«البته این بلا آنچنان بزرگ نیست و بزرگ‌تر از آن نیز وجود داشته است اما بنده به دعای برخاسته از دل پاک و صاف جوانان و افراد پرهیزکار برای دفع بلاهای بزرگ بسیار امیدوارم، چرا که توسل به درگاه خداوند و طلب شفاعت از نبی مکرم اسلام و ائمه بزرگوار می‌تواند بسیاری از مشکلات را برطرف کند».

این بخش از فرمایشات رهبر حکیم انقلاب در حاشیه غرس 2 نهال به مناسبت روز درختکاری و تاکید بر لزوم احیای اصل دعا در شرایط فعلی بهانه‌ای شد تا در گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود عالی به دلایل لزوم دعا در موقعیت فعلی و اثرات اجتماعی آن بپردازیم. متن پیش رو، جوابی است که ایشان به سوالات «وطن امروز» دادند.

***

دعا پیش از هر چیز ارتباطی بین ما و خداوند متعال است که همواره باید وجود داشته باشد اما زمانه بلا، تلنگری است تا انسان بیش از پیش احتیاجش به دعا و اتصال به یک منبع بی‌نهایت را درک کند. در زمینه دوگانه‌سازی‌هایی که تلاش می‌شود بین دین و عقل به وجود آورند شکی نیست که دعا، توسل، ذکر، نماز و استغفار یک «اسباب معنوی» با کارکرد خود است که نه اینها می‌توانند جانشین «اسباب مادی» شوند و نه اسباب مادی این توانایی را دارد که جای اسباب معنوی را پر کند.

خداوند متعال در آفرینش دنیا مدیریت امور را با اسباب قرار داده است؛ روایتی در وسائل‌الشیعه وجود دارد که یکی از انبیای بنی‌اسرائیل مریض شده بود و ادعا کرد خود را مداوا نمی‌کنم تا همان خدایی که من را مریض کرده است شفا دهد. بعد از مدتی که شفا پیدا نکرد، از خدا علت شفا پیدا نکردنش را پرسید و خداوند متعال فرمود: «اسباب را خود من با حکمت خود خلق کردم و تا زمانی که از آنها استفاده نکنید من هم شفا نمی‌دهم»؛ پس اینگونه نیست که بتوانیم میان اسباب مادی و معنوی از جهت موقعیت‌شان در نظام خلقت تفکیکی قائل شویم. در همین زمینه آیه 84 سوره زخرف در قرآن کریم که در آن می‌خوانیم: «وَ هُوَ الَّذِی فِی السَّماءِ إِلهٌ وَ فِی الْأَرْضِ إِلهٌ وَ هُوَ الْحَکِیمُ الْعَلِیمُ؛ و اوست آن‌کس که در آسمان معبود است و در زمین معبود است، و اوست یگانه حکیم و علیم» نیز مؤید همین امر است.

عدم تفکیک میان اسباب مادی و معنوی نکته مهمی است که نباید مورد غفلت قرار گیرد، همان‌گونه که نمی‌توان در خانه نشست و انتظار داشت با دعا و توسل به علم دست پیدا کرد و باید به دنبال اسباب دستیابی به آن یعنی مدرسه و درس خواندن رفت، اسباب دست پیدا کردن به رزق هم کار، تلاش و تولید است. مقابل اینها از طرف دیگر بام هم نباید سرنگون شد و احساس کنیم سلامتی، دانش و رزق به طور کلی از طریق اسباب مادی به دست می‌آید و این اسباب را کافی بپنداریم. برای نمونه در شرایط فعلی که شاهد شیوع یک بیماری هستیم، مردم با دلهره‌ای مواجه شدند که نیازمند یک آرامش است و این آرامش را تنها می‌توان با اسباب معنوی آن برای مردم فراهم کرد. 

در این میان تاکیدی که رهبر معظم انقلاب بر مسأله دعا در شرایط فعلی داشتند، برآمده از این مسأله است که فراتر از جنبه اسبابی دعا و معنویت، آدمی در موقعیت بلا و اضطرار، احتیاج خود به دعا را بیش از هر زمان دیگری احساس می‌کند. در چنین فضایی ایشان به دنبال تبدیل کردن تهدید این بلا به فرصتی برای وصل شدن به ذات باری تعالی هستند. تاکید حضرت آقا بر دعای هفتم صحیفه سجادیه هم نکته قابل تاملی است. فارغ از مضامین توحیدی عمیقی که در این دعا مشاهده می‌کنیم و مداومت خواندن آن نیز باعث تثبیت بینش توحیدی در مومن می‌شود، ما روایتی از امام هادی(علیه‌السلام) داریم که ایشان فرمودند: ما اهل‌بیت در سختی و بلاها به این دعا (دعای هفتم صحیفه سجادیه) مراجعه می‌کنیم.

در باب لزوم توسل و دعا در شرایط فعلی به نکته دیگری نیز باید توجه داشت. اصل اولیه دعا ارتباطی است که میان عبد و معبود به وجود می‌آورد و باعث خشوع آدمی در مقابل پروردگارش می‌شود و آنچه در قالب طلب حاجت خود را نشان می‌دهد، اصل بعدی دعاست. اصل «جمعی دعا کردن» یکی از اصولی است که بسیار در آداب دعا به آن اشاره شده است، دعای جمعی می‌تواند به معنای تجمعی از مومنان در نقطه‌ای خاص برای دعا و توسل باشد اما در شرایط فعلی که اصل این امر با توجه به توصیه‌های بهداشتی مسؤولان امر، قابل تحقق نیست، جمع مومنان هر کدام با دعای خود می‌توانند کمک مهمی به پالایش جامعه کنند. در دوران دفاع‌مقدس پیکر هر شهیدی که به شهر و محله خود بازمی‌گشت، باعث پالایش محیط خود می‌شد، ما هم در این موقعیت نیاز زیادی به اینگونه پالایش‌ها داریم. متاسفانه در ایامی همانند این روزها شاهد سوءاستفاده‌هایی هستیم که در آن عده‌ای با سوار شدن بر موج یک شادی سطحی در قالب کنسرت‌ها و برنامه‌هایی از این دست به بهانه آرامش جامعه، مانع پالایش آن می‌شوند. جامعه مومنان با احیای اصل «جمعی دعا کردن» باید تلاش کنند فضای پالایشی همانند دوران دفاع‌مقدس را به جامعه بازگردانند.

یکی از حکمت‌های الهی بلا آن است که بندگان را به خشوع و دوری از منیت بکشاند. پیامبر عظیم‌الشأن اسلام(ص) روایتی دارند و می‌فرمایند اگر 3 چیز در فرزند آدم نبود، هرگز در مقابل چیزی سر فرود نمى‏آورد: بیمارى، مرگ و فقر. این 3 چیز عجز انسان را نمایان می‌کند تا کوس منیت سر ندهد، اگر این بلا همین کارکرد را برای ما داشته باشد که به خودمان بیاییم و در کنار تلاشی که برای بهبود از طریق اسباب مادی داریم به این فکر کنیم که هرجا از اولیای الهی دور شده‌ایم، فاصله‌مان را کمتر کنیم، توانسته‌ایم این تهدید را تبدیل به یک فرصت کنیم.

******

بیماری کرونا و لزوم اجرای دستورات پزشکی

حجت‌الاسلام‌ دکتر رضا غلامی: چند روزی است بیماری کرونا شرایط کشور ما را بشدت تحت تاثیر قرار داده است. طی سده اخیر تصور عمومی این بود که پیشرفت علم به نقطه‌ای رسیده که جوامع انسانی دیگر شاهد بیماری‌های همه‌گیر و افسارگسیخته‌ای نظیر کرونا نخواهند بود و این بیماری‌ها به تاریخ پیوسته است اما واقعیت این است که رشد علم در کنار مزیت‌های بی‌نظیری که برای جامعه بشری داشته است، نه فقط در همه زمینه‌ها فائق نیست بلکه در مواردی خود می‌تواند به منشأ سوءاستفاده نظام سرمایه‌داری قرار بگیرد. البته هنوز خیلی زود است که بتوان دلیل واقعی هجمه این ویروس به چین (به عنوان ابرقدرت اقتصادی جدید) و سپس به سایر نقاط جهان را شناخت اما آنچه مسلم است انتشار این ویروس در جهان و پیامدهای تلخ آن، فصل تازه‌ای از زندگی را برای بشریت رقم زده است به طوری که باید جهان ماقبل کرونا را با جهان پس از کرونا از هم متمایز کرد. در روزهای اخیر، یکی از پدیده‌های قابل توجه، فرصت‌طلبی رسانه‌های نظام سلطه از این شرایط و تبدیل مسأله کرونا به ابزاری بی‌رحم برای تسویه‌حساب‌های سیاسی با کشورهای هدف از جمله ایران است. ما امروز با یک ‌بیماری خطرناک روبه‌رو هستیم اما باید بپذیریم خطرناک‌تر از این بیماری، عملیات روانی ناجوانمردانه‌ای است که رسانه‌های خارجی به اسم کرونا علیه ملت ایران آغاز کرده‌اند. این رسانه‌ها اهداف متنوعی را در دستور کار خود دارند. یکی از مهم‌ترین این اهداف، مقابل هم قرار دادن علم و دین است. در این‌ موقعیت، هموطنان عزیز باید بدانند با وجود سردرگمی‌هایی که دانش پزشکی در مواجهه با شرایط کنونی دارد، این دانش، مهم‌ترین تکیه‌گاه بشر برای مقابله با بیماری‌ها و حفظ سلامتی انسان است. در این‌ میان، برخلاف آنچه به دروغ بیان می‌شود، در فرهنگ اسلامی رعایت قوانین‌ پزشکی توأمان یک اصل عقلی و شرعی است و هیچ‌ متشرعی اجازه ندارد از این اصول عدول کند یا با نسخه‌پیچی‌های غیرعلمی، (به اسم معنویت‌گرایی یا طب اسلامی و...) مردم را از اجرای دستورات پزشکی منصرف کند. اگر وزارت بهداشت معتقد است در این شرایط مخاطره‌آمیز، برپایی نمازهای جمعه باید متوقف شود، نحوه حضور و زیارت مردم‌ در حرم‌های مطهر تغییر کند، یا از مسافرت‌ها و ترددهای غیرضرور در معابر عمومی پرهیز شود، سرپیچی از این دستورات حتما از جهت شرعی مجاز نیست و جای تعجب دارد که عده‌ای به اسم دفاع از دین با طرح مباحث بی‌مبنا، ضمن دادن بهانه به رسانه‌های بیگانه، در مسلمات فرهنگ اسلامی تردید به وجود می‌آورند. البته این موضوع یعنی رعایت دستورات پزشکی، از سوی اکثریت قریب به اتفاق متشرعان رعایت می‌شود.