گروه سیاسی: محمد بن‌سلمان از مصطفی الکاظمی درخواست میانجیگری برای بهبود روابطش با ایران را داشته است. این خبری بود که روزنامه انگلیسی «میدل ایست آی» در گزارش روز پنجشنبه خود آن را منتشر کرد. به گزارش «وطن‌امروز»، این روزنامه انگلیسی در گزارشی که «المعلومه» منتشر کرد، نوشت: نخستین تماسی که الکاظمی پس از نخست وزیری دریافت کرد از محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی بود که از وی خواسته بود میانجیگری با ایران را از سر بگیرد. به ادعای میدل ایست آی، اگر چه بن‌سلمان، الکاظمی را از همه گزینه‌های دیگر نزدیک‌تر به خود می‌داند اما ازسرگیری گفت‌و‌گو بین واشنگتن و تهران خبر راهبردی خوبی برای عربستان سعودی نیست. به نوشته این نشریه، ولیعهد عربستان برای پایان دادن به تحریم‌های قطر به مدت 3 سال تحت فشارهای شدید آمریکا قرار دارد و به این منظور امیر کویت وزیری را برای آغاز میانجیگری به قطر اعزام کرد. این روزنامه به نقل از یک مسؤول عراقی با بیان اینکه ترامپ تا زمانی که به نام خود تمام شود مانع گفت‌و‌گو درباره توافق هسته‌ای جدیدی با ایران نمی‌شود، تاکید کرد که این می‌تواند به مذاکراتی منجر شود که به توافق‌های بیشتر میان واشنگتن و تهران بینجامد. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی اوایل هفته جاری در تماس تلفنی با الکاظمی، انتخاب وی را به عنوان نخست‌وزیر عراق تبریک گفت. بن‌سلمان در این تماس تلفنی از مصطفی الکاظمی برای انجام دیدار رسمی به ریاض دعوت کرد.

تلاش عربستان برای بهبود مناسبات سیاسی خود با ایران که در سال‌های اخیر و با همراهی گسترده آمریکا به تیره‌ترین سطح خود رسیده، در حالی است که پیش از این نیز در مهرماه سال گذشته و پس از عزیمت عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان به تهران، رسانه‌های مختلف از این سفر به‌عنوان تلاش پاکستان برای ایفای نقش میانجی در جهت بهبود روابط میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی یاد کرده بودند؛ مسأله‌ای که محمد فیصل، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان نیز بر آن مهر تایید زده و هدف سفر مورد نظر را کاهش تنش در منطقه عنوان کرده بود.

در این میان در کنار پاکستان می‌توان به روسیه نیز به ‌عنوان یکی دیگر از کشورهایی اشاره داشت که در یک سال اخیر تلاش کرده خود را به‌ عنوان بخشی از پروژه میانجیگری میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی تعریف کند؛ مسأله‌ای که بهمن سال 98 الکساندر ماریاسوف، سفیر سابق روسیه در ایران نیز به آن اقرار کرد و در گفت‌وگویی با اینترفکس ضمن اعلام علاقه روسیه برای انجام چنین کارویژه‌ای، گفت اگر در این باره مسکو به عنوان واسطه دعوت شود، به این درخواست پاسخ مثبت خواهد داد. اما نباید انتظار داشت که روسیه میانجیگری خود را تحمیل کند. ماریاسوف در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به اعلام آمادگی ایران برای انجام چنین مذاکراتی، گفته بود عمان و قطر که بتدریج روابط خود با ایران را بهبود می‌بخشند، می‌توانند آغازگر روند مذاکرات باشند.

به نظر می‌رسد که برای پیدا کردن جعبه سیاهی که باعث شتاب‌زدگی عربستان برای تبدیل کردن الکاظمی به یک میانجی برای آغاز گفت‌وگوها با ایران شده است، باید کمی به معادلات داخلی عربستان نگاه انداخت. دولت سعودی که تا پیش از این در مقابل پیشنهادهای مذاکره با دولت ایران تلاش می‌کرد با اتخاذ مواضعی خارج از عرف و بعضا هتاکانه، خود را به‌عنوان طرفی که دست بالا را دارد معرفی کند، در شرایطی که به دنبال یک میانجی برای بهبود روابط خود با ایران می‌گردد که مناسبات داخلی این کشور، سقوط قیمت نفت و همچنین ناکامی‌هایش در موقعیت‌هایی همچون جنگ با نیروهای یمنی نشان از نیاز مبرم آنها برای کاهش تنش‌ها دارد.

تلاش برای حل مسأله جانشینی بن‌سلمان و بیم از تاثیرگذاری شرایط نابسامان بر روند این انتقال قدرت می‌تواند یکی از متغیرهایی باشد که منتج به تلاش عربستان سعودی برای ترمیم روابطش با ایران به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین قطب‌های تاثیرگذار قدرت در منطقه شده است. به گونه‌ای که رسیدن به توافقی مقطعی با جمهوری اسلامی و آسودگی خاطر نسبت به ادامه رویه مداراجویانه از سوی ایران می‌تواند برای عربستان متضمن پروسه راحت‌تری در مقوله انتقال قدرت باشد.

با این اوصاف می‌توان ناکامی دولت سعودی در تحقق اهداف خود در یمن را یکی دیگر از این متغیرها به شمار آورد؛ متغیری که خود تاثیر بالایی از چالش فروش نفت می‌پذیرد. 2 هفته پیش بود که پایگاه «میدل ایست مانیتور» در گزارشی با اشاره به کاهش تاریخی قیمت نفت و اقتصاد تک‌محصولی عربستان نوشت: «عربستان سعودی در داخل نیز به دلیل سیاست این کشور مبنی بر اشباع بازار نفت با نفت خام بسیار ارزان‌قیمت آسیب دید؛ شرکت آرامکو که پیش از این از سوی فوربس، به عنوان سودآورترین شرکت نفتی جهان توصیف شده بود، چند روز پس از طغیان بازار نفت و روانه شدن حجم انبوه نفت خام، ارزش این شرکت حدود 55/1 تریلیون دلار کاهش یافت». هفته گذشته «شبکه الجزیره» نیز با اشاره به عملی شدن تهدید آمریکا درباره خروج بخشی از نیروهایش از عربستان سعودی و تاثیر آن بر سناریوهای عربستان نوشت  موانع زیادی بر سر راه رؤیا‌های عربستان وجود دارد. برای نمونه موسسه اعتبارسنجی مودیز، چشم‌انداز شماری از ارکان اقتصاد عربستان را منفی اعلام کرده است. این موسسه یک هفته پیش، چشم‌انداز کلی عربستان را از وضع باثبات به منفی تغییر داده بود و اکنون چشم‌انداز شرکت ملی نفت عربستان «آرامکو»، شرکت صنایع اساسی عربستان «سابک»، شرکت مخابرات عربستان معروف به «اس‌تی‌سی» و شرکت برق عربستان را هم منفی اعلام کرده است. از یک سو بحران کرونا و از سوی دیگر، شوک سقوط بهای نفت، اقتصاد عربستان را ضعیف کرده است. 

در چنین شرایطی آغاز گفت‌وگوها با ایران و پایان بخشیدن به نبرد یمن که عملا مدت‌هاست تبدیل به باتلاقی برای دولت عربستان شده است می‌تواند از عواقب سیاسی این آتش‌بس بکاهد. بن‌سلمان که در 5 سال گذشته عمده تلاش خود را معطوف به جنگ یمن برای اثبات وجهه مقتدرانه خود کرده بود، می‌داند که پایان پذیرفتن این جنگ در چنین موقعیتی تاثیر منفی زیادی بر آینده سیاسی او خواهد گذاشت و تلاش برای پایان بخشیدن به آن در سایه آغاز گفت‌وگوها با ایران می‌تواند از نتایج منفی آن بکاهد.