احسان سالمی: اگر از دوستداران طنز باشید، احتمالا حداقل یک بار اسم محفل طنز «قمپز» به گوش‌تان خورده است؛ محفلی که با همت حوزه هنری قم در این شهر برپا شده و تا به امروز توانسته پای بسیاری از طنزپردازان بنام را به این محفل باز کند. شاید قمپز به اندازه اثری که در جامعه طنز کشور بویژه طنزپردازان انقلابی داشته، در رسانه‌های رسمی ظهور و بروز پیدا نکرده باشد ولی بارها کلیپ‌هایی از شعرخوانی شاعران در این مجموعه برنامه در ارتباط با مسائل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی روز در فضای مجازی منتشر شده که به احتمال زیاد شما نیز آنها را دیده‌اید ولی خبر نداشتید این شعر در کجا خوانده شده است.

هرچند این محفل نیز همچون سایر رویدادهای فرهنگی- هنری کشور این روزها به علت شیوع ویروس کرونا تعطیل شده است اما فعالیت موفق «قمپز» در مدت اخیر بویژه در حوزه کشف و معرفی چهره‌های جدید و جوان در عرصه طنز بهانه‌ای شد تا سراغ دکتر عباس احمدی، مسؤول این برنامه برویم و گپ و گفتی در ارتباط با این محفل طنز داشته باشیم. احمدی که از طنزپردازان فعال کشورمان است در ارتباط با چگونگی شکل گرفتن این محفل طنز و دامنه مخاطبان آن و جایگاهی که در عرصه طنز پارسی پیدا کرده، صحبت کرده است. در ضمن اشعار تازه طنزپردازان این محفل را می‌توانید در صفحه اینستاگرامی Qompozinsta دنبال کنید.

***

* آقای احمدی ایده اولیه این برنامه از کجا آمد؟

در حوزه طنز مکتوب، حوزه هنری استان قم مصدر خدمات شایسته‌ای شد و زمانی که سیدمحمدجواد شرافت مسؤول آفرینش‌های ادبی بودند، از من دعوت کردند تا کارگاه‌های طنزنویسی را برگزار کنیم. بعد از آن هم جشنواره سوهان روح را برگزار کردیم که منتج به شناخت استعدادهای قمی در حوزه طنز مکتوب شد و تاکنون 3 دوره آن برگزار شده است. بعد که دیدیم ظرفیت و به قول مداح‌ها و منبری‌ها عطش! جلسه وجود دارد، به فکر ایجاد محفل ماهانه قمپز از سال 1391 افتادیم و شکر خدا تا به امروز 49 محفل در چهارشنبه‌های آخر ماه برگزار و در واقع به محملی جهت بروز استعدادها تبدیل شده است. اسم برنامه را هم از دوستان نظرسنجی کردیم که آقای سیدجواد هاشمی این اسم زیبا را پیشنهاد دادند. در حقیقت یک حرکت مستمر و آگاهانه در این مسیر وجود داشته که باعث شده امروز بچه‌های قم علاوه بر قمپز، در محافل تهران مثل نطنز و در حلقه رندان و نیز جشنواره‌های کشوری هم حضور فعال و بایسته داشته باشند و در مطبوعات نیز قلم بزنند. 2 مجموعه شعر هم از آثار دوستان تا به حال به چاپ رسیده است.

 

* سابقه فعالیتی مشابه، پیش از این در شهر قم بود یا خیر؟ 

به این صورت خیر. البته ما فقط سال 1390 با همکاری دفتر طنز تهران، یک شب شعر طنز در قم برگزار کردیم ولی خب به خاطر جو مذهبی حاکم بر قم خیلی از نهادهای فرهنگی خطرپذیری لازم را برای برپایی چنین فعالیت‌هایی نداشتند. بد نیست از مدیران محترم حوزه هنری قم یعنی آقایان فرجی، معلمی و سیدین به‌ خاطر اهتمام به ادبیات طنز تشکر کنم.

 

* الان آماری از تعداد شرکت‌کنند‌گان و برآوردی از کیفیت جلسات دارید که برای ما توضیح بدهید؛ اینکه چقدر از جمعیتی که مخاطب برنامه‌های شما هستند اهالی طنز و چقدر مردم عادی و دوستداران طنز هستند؟ 

بله! میزان استقبال بحمدالله بسیار خوب است آن هم درباره یک برنامه ادبی. متاسفانه سالن کوچک حوزه هنری قم دیگر جوابگوی مخاطبان نیست و ما مجبوریم از دیگر نهادها کمک بگیریم. مثلا چند برنامه اخیر را در سالن نهاد کتابخانه‌های قم برگزار کردیم. همچنین ما تبلیغات شهری و گسترده نداریم و فقط از طریق فضای مجازی و کانال اطلاع‌رسانی می‌شود. با این وجود به طور میانگین هر برنامه حدود 230 تا 250 نفر مخاطب دارد. در برخی برنامه‌های ویژه مانند جشنواره سوهان روح یا قمپز چهلم (ویژه برنامه فجر با مشارکت شهرداری قم) تا حدود 500 نفر حضور یافتند. از این تعداد تقریبا 40-30 نفر از طنزنویسان قمی معمولا به برنامه تشریف می‌آوردند. نکته مهم دیگر اینکه با وجودی که قمپز محفلی ادبی است، تعداد زیادی از مخاطبان عام و اقشاری که شاعر و نویسنده هم نیستند به جلسه می‌آیند و اخبار آن را دنبال می‌کنند.

 

* برنامه‌ریزی‌تان برای توزیع محتوایی که در این جلسات تولید می‌شود در فضای مجازی و رسانه‌ای به چه نحوی بوده است؟

پیگیری این کارها بیشتر با معاون فرهنگی- هنری حوزه هنری قم یعنی جناب آقای محمد غفاری و همکاران ایشان است که الحق تلاش می‌کنند گزیده‌ای از آثار قرائت شده در جلسه را با کیفیت صوتی و تصویری مطلوب در فضای مجازی و صفحه اینستاگرام قمپز منتشر کنند. خوشبختانه برخی از ویدئوهای قمپز در سطح چندصد هزار بازدید داشته و در خیلی از کانال‌ها و درگاه‌های اینترنتی پخش می‌شود. صداوسیمای استان قم هم برخی جلسات را پوشش می‌دهد. یکی دو جلسه هم از شبکه شما تلویزیون پخش شد. لازم است عرض کنم اتاق فکری هم برای قمپز داریم و در آن روی محتوا و فرم برنامه ایده تولید می‌شود تا دچار یکنواختی، تکرار و ضعف نشود چون این آفت باعث شده بعضی جلسات طنز تعطیل شود. 

 

* بعد از برگزاری این جلسات در قم آیا شهرهای دیگر تلاش کردند شبیه این برنامه را‌ داشته باشند؟ پیشنهادی در این زمینه داشتید؟

البته اولین برنامه به شکل شب شعر طنز همان محفل «در حلقه رندان» تهران است که در سال 1380 به مدد مرحوم ابوالفضل زرویی‌نصرآباد ایجاد شد. بعد از محفل ما هم حوزه هنری برخی استان‌ها دست به کار شدند. به عنوان نمونه شب شعر سنگ پا (قزوین)، قندشکن (یزد)، چولپا (ارومیه)، نارنجک (مشهد) هم فعالیت دارند که البته شاید به صورت منظم و ماهانه نباشد. بعضی از این دوستان هم لطف کردند با من تماس گرفتند و تجربیات خود را به ایشان منتقل کردم مثلاً درباره اسم برنامه (که البته توجهی نکردند!).

 

* تا به حال چه میهمانان شاخصی در حوزه طنز، ادبیات، شعر یا سیاست و موضوعات دیگر دعوت شده و در این جمع حضور پیدا کرده‌اند؟

ببینید! اساساً ما دنبال دعوت از افراد مشهور و به‌اصطلاح سلبریتی‌ها نیستیم و اصولاً بودجه حوزه هنری هم به اندازه این نیست که هرکسی مثل کمدین‌های سینما و تلویزیون را دعوت کند. ولی از شعرا و نویسندگان حوزه طنز اکثر بزرگان کشور را دعوت کرده‌ایم از جمله رضا رفیع، ناصر فیض، سعید بیابانکی، شهرام شکیبا، اسماعیل امینی و بیش از 30 نفر از طنزنویسان موفق و جوان کشور که لطف کرده و به محفل ما آمدند و تجریبات و هنر خود را به قمی‌ها منتقل کردند. البته در برخی جلسات افرادی مثل استاندار، شهردار و اعضای شورای شهر و مسؤولان دیگر استان قم به عنوان مستمع حضور پیدا می‌کنند. یکی از توفیقات قمپز، برگزاری محفل طنز جشنواره ملی شعر فجر در قم در سال 1397 بوده است.

 

* درباره سویه‌های سیاسی و اجتماعی برنامه هم اگر می‌شود صحبت کنید، شما به طنزپردازها ایده می‌دهید یا هر کسی بر مبنای سلیقه خودش سوژه انتخاب می‌کند؟

ما در فراخوانی که از یکی دو هفته قبل محفل منتشر می‌شود، سوژه‌ای مبتنی بر مسائل روز کشور یا مناسبت‌های مختلف که قابلیت طنزپردازی داشته باشند، به عنوان موضوع جلسه پیشنهاد می‌دهیم ولی خوب موضع آزاد هم همیشه هست و محدودیتی وجود ندارد. محفل قمپز خوشبختانه جهت‌گیری سیاسی و جناحی خاصی ندارد اما به مسائل ملی، میهنی و فرهنگ و گویش قمی (شاید بتوان گفت ناسیونالیست قمی!) توجه ویژه دارد. البته فضای باز آن باعث شده سلایق مختلف آثار خود را آزادانه ارائه دهند (البته تا الان!).