به خطوطی که در رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور پیگیری می‌شود گواهی روشن بر این امر دارد که تلاش‌های معطوف به تشکیک در آمار رسمی، مضاعف کردن هراس عمومی و تبدیل کرونا به نمادی از یک سیستم مدیریتی است که قابلیت تسری به سایر وجوه را دارد.

 

* زنده به شیوع شایعه

تکثر کمی و سرمایه‌گذاری‌های گسترده برای افزایش تعداد تریبون‌های فارسی‌زبان ضدانقلاب در سال‌های اخیر انحصار این امر را تا حد زیادی از دستان بی‌بی‌سی فارسی خارج کرده است و برخلاف دهه گذشته که مرجعیت اصلی رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور به این شبکه انگلیسی ختم می‌شد، امروز می‌توان به لیست انبوهی از تریبون‌های مشابه اشاره داشت که همگی سعی می‌کنند با بهره‌گیری از الگوهای مختلف، طبقات و اقشار دیگری را تبدیل به جامعه مخاطبان خود کنند. در چنین فضایی رسانه قدیمی دولت بریتانیا همواره تلاش جدی خود را معطوف به این امر می‌کرد تا در سایه تکثر رسانه‌های فارسی‌زبانی که برند و اعتبار بالایی ندارند با حفظ هویت خود مانع از به خطر افتادن اعتبار و پیشینه خود شود و کماکان مرجع رسانه‌ای بخشی از طبقات میانی و تحصیلکرده جامعه باشد، با این همه افول موقعیت این شبکه در جریان تکثر دیگر رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور موجب شد بی‌بی‌سی فارسی نیز سعی کند راه و رسمی مشابه دیگر رسانه‌ها را در پیش گرفته و با تن دادن به تاکتیک‌های کوتاه‌مدتی همچون مانور روی اخبار غیرمستند و شایعه‌سازی‌های هدفمند، به دنبال احیای جایگاه رسانه‌ای خود باشد.

نگاهی کوتاه به اخبار و مطالب تولیدی این رسانه فارسی‌زبان در هفته اخیر که شیوع ویروس کرونا تبدیل به سوژه و نگرانی اصلی جامعه ایران شده است مبین تکرار رویه فیک‌نیوزهای مجازی در تریبون این رسانه قدیمی و شناخته‌شده است. روز جمعه در حالی که آمار رسمی گویای مرگ 34 نفر از هموطنان‌مان بر اثر ابتلا به ویروس کرونا بود، بنگاه خبری بی‌بی‌سی از مرگ بیش از 210 نفر بر اثر ابتلا به این ویروس خبر داد و سپس بدون ارائه هیچگونه سندی با اشاره به سخنان سخنگوی وزارت بهداشت که گفته بود «شیب نمودار ابتلا به ویروس کووید- ۱۹، ویروس کرونا، در روزهای آینده کماکان صعودی خواهد بود»، سعی در مستندسازی ادعای خود برای آینده کرد تا اگر بر اثر افزایش افراد مبتلا به این ویروس تلفات آن هم افزایش پیدا کرد خبر فعلی خود را به‌عنوان شاهد مثالی از وقوع این امر تایید کند. پس از این بازی رسانه‌ای بی‌بی‌سی فارسی، کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت در توئیتی با رد ادعای این شبکه نوشت: «رسانه ملکه نگران از اینکه از شبکه سعودی و آلبانی در مسابقه دروغ جا بماند بدون ذکر منبع، عددی افزون بر مرگ و میر سندروم‌های حاد تنفسی در ایران را به جای کرونا به مخاطب خود غالب می‌کند».

درگیر کردن جامعه با حجم انبوه و غیرقابل بررسی ادعاهای غیرمستند از مشهورترین تاکتیک‌های رسانه‌‌ای فیک‌نیوزها با نیت عملیات روانی کوتاه‌مدت برای از کنترل خارج کردن قدرت تشخیص مخاطب خود است که تا پیش از این به شکل ملموسی از سوی کانال آمدنیوز دنبال می‌شد و پیگیری این خط از سوی بی‌بی‌سی فارسی گویای وجود مخرج مشترک در میان اهداف این رسانه و فیک‌نیوزها با نیت انباشت هراس و بی‌اعتمادی عمومی برای افزایش ضریب اجتماعی ویروس کرونا در افکارعمومی و پیگیری مقاصد سیاسی است.

 

* ماهی سیاست در منجلاب کرونا

افزایش ضریب تولید مطالب سیاسی در سایه اطلاع‌رسانی‌هایی که با سوژه ویروس کرونا انجام می‌شود از دیگر نکات قابل تامل رویه رسانه‌ای بی‌بی‌سی فارسی در روزهای اخیر است. گزارش‌هایی که سعی در زنجیره‌ای کردن حوادث ماه‌های اخیر با شیوع کرونا و استقرایی از تشبهات برای استنتاج گزاره‌ای سیاسی دارد. برای مثال در حالی که ده‌ها کشور در سراسر جهان در مقابل شیوع ویروس کرونا با مشکلات متعددی مواجه شده‌اند، رسانه دولتی بی‌بی‌سی در مطلبی با عنوان «از کرونا در قم تا ایدز در لردگان؛ چه کسی بهای دروغ‌ را می‌پردازد؟» با تشابه‌سازی میان کرونا و هواپیمای اوکراینی به دنبال تثبیت کلیدواژه «خطای انسانی» برای ضریب سیاسی و داخلی دادن به این بحران بین‌المللی می‌رود تا از دل این نمادسازی به دنبال القای گزاره‌ای کلی‌تر برود و آنچنان که در یادداشت یادشده نیز مستقیما به آن اشاره می‌شود، کرونا در ایران سرشتی مشابه با چرنوبیل در شوروی و ذبح حقیقت به پای آن دارد.