سید سعید لواسانی: مقدمه دعا:
وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا عَرَضَتْ لَهُ مُهِمَّهٌ أَوْ نَزَلَتْ بِهِ، مُلِمَّهٌ وَ عِنْدَ الْکَرْبِ
از دعای آن حضرت علیهالسلام آنگاه که بر او رویداد مهم و اندوهناکی پیش میآمد یا دشواری نازل میشد و هنگام سختی.
«عَرَضَتْ لَهُ» به معنای آفتی است که پیش میآید و بر انسان ظاهر و مانع راه او میشود. منظور از «مُهِمَّه» رویداد مهم و شدیدی است که موجب اندوه شود، «هَمَّ» در جایی به کار میرود که دلیل اندوه مشخص نباشد، یا راه مقابله با آن در دسترس نباشد، مثل همین مسأله «کرونا». منظور از «مُلِمُّه» رویداد دشواری است که بر انسان نازل میشود. «کَرب» به معنای اندوهى است که بر انسان گران میآید و موجب اضطراب و سختی بر او میشود. [ریاض السالکین: 2/306؛ تحفه رضویه: 242]
بنابراین حضرت سیدالساجدین سلامالله علیه این دعا را در زمانی میخواندند که رویداد ناگوار مهمی پیش میآمد که موجب اندوه و نگرانی و کار بر ایشان سخت و دشوار میشد. ما هم در وقت سختیها که موجب اضطرابمان میشود و رویدادهایی که کار را بر ما سخت و دشوار میکند، خیلی خوب است این دعا را بخوانیم و از خدای تعالی درخواست رفع هم و غم کنیم. توصیه رهبر حکیم انقلاب در خواندن این دعا برای رفع بلای منحوس کرونا نیز به همین دلیل است.
در زیارت امینالله به خدای تعالی عرض میکنیم:
«اللَّهُمَ فَاجْعَلْ نَفْسِی...صَابِرَه..ً عَلَى نُزُولِ بَلَائِکَ» [کامل الزیارات: 40] خدایا مرا در نزول بلای خودت بردبار قرار ده».
اما این بردباری منافاتی با دعا ندارد، مرحوم سیدعلیخان در شرح این دعا روایاتی را آورده است که بخوبی نشان میدهد در گرفتاریها و سختیها و بلاها باید به خدا پناه برد و دعا و تضرع ما به پیشگاه خدای تعالی موجب کوتاهشدن زمان بلا و رفع آن میشود اما اگر دعا نباشد، معلوم نیست بلا بزودی رفع شود[ریاض السالکین: 307]. ما ترجمه چند روایت را میآوریم:
امیرالمومنین سلامالله علیه میفرمایند: «هرگاه هراس شدید شد، به پناهگاه خدا بگریزید». [الکافی: 2/468]
روایت میگوید: امام صادق صلواتالله علیه فرمودند: آیا تفاوت بلاى طولانیمدت از بلای کوتاهمدت را میشناسید؟ گفتیم: نه! فرمودند: هرگاه به دل یکى از شما الهام شد که هنگامه بلا دعا کند، بدانید که بلا کوتاه است. [همان: 471]
امام کاظم سلامالله علیه میفرمایند: «...هرگاه بلا نازل شد، بر شما باد که دعا کنید و به خدای عزوجل پناه ببرید» [همان]و در کلامی دیگر میفرمایند: «...هنگامی که خدای عزوجل خوانده میشود و از او درخواست میشود، بلا را او برمیگرداند.» [همان: 470]
ادامه در صفحه 6
ادامه از صفحه اول
همچنین در روایتی از امام صادق سلامالله علیه وارد شده است که در دشواریهای شدید و سختیهای زیاد، 2 زانو و دستهای خود را تا آرنج برهنه کنید و به زمین بچسبانید و سینه به زمین بسایید و در حال سجده از خدا حاجت خود را بخواهید.
[همان: 556]
فراز نخست: نگاه توحیدی به رویدادهای جهان
یَا مَنْ تُحَلُ بِهِ عُقَدُ الْمَکَارِهِ، وَ یَا مَنْ یَفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدَائِدِ، وَ یَا مَنْ یُلْتَمَسُ مِنْهُ الْمَخْرَجُ إِلَى رَوْحِ الْفَرَجِ.
ترجمه:
اى آنکه گِرههای نارواییها به دست او گشوده میشود و ای آنکه تیزی سختیها به تو فرونشانده شود؛ و اى آنکه گریزگاه به آسایش و رهایی از او خواسته میشود.
شرح:
«عُقَدُ الْمَکَارِه» به معنای گرههای ناگشوده ناپسند و ناگوار و رنجآور است، بنابراین معنای جمله اول «یَا مَنْ تُحَلُ بِهِ عُقَدُ الْمَکَارِهِ» چنین است: ای آنکه گرههای ناپسند و نارواییها و گرههای رنجآور را باز میکنی؛ همه گرههای فروبسته و دشوار فقط به دست تو گشوده میشود و این کار که برای ما انسانها سخت و پرهزینه و زمانبر است، به دست تو آسان است.
«یَفْثَأُ» از «فَثَأ» به معنای شکستن و آرامشدن غضب است. همچنین برای از جوشافتادن دیگ از این واژه استفاده میشود. [لسان اللسان: 2/299] «حَدُّ الشَّدَائِدِ» به معنای «تیزی سختیها و دشواریها» است. ازاینرو معنای جمله «وَ یَا مَنْ یَفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدَائِدِ» چنین است: ای آنکه تیزی و تندی سختیها را میشکنی. فقط لطف و رحمت توست که امواج بلا را که ما را در برگرفته است و بر ما خشم آورده است، میشکند و از خروش میاندازد.
اما عبارت سوم «وَ یَا مَنْ یُلْتَمَسُ مِنْهُ الْمَخْرَجُ إِلَى رَوْحِ الْفَرَجِ» میفرماید: ای کسی که برونرفت از تنگناها به رهایی و آسایش را فقط باید از تو خواست. زندگی ما همواره گرفتار تنگناهایی است که یا خودمان به دست خودمان ایجاد میکنیم یا دیگران برای ما ایجاد میکنند و آسایش و آرامش ما را میگیرند و تنها رهایی از اندوه و ناامنی و رسیدن به آسایش و امن را باید از تو خواست.
نگاه توحید ناب را در این سه عبارت کوتاه ملاحظه کنیم، وقتی کار خود را به خدا پیوند میزنیم و گرفتاری ها و بلاها و سختیها را به او میسپاریم که طبیعی زیست دنیوی است یا به دلیل عملکرد نادرست خودمان یا دیگران در زندگی ما ایجاد شده است، گره ناگشودهای نمیماند و هیچ راهی بسته نیست. امواج رویدادهای سخت که کشتی زندگی ما را درهم میشکند و چنان سخت میشود که آن را نابود میکند و آسایش و آرام ما و جامعه را میگیرد و کارها را مختل میکند، تنها در سایه قدرت توست که برطرف میشود. کرونا را بشر ایجاد کرده است؛ یا جنگ بیولوژیک قدرتهای شر است، یا به دلیل رفتار نامناسب غذایی که در میان مردم چین رواج دارد گسترش پیدا کرده است و یا از خفاش به انسان سرایت کرده است، هر چه هست، تکنولوژی نوین آن را به همه جهان گسترش داده است و زندگی بشر کره خاکی را اسیر خود و ناامن کرده است، رهایی از این اوضاع بشری و آسایش در این جهان ناامن تنها در دست قدرت الهی است و فقط باید از خدای تعالی طلب کرد. حتی گشودن راههای پزشکی و کشف واکسن و ایمنسازی محیط زندگی نیز که توسط دانشمندان و متخصصان انجام میشود، باید بدانند و بدانیم که تنها در اختیار خداست و آنان از خدا بخواهند که این گره به دست آنان گشوده شود، به عبارت دیگر آنان واسطه فیض الهی و برطرفشدن مشکل باشند.