تحولات هفته گذشته در افغانستان نشان داد روند صلح در این کشور با مشکلات متعددی مواجه است که اختلاف بین دولت مرکزی و طالبان تنها بخشی از آن است و در این بین نقش دخالت آمریکا در ناامن جلوه دادن افغانستان بیش از هر جریان دیگری است. طی 4 روز گذشته و در پی سلسله حوادث تروریستی از سهشنبه گذشته تاکنون بالغ بر 100 نفر از غیرنظامیان افغان کشته شدهاند. بر اساس برخی گزارش ها عصر دیروز داعش مسؤولیت حمله به بیمارستان کابل و مراسم تشییع جنازه در ننگرهار را قبول کرده است.
به گزارش «وطن امروز»، نوزدهمین روز ماه مبارک رمضان برای افغانستان روزی دردناک و جانگداز بود. با گذشت چند روز از این حملات، تحلیلها همچنان پیرامون ابعاد مختلف این حوادث ادامه دارد. ساعت 10 صبح روز سهشنبه 23 اردیبهشت 4 مرد مسلح با حمله به بیمارستان صد تختخوابی «دشت برچی» در منطقه «تانک تیل» در غرب کابل علاوه بر کادر درمان، تعدادی از مادران باردار و نوزادان تازه متولد شده را کشتند. تصاویر منتشر شده در صفحات اجتماعی نشان میدهد کودکان تازه متولد شده با مادران خود که گلوله به آنها اصابت کرده بود، از بیمارستان با پتوهای خونین توسط سربازان پلیس به بیرون کشیده میشدند. وزارت بهداشت افغانستان در آخرین آمار ارائه شده شمار جانباختگان را 24 نفر و مجروحان این حادثه دردناک را 16 نفر اعلام کرده است. منطقه مورد حمله در کابل از جمله محلههای شیعهنشین پایتخت است که بارها مورد حمله داعش قرار گرفته بود. همزمان با این حمله تروریستی، یک انفجار انتحاری در مراسم تشییع پیکر یک فرمانده پلیس در ایالات ننگرهار در شرق افغانستان منجر به کشته و زخمی شدن حدود 90 نفر شد. به گفته مسؤولان محلی این حمله انتحاری توسط فردی پیاده حوالی ساعت 11 ظهر روز سهشنبه 23 اردیبهشت هنگامی که مردم برای ادای نماز بر جنازه شیخ اکرم، یکی از فرماندهان سابق پلیس محلی تجمع کرده بودند، رخ داد. شاهدان شدت حمله را قوی توصیف کرده و گفتهاند ساکنان محلی، قربانیان را با دهها خودرو به مراکز درمانی ننگرهار منتقل کردند. عصر دیروز برخی رسانه ها ازقبول مسؤولیت حمله به بیمارستان کابل و مراسم تشییع جنازه در ننگرهار توسط داعش خبردادند.
* تصمیم اشرف غنی برای حمله به مواضع طالبان
محمد اشرف غنی، رئیسجمهور افغانستان در واکنش به حملات انتحاری روز سهشنبه به نیروهای امنیتی دستور داد وضعیت خود را از حالت دفاعی به تهاجمی تبدیل کنند و مواضع طالبان و سایر گروههای تروریستی را مورد حمله قرار دهند. وی با اشاره به اینکه طالبان ارادهای برای کاهش خشونت و جنگ ندارند، گفت به همین دلیل نیروهای ارتش باید از حالت دفاعی خارج شده و حملات تهاجمی خود را از سر بگیرند. دولت افغانستان پس از امضای توافقنامه صلح آمریکا و طالبان در دهم اسفندماه سال گذشته، نیروهای دولتی را از حالت تهاجمی خارج کرده و دستور دفاعی داده بود. این در حالی است که طالبان اعلام کرده آنان در این حملات دخالتی نداشتهاند و اشرف غنی را به حکومت، در سایه ناامن کردن افغانستان متهم کردهاند. طالبان همچنین اعلام کرد آماده هرگونه مقابله با اقدام علیه مواضع نیروهایش است.
* واکنش طالبان به اظهارات غنی
پس از اعلام موضع طرفین درباره حوادث روز سهشنبه، گروه طالبان روز پنجشنبه طی عملیاتی انتحاری به وسیله یک خودروی بمبگذاری شده به یک مرکز وابسته به نیروهای امنیتی دولت افغانستان در شهر گردیز در مرکز ولایت پکتیا حمله کرد. وزارت دفاع افغانستان اعلام کرده است این حمله منجر به کشته و زخمی شدن 30 نفر از جمله 20 غیر نظامی شده است. پس از این تحولات ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان بار دیگر دست داشتن این گروه در حمله خونین روز سهشنبه را رد کرد و گفت طالبان خواهان بررسی بیطرفانه این حادثه است. او در اعلامیهای گفته است: «ما میخواهیم درباره این حملات (حمله به بیمارستان و حمله به مراسم تشییع جنازه در ننگرهار)، بررسی جدی، شفاف و بیطرفانه شود تا از چهرههای سیاه عاملان این جنایتها پرده برداشته شود و آنها به جدیت مجازات شوند». طالبان در این اعلامیه تأکید کرده است: «برخی حلقهها در حکومت افغانستان در این حملات دست داشتهاند و این جنایت را با اهداف مشترک برای بدنام کردن ما انجام دادهاند».
* پشت پرده بزرگنمایی داعش
دیروز زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه آمریکا در افغانستان و مسؤول مذاکرات صلح آمریکا و طالبان با نادیده گرفتن نقش آمریکا در یک دهه خشونت و تداوم جنگ در افغانستان، داعش را مسؤول حملات خونین هفته گذشته افغانستان معرفی کرد. وی در پیام توئیتری نوشت: دولت اسلامی خراسان (شاخهای از گروه تروریستی داعش) این هفته 2 حمله در افغانستان از جمله حمله به بیمارستانی در کابل که در آن 2 نوزاد تازهمتولد شده کشته شدند، انجام داد. وی افزود: به جای افتادن در دام داعش و به تأخیر انداختن صلح یا ایجاد موانع در این مسیر، افغانها باید جمع شوند تا این تهدید را از بین برده و یک فرصت صلح تاریخی را دنبال کنند. این اظهار نظر خلیلزاد در حالی است که حامد کرزی، رئیسجمهور پیشین افغانستان در پیامی متفاوت نسبت به حوادث هفته گذشته گفت: این حمله دسیسه بیگانگان علیه مردم افغانستان است. وی افزود: مردم افغانستان زمانی از دسایس بیگانگان و درد و رنجی که همه روزه گریبانگیر ما است، نجات مییابند که با اتحاد، اتفاق و هوشیاری کامل سرنوشت خود را به دست گیرند.
عبدالکریم خرم، وزیر اطلاعات و فرهنگ اسبق افغانستان نیز با طعنه به خلیلزاد در گفتوگو با آوای افغانستان گفت: آمریکا در حال تبلیغ و بزرگنمایی داعش در افغانستان است و به نظر میرسد باید منتظر حملات بیشتری در افغانستان باشیم. این شکل جدیدی از جنگ آمریکا در افغانستان است. عبدالشکور دادرس، کارشناس مسائل سیاسی افغانستان نیز معتقد است آمریکا بر اساس منافع خود در افغانستان عمل میکند. دادرس افزود: آمریکا امروز نیز بر اساس منافع خود عمل میکند؛ اگر منفعتش در جنگ باشد، جنگ را تشدید میکند و اگر در صلح باشد، تلاشهایی را در این راستا انجام میدهد. او خاطرنشان کرد: این اواخر آمریکا دائم نام داعش را برجسته میکند و بتازگی خلیلزاد نیز اعلام کرده حملات روز سهشنبه در کابل و ننگرهار از سوی داعش بوده است و اگر صلح حاصل نشود، ممکن است این گروه به یک خطر جدی تبدیل شود. این کارشناس سیاسی بیان کرد: تبلیغ و بزرگنمایی یگ گروه که در افغانستان در حال نابودی کامل قرار داشت و دولت بارها اعلام کرد خطر داعش نزدیک به صفر رسیده، خود بیانگر این است که سناریوی دیگری در کشور در حال شکلگیری است. به اعتقاد او بعد از صلح طالبان با حکومت افغانستان، طالبان دیگر برای آمریکا قابل استفاده نخواهد بود، بنابراین ممکن است از طریق داعش، برنامههای خود را پیش ببرد و بر بنیاد هدفی استراتژیک، جنگ مذهبی را در کشور راهاندازی کند.
ماه گذشته دستگاه امنیتی افغانستان «اسلم فاروقی» رهبر شاخه خراسان داعش را به همراه 2 نفر از اعضای کلیدی این گروه دستگیر کرد. فاروقی در اعترافات اولیه خود از ارتباطات گسترده سازمانهای استخباراتی منطقهای با گروه داعش شاخه خراسان پرده برداشته است.
***
صلح در دسترس نیست
پیرمحمد ملازهی*: کمتر از 3 ماه قبل و پس از توافق پرسروصدای ایالات متحده با طالبان، دونالد ترامپ رئیسجمهور آمریکا گفت: وقت آن است که مردم افغانستان صلح را در آغوش بگیرند. این اظهارنظر در حالی مطرح شد که همان زمان بسیاری از کارشناسان این توافق را یک اقدام تبلیغاتی برای انتخابات نوامبر 2020 آمریکا و موافقتنامهای ضعیف قلمداد کردند که با دور زدن دولت مرکزی افغانستان به دنبال تضعیف یکپارچگی افغانستان است. رمضان خونین و آغاز درگیریهای جدید در افغانستان نشان داد که آینده پرتنش مدنظر کارشناسان برای این کشور خیلی زودتر از آنچه در تحلیلها مطرح میشد رقم خورده است. هرچند به دلیل اینکه بیمارستانی که روز سهشنبه هدف حمله قرار گرفته است مربوط به منطقه شیعیان افغان بوده و با توجه به بازداشت سرکرده شاخه خراسان داعش از سوی دولت مرکزی و همچنین دشمنی داعش با شیعیان میتوان احتمال داد که این حمله از سوی گروه تروریستی داعش رقم خورده است اما نمیتوان از نقش آمریکا در ایجاد فضای امنیتی شکننده در افغانستان چشمپوشی کرد. دولت آمریکا در حالی از توافق با طالبان به عنوان پایان دوران جنگ در این کشور یاد کرد که از همان ابتدای مذاکرات، شاخه نظامی این گروه با تصمیمات شورای کویته که مسؤول مذاکره با آمریکا بود مخالف بود. به عبارت دیگر منطق آمریکا در مذاکرات نشان داد که آنها به دنبال صلح در افغانستان نبودند، چراکه این جریان سیاسی – نظامی شامل 23 شاخه است که شورای کویته مقبولیت 100 درصدی در این گروهها ندارد و هرکدام داعیه رهبری طالبان و حکومت در افغانستان را دارد. به نظر میرسد نباید انتظار داشت که با تداوم این روند، صلح در افغانستان برقرار شود.
* کارشناس مسائل افغانستان