طی 2 هفته گذشته و به‌رغم اینکه جامعه جهانی به شکل فزاینده‌ای درگیر بحران کرونا و افزایش مبتلایان در کشورهای مختلف است، تحولات سیاسی- نظامی در عراق وضعیت پیچیده‌ای پیدا کرده است. در حالی که اکثر کشورها با اعلام وضعیت فوق‌العاده و جنگی نیروهای نظامی خود را برای مقابله با کرونا به حالت آماده‌باش درآورده‌اند، دونالد ترامپ، با اقدامات تنش‌آفرین در عراق به دنبال سوءاستفاده از وضعیت کنونی این کشور است. به گزارش «وطن امروز»، جابه‌جایی نیروهای نظامی آمریکا از پایگاه‌های مختلف عراق به عین‌الاسد و همچنین دستور دولت آمریکا به  کارکنان سفارت و کنسولگری‌اش در بغداد و اربیل برای خروج از عراق در حالی است که جنگنده‌ها و بالگردهای آمریکایی نیز در روزهای گذشته در آسمان بغداد و اطراف پایگاه‌های نیروهای مردمی و ارتش عراق به پرواز درآمده‌اند. این تغییرات و جابه‌جایی‌ها سبب شده احتمالاتی پیرامون حمله نظامی آمریکا به مواضع نیروهای بسیج مردمی عراق و همچنین برخی پایگاه‌های ارتش این کشور مطرح شود. همزمان مقام‌های آمریکایی در توجیه اقدامات‌شان از برنامه‌ریزی نیروهای حشدالشعبی برای حمله به پایگاه‌های آمریکا خبر داده‌اند.  در واکنش به این تحرکات، مقامات نظامی عراق تحرکات آمریکا در این کشور را عامل بی‌ثباتی عنوان کردند و مسؤولیت و عواقب هرگونه تنش در عراق را متوجه آمریکایی‌ها کرده‌اند. همچنین شخصیت‌های سیاسی عراق با انتقاد از اقدامات برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق، معرفی «عدنان الزرفی» را بر خلاف روندهای قانونی قلمداد کرده‌اند. در همین راستا گردان‌های حزب‌الله عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد: ما ماهیت جنایتکارانه دولت دونالد ترامپ را می‌شناسیم و بر اساس وظیفه دینی و نه به درخواست هیچ طرف دیگری به جنگ می‌پردازیم. اگر نیروهای آمریکایی همچنان به عقب‌نشینی خود از عراق ادامه دهند، آنها را هدف قرار نمی‌دهیم. از سوی دیگر گروه «عصبه الثائرین» عراق  با انتشار تصاویری از سفارت آمریکا آورده است: سفارت آمریکا در تیررس موشک‌های ما است و اگر بخواهیم آن را با خاک یکسان می‌کنیم.  «علی الحسینی» از فرماندهان حشدالشعبی هم  تأکید کرد: «آمریکا هرگز جرأت نخواهد کرد گروه‌های حشدالشعبی را هدف قرار دهد و اگر این اتفاق بیفتد در آن صورت بسیاری از اهداف (آمریکا) در تیررس ما قرار دارد و به هرگونه تجاوز آن پاسخ مناسبی خواهیم داد». احتمال افزایش درگیری نظامی در عراق در حالی مطرح می‌شود که اکثر کارشناسان مسائل منطقه معتقدند عمده تحرکات نظامی آمریکا‌ در روزهای اخیر با هدف تحت تاثیر قرار دادن فضای سیاسی داخلی عراق و اعمال فشار بر جریان‌های سیاسی پارلمان این کشور در راستای انتخاب عدنان الزرفی، نامزد معرفی شده از سوی برهم صالح برای پست نخست‌وزیری است. 

***

آمریکا چاره‌ای جز ترک عراق ندارد

دکتر حسین آجورلو*: واقعیت صحنه سیاسی عراق این است که آمریکا مجبور به خروج از این کشور است اما از آنجا که سیاست خارجی این کشور بویژه در خاورمیانه بشدت وابسته به متحدان منطقه‌ای است نمی‌تواند براحتی نیروهای خود را از عراق خارج کند، چرا که مسأله تامین امنیت صهیونیست‌ها و تا حدی عربستان، ارتباط تنگاتنگی با حضور نظامیان آمریکا در عراق دارد. علاوه بر این آنها در چارچوب استراتژی فشار حداکثری بر ایران به دنبال این هستند در حوزه اقدامات نظامی، کاهش نفوذ منطقه‌ای و قدرت محور مقاومت را هدف قرار دهند. وضعیت سیاسی عراق در شرایط فعلی را می‌توان وضعیت گذار عنوان کرد و این به معنای حساسیت اتمسفر سیاسی این کشور است. آمریکایی‌ها بخوبی به این نکته پی برده‌اند که اگر نتوانند در این شرایط نظم مورد نظر خود را در چارچوب سیاسی عراق تنظیم کنند، برای مدت مدیدی عرصه سیاسی و نفوذ در منطقه را از دست خواهند داد. در کنار این موارد، تاثیر سیاست داخلی آمریکا و مسأله انتخابات نیز باید مدنظر قرار گیرد؛ اینکه ترامپ در پرونده خاورمیانه توفیقی نداشته و این می‌تواند به پاشنه آشیل او در عرصه رقابت‌های انتخاباتی مبدل شود. تمام این موارد را می‌توان به عنوان پیشران جنگ در عراق معرفی کرد اما اینکه سطح منازعه تا چه اندازه گسترش یابد، موضوع متفاوتی است. به نظر می‌رسد این بار هم سطح منازعه در بحث‌های امنیتی محدود شود، چرا که هدف آمریکایی‌ها مشخص است و آن اثر‌گذاری بر پارلمان عراق و روندهای سیاسی است. از این رو نمی‌توان انتظار درگیری گسترده را داشت، ضمن اینکه جامعه جهانی نیز در شرایط انتشار کرونا آمادگی پذیرش درگیری شدید را ندارد. هرچند نمی‌توان به طور قطع اعلام کرد پاسخ طرفین به تهدیدات چه خواهد بود اما فضای داخلی عراق نیز تاکنون همین مسأله را نشان داده ‌است که نیروهای نظامی و مقامات سیاسی عراقی در مقطع فعلی به دنبال این هستند از بروز تنش شدید و درگیری گسترده جلوگیری و عمده ظرفیت‌های داخلی عراق معطوف به مقابله با کرونا شود؛ چه نیروهای حشدالشعبی در بخش‌های مختلف به اقدامات مقابله‌ای با کرونا پرداخته‌اند. 

* کارشناس مسائل غرب آسیا