احسان سالمی: اهل فن می‌دانند قصه‌های انبیا و به‌طور کلی قصه‌های دینی هم از منظر ظرفیت‌های دراماتیک و هم به واسطه گره خوردن با باورهای دینی و اعتقادی مردم، به خودی خود از جمله بهترین سوژه‌ها برای تبدیل شدن به آثار نمایشی هستند؛ قصه‌هایی که البته خبر ساخته شدن آنها در سینمای هالیوود گاهی بیشتر ناراحت‌کننده است تا خوشحال‌کننده! دلیل این موضوع را هم باید تحریف‌های مکرری دانست که در جریان ساخت و پرداخت این قصه‌ها رخ می‌دهد؛ رویکردی مبتنی بر نگاهی کاملا زمینی از رسولان الهی و تحریف تاریخ حقیقی انبیا که خروجی‌ تحریف شده آن گاهی بشدت منزجر‌کننده می‌شود.

تازه‌ترین خبر در این زمینه را باید پروژه جدید استودیو برادران وارنر برای ساخت قصه جد حضرت نوح دانست؛ پروژه‌ای که «دنی بویل» کارگردان برنده اسکار قرار است آن را کلید بزند ولی تجربه چند سال اخیر هالیوود در پرداختن به قصه انبیا که فقط یکی از نمونه‌های آن پروژه متعفن و زشت «نوح» ساخته «دارن آرونوفسکی» بود، بسیاری را از همین حالا نگران چگونگی پرداخت قصه جدید هالیوود در زمینه انبیا کرده است.

 

* جد حضرت نوح(ع) سوژه تازه هالیوود

براساس آنچه ورایتی گزارش کرده، دنی بویل پس از جدایی از فیلم جدید «جیمز باند» سراغ فیلم «دیروز» رفت و فیلمی در دنیای موسیقی ساخت اما حالا قرار است کارگردان فیلمی شود که «مایکل بی‌ جوردن» از بازیگران آن است. فیلم جدید بویل با عنوان «متوشالح» برای استودیوی برادران وارنر ساخته می‌شود. «سایمون بوفوی» که با بویل در «میلیونر زاغه‌نشین» و «۱۲۷ ساعت» همکاری کرده بود نیز انتظار می‌رود برای بازنویسی فیلمنامه انتخاب شود. موضوع اصلی فیلم درباره شخصیتی مذهبی و جد اعلای حضرت نوح (ع) است که طبق روایت‌های انجیل ۹۶۹ سال زندگی کرد و با درگذشت او توفان نوح آغاز شد اما گفته شده استودیو در حال تغییر روایت و ایده اصلی فیلم است. کمپانی برادران وارنر مدتی است این پروژه را تایید کرده و ابتدا از تام کروز برای بازی در آن سخن گفته شده بود تا این ظرفیت وجود داشته باشد فیلم دنباله‌هایی هم داشته باشد. کمپانی با موفقیت فیلم «کرید» و ادامه‌هایش، به مایکل بی جوردن توجه کرد و سال پیش خبر رسید جوردن به این فیلم پیوسته است. جوردن به عنوان تهیه‌کننده هم انتخاب شده و خود بویل هم از دیگر تهیه‌کنندگان فیلم خواهد بود. «تونی گیلروی» اولین نسخه فیلمنامه را برمبنای داستانی از «جیمز داتکینس» نوشته است.

 

* از نوح(ع) تا عیسی(ع) در نوبت تحریف شدن!

اما شاید بد نباشد با مرور برخی آثاری که طی این سال‌ها با محوریت قصه انبیا در هالیوود تولید شده، دقیق‌تر این موضوع را توضیح دهیم که چرا نسبت به تبدیل قصه‌ای جدید به یک اثر سینمایی توسط فیلمسازان و کمپانی‌های هالیوودی خوش‌بین نیستیم. یکی از سرشناس‌ترین و جنجالی‌ترین پروژه‌های هالیوود در زمینه قصه انبیا «آخرین وسوسه مسیح» ساخته «مارتین اسکورسیزی» فیلمساز مشهور هالیوودی بود؛ قصه‌ای با یک روایت بشدت تحریف شده و توهین‌آمیز که در آن حضرت عیسی(ع) نه در جایگاه یک پیامبر عظیم‌الشأن الهی، بلکه به صورت فردی عادی با «وسوسه‌های شهوانی» که همواره با «نفس اماره» درگیر و از درد و شکنجه هراسان است، به تصویر کشیده می‌شود؛ روایتی که صدای اعتراض بسیاری از پیروان ادیان الهی از مسیحیان گرفته تا مسلمانان را بلند کرد و در نتیجه نمایش فیلم در کشورهایی مانند ترکیه، شیلی، مکزیک، فیلیپین و سنگاپور ممنوع شد و حتی در فرانسه کار به اعتراض خشونت‌آمیز کشید.

اما این اولین و آخرین پروژه تحریف شده و تلاش ابلهانه هالیوود برای ارائه تصویری غیرالهی و تحریف‌شده از انبیا نبود، همین چند سال پیش- سال 2014- «دارن آرونوفسکی» با ساخت پروژه هالیوودی «نوح» به بهانه روایت قصه توفان نوح به بدترین شکل ممکن به جایگاه این پیامبر بزرگ الهی توهین کرد. این بار نیز کشورهای مختلف از جمله کشورهای اسلامی نسبت به ساخت این اثر هالیوودی اعتراض کردند و انحراف داستان این فیلم از قصه‌های موجود در کتاب‌های آسمانی، موجب اعتراض گسترده مسلمانان در کشورهای مختلف شد. دانشگاه الازهر هم با انتشار بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن فیلم «نوح»، خواهان ممنوعیت نمایش «نوح» در این کشور شد.

 

* روایتی از قصه پیامبران در قاب دوربین

البته ورود هالیوود به قصه انبیا صرفا محدود به این دو این اثر سینمایی نیست، بلکه نمونه‌های مکرری در این زمینه در تاریخ سینمای هالیوود دیده می‌شود. «ده فرمان» ساخته سسیل بی. دمیل بر اساس زندگی حضرت موسی(ع)، «کتاب مقدس: در آغاز» ساخته جان هیوستون که قصه آن از آغاز خلقت حضرت آدم(ع) تا حضرت اسحاق(ع) را به تصویر می‌کشد، «ابراهیم» ساخته جوزف سارجنت، «یعقوب» ساخته پیتر هال، «سلیمان و ملکه سبا» ساخته کینگ ویدور، «داوود پادشاه» ساخته بروس برفورد و «مصائب مسیح» ساخته مل گیبسون شمار دیگری از آثار سینمای جهان طی چند دهه اخیر است که با محوریت قصه انبیا ساخته شده‌اند.

«خروج: خدایان و پادشاهان» ساخته ریدلی اسکات که سال 2014 منتشر شد، تفسیری از داستان سفر خروج حضرت موسی(ع) از مصر و هدایت قوم بنی‌اسرائیل است؛ تفسیری که آن نیز با برداشت‌های بشدت اشتباه سازندگان اثر درباره شک حضرت موسی(ع) نسبت به پیامبری خود و مواردی از این قبیل عجین شده تا این روایت هالیوود از زندگی انبیا نیز اسیر تحریف‌ها شود.

 

* تجربه شیرین روایت احسن‌القصص

اما این حجم انبوه از روایت‌های تحریف شده از قصه انبیا طی همه این سال‌ها در شرایطی از سوی کمپانی‌های هالیوودی تولید و عرضه شده که تقریبا سینمای ایران و به طور کلی سینمای جهان اسلام تلاش چندانی برای روایت قصه انبیا نکرده است. با وجود آنکه پروژه سینمایی «محمد رسول‌الله(ص)» چند سال پیش از سوی مجید مجیدی و با حمایت گسترده نهادهای انقلابی ساخته شد اما به نظر می‌رسد هنوز هم باکیفیت‌ترین فیلم ساخته شده در ارتباط با زندگی پیامبر اکرم(ص)، «رسالت» معروف به محمد رسول‌الله‌(ص) به کارگردانی مصطفی عقاد است که سال ۱۹۷۶ منتشر شد.

تجربه ساخت آثاری همچون سریال «یوسف پیامبر»، «ایوب پیامبر» و «مریم مقدس» که با استقبال گسترده مخاطبان چه در ایران و چه در سایر کشورهای اسلامی روبه‌رو شد، نشان می‌دهد اگر قصه‌های انبیا با شیوه‌ای درست روایت شود، ظرفیت‌ بالایی برای جذب مخاطبان دارد. حتی پروژه‌هایی همچون «ملک سلیمان» نیز با وجود آنکه در بعد بین‌المللی خیلی موفق ظاهر نشدند اما در صورت ادامه می‌توانستند منجر به موفقیت‌های بزرگ‌تری در این زمینه شوند؛ موفقیت‌هایی که می‌تواند زمین بازی در این حوزه را تغییر دهد و عرصه را برای یکه‌تازی هالیوود و ارائه روایت‌های تحریف شده آن، تنگ کند.

***