به گزارش «وطن امروز»، یکم بهمنماه سال جاری، وزارت امور اقتصادی و دارایی پیشنویس لایحه اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم را مبتنی بر 3 محور عمده به دفتر هیأت دولت ارسال کرد. یکی از محورهای این لایحه اصلاح ناکارآمدی نظام مالیاتی فعلی در مقابله با فعالیتهای سوداگرانه مخرب در بازار داراییها عنوان شده و وضع مالیات بر عایدی املاک، به عنوان یکی از پایههای مالیاتی جدید در پیشنویس مذکور مورد توجه قرار گرفته است. در این بخش از پیشنویس لایحه، معافیت مسکن اصلی با هدف حمایت از تقاضای مصرفی و تحمیل بار مالیاتی بیشتر بر فعالیتهای سوداگرانه مخرب به عنوان 2 رویکرد اصلی مدنظر قرار گرفته است. علاوه بر این پایه مالیاتی، وضع مالیات سالانه بر خانههای گرانقیمت با هدف بهبود توزیع ثروت نیز پیشنهاد شده است. پیشنهاد ایجاد این دو پایه مالیاتی و عمده جهتگیریهای موجود در این قسمت لایحه قابل تقدیر است و با اصلاحاتی در جزئیات آن، میتوان کارایی این دو پایه مالیاتی به سمت اهداف مورد نظر را افزایش داد. اما یکی از پایههای مالیاتی موجود در بخش مالیاتهای حوزه املاک که باید مورد توجه و اصلاح قرار گیرد، مالیات بر خانههای خالی است؛ مالیاتی که اجرای آن هم در جهت توزیع ثروت در جامعه موثر است و مهمتر اینکه در صورت اجرای صحیح، هزینه خالی نگه داشتن واحدهای مسکونی را برای سوداگران بخش املاک بالا میبرد آن هم در شرایطی که در سالهای اخیر تعداد خانههای خالی افزایش چشمگیری داشته است؛ واحدهایی که عمدتا در مناطق گرانقیمت قرار گرفتهاند و به امید افزایش بیشتر قیمتها نه در بازار خرید و فروش مسکن عرضه شده و نه اجاره داده میشوند. بررسی سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ توسط مرکز آمار نشان میدهد تعداد واحدهای مسکونی خالی کشور 6/2 میلیون واحد است. این در حالی است که تعداد این واحدها در سرشماری نفوس و مسکن سال 1390، 7/1 میلیون واحد بوده است.
البته مالیات بر خانههای خالی به عنوان بخشی از لایحه اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم در سال ۱۳۹4 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و اکنون در قوانین مالیاتی کشور وجود دارد ولی از آن موقع تاکنون به دلیل نبود زیرساخت اطلاعاتی لازم، اجرایی نشده است و در صورت اجرا هم به دلیل ضعف قانون، کارایی لازم را ندارد.
ماجرا از این قرار است که بر اساس ماده 54 مکرر قانون مالیاتهای مستقیم، واحدهای مسکونی واقع در شهرهای با جمعیت بیش از ۱۰۰هزار نفر که به استناد سامانه ملی املاک و اسکان کشور به عنوان واحد خالی شناسایی شوند، از سال دوم به بعد مشمول این مالیات خواهند شد. مجلس همچنین در تبصره 7 ماده 169 مکرر قانون مالیاتهای مستقیم وزارت راهوشهرسازی را موظف کرده بود تا پایان بهمن 94 سامانه ملی املاک و اسکان کشور را ایجاد کند. این سامانه باید به گونهای طراحی میشد که در هر زمان امکان شناسایی برخط مالکان و ساکنان یا کاربران واحدهای مسکونی، تجاری، خدماتی، اداری و پیگیری نقل و انتقال املاک و مستغلات به صورت رسمی، عادی، وکالتی و غیره در تمام نقاط کشور فراهم شود. وزارت راهوشهرسازی موظف شده بود امکان دسترسی برخط به سامانه یادشده را برای سازمان امور مالیاتی کشور ایجاد کند و اخذ مالیات بر خانههای خالی اجرایی شود. با وجود این الزامات قانونی که به معنای الزام دولت به اجرایی کردن مالیات بر خانههای خالی از سال 1395 بود، به دلیل عدم تکمیل سامانه ملی املاک و اسکان کشور اتفاق قابل توجهی تا سال جاری برای اجرای این قانون رخ نداد.
با استعفای وزیر پیشین راهوشهرسازی، در سیاستهای این وزارتخانه تغییراتی ایجاد شد و راهاندازی سامانه ملی املاک و اسکان کشور نیز در دستور کار قرار گرفت. در نهایت چهارشنبه 29 بهمنماه این سامانه بعد از 4 سال تاخیر رونمایی شد و قرار است دستگاههای مختلف مانند شهرداریها و سازمان ثبت اسناد کشور که دادههای لازم برای این سامانه را دارند، دادههای خود را در اختیار وزارت راه بگذارند. قرار است بعد از طی مراحلی این سامانه تکمیل و قابل استفاده شود.
چنانکه عنوان شد، مالیات بر خانههای خالی بر اساس قانون فعلی، در صورت اجرا هم کارایی لازم را ندارد. علت هم نرخ پایین و غیرموثر مالیات بر خانههای خالی است. ریشه این اتفاق هم در پایین بودن ارزش اجاری تعیین شده توسط کمیسیون تقویم املاک وزارت راه و شهرسازی نسبت به ارزش اجارهای روز املاک (حدود یکسوم ارزش اجارهای روز) است. لذا پرداخت این مالیات هزینه چندانی برای مالکان نخواهد داشت و آنها با پرداخت مالیات بر خانههای خالی خود به خالی نگه داشتن واحد مسکونی خود ادامه خواهند داد، لذا قانون مالیات بر خانههای خالی باید مورد بازنگری قرار گیرد و نرخ آن افزایش یابد که در گام اول میتواند متناسب با ارزش اجارهای روز محاسبه شود. مورد دیگری که باید در اصلاح قانون مالیات بر خانههای خالی مورد توجه قرار گیرد، رفع ابهام درباره معافیت بعضی از واحدهای مسکونی است. ماجرا از این قرار است که نرخ مالیات بر خانههای خالی به عنوان ضریبی از مالیات بر اجاره محاسبه میشود و در قانون مالیات بر اجاره تا مساحت زیر 150 مترمربع در شهر تهران و سایر شهرها تا زیر 200 مترمربع، معافیت در نظر گرفته شده است. مشخص است این معافیت برای واحدهای خالی وجود ندارد ولی از آنجایی که این تصریح انجام نشده است، ابهام درباره معاف بودن این واحدها از مالیات بر خانههای خالی نیز وجود دارد.