کد خبر: 219931تاریخ: 1399/3/6 00:00
آغاز تحویل محموله بنزین ارسالی ایران به ونزوئلا
کاراکاس را ببوس
* مقاومت طلاست/ * تحقیر تحریم
گروه سیاسی: پهلو گرفتن نخستین نفتکش ایرانی در بندر «ال‌پالیتو»ی ونزوئلا و ورود دومین نفتکش به آب‌های ونزوئلا با استقبال گسترده دولت و ملت این کشور و واکنش‌های رسانه‌های جهانی روبه‌رو شد.
به گزارش «وطن امروز»، بامداد روز گذشته شبکه خبری «راشا تودی» خبر از پهلو گرفتن نفتکش ایرانی فورچون (Fortune) در بندر ال‌پالیتوی ونزوئلا داد؛ خبری که شاید مهم‌ترین جنبه آن را می‌توان عدم مزاحمت ناوهای آمریکایی در مسیر این نفتکش ایرانی به‌رغم گمانه‌زنی‌های هفته اخیر دانست. بر همین اساس ظهر روز گذشته نیز منابع از ورود دومین نفتکش ایرانی با نام فارست (Forest) به آب‌های ونزوئلا خبر دادند تا فرجام این نفتکش نیز با توجه به ورود به محدوده آب‌های ونزوئلا و اسکورت نظامی از طرف ارتش این کشور مشخص شود. با این حال روند پهلوگیری نفتکش‌های ایرانی در ساحل ونزوئلا طی روزهای آینده همچنان ادامه خواهد داشت. جدیدترین داده‌های مکانی نشان می‌دهد 3 نفتکش دیگر ایران شامل پتونیا (Petunia)، فاکسون (Faxon) و کلاول(Clavel) از جزایر قناری عبور کرده و در میانه اقیانوس اطلس در حرکت هستند. بر همین اساس به نظر می‌رسد طی هفته پیشرو، سایر نفتکش‌های ایران هم به سواحل ونزوئلا رسیده و فرآیند صادرات 5/1 میلیون بشکه سوخت از ایران به این کشور نهایی شود.
* شکست محاصره و تشکر از ایران
«این اقدام محاصره غیرقابل قبول و جنایتکارانه‌ای را که توسط ایالات‌متحده به ونزوئلا تحمیل شده است، شکست. زنده‌باد همبستگی میان مردم!» این عبارتی بود که پرسنا لاتینا، رئیس‌جمهور کوبا بعد از رسیدن نخستین نفتکش ایرانی به آب‌های ونزوئلا در صفحه شخصی توئیتر خود منتشر کرد. نیکلاس مادورو، رئیس جمهور ونزوئلا نیز در حساب توئیتری خود با تشکر از ایران برای ارسال بنزین به این کشور، با انتشار تصاویری از کشتی ایرانی حامل بنزین برای این کشور نوشت: «پایان ماه رمضان برای ما ورود کشتی Fortune را به ارمغان آورد؛ نشانه‌ای از همبستگی میان مردم جمهوری اسلامی ایران و ونزوئلا. در جایی که کشورهای امپریالیستی می‌خواهند با زور احکام خود را تحمیل کنند، فقط برادری می‌تواند مردمان آزاد را نجات دهد. متشکرم ایران». وزیر نفت ونزوئلا نیز با انتشار پیامی در توئیتر به ورود نخستین نفتکش ایرانی واکنش نشان داد و نوشت: «همکاری ایران و ونزوئلا در حوزه انرژی بر مبنای تبادلات علمی و توسعه سازنده صنعت هیدروکربن بنا شده است. این تجربه همچنین ما را به عنوان کشورهای عضو اوپک متحد می‌کند. سپاس برادران!»
اما تقدیرها از اقدام ایران به مقامات عالی‌رتبه کشورهای تحریمی محدود نماند، به گونه‌ای که هشتگ GraciasIran# (تشکر ایران) ترند اول و هشتگ may23# (روز ورود اولین نفتکش) ترند دوم توئیتر در ونزوئلا شد.
* ایران بینی ترامپ را به خاک مالید
رسیدن نخستین نفتکش ایرانی به مقصد خود در بندر «ال‌پالیتو» با واکنش رسانه‌های بین‌المللی نیز مواجه شد. روزنامه الکترونیکی «رأی الیوم» در این زمینه نوشت: «نمی‌دانیم احساس دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا که پیگیر رسیدن نخستین نفتکش ایرانی به یکی از بندرگاه‌های ونزوئلاست، چیست؟ اقدامی که چالش قوی برای تهدیدهای وی و شکست محاصره ظالمانه‌ای است که به ونزوئلا تحمیل کرده، ولی خوب می‌دانیم احساس فرد شکست‌خورده و خوارشده را دارد». در ادامه این گزارش با اشاره به اقدام سال گذشته انگلیس در توقیف نفتکش ایرانی در جبل‌الطارق آمده است: زمانی که نیروی دریایی انگلیس نفتکش ایرانی را که عازم سوریه بود، در تنگه جبل الطارق توقیف کرد، قایق‌های ایرانی یک نفتکش انگلیسی را در خلیج فارس توقیف و آن را در برابر دیدگان کشتی‌های جنگی آمریکایی تفتیش کردند. کشتی‌های آمریکایی حتی برای جلوگیری از توقیف نفتکش انگلیسی، جرأت نکردند وارد عمل شوند و ترامپ نیز اعلام کرد ناوگان آمریکا، فقط از کشتی‌های آمریکایی حمایت می‌کند. این اظهارنظر ترامپ، سیلی محکمی برای همپیمانان انگلیسی وی بود که به دستور دولت آمریکا، نفتکش ایران را ربوده بودند. در پایان این گزارش تأکید شد این یک لحظه تاریخی است که «بینی ترامپ و دولتش را به خاک مالید و به ملت‌هایی که در محاصره آمریکا قرار دارند، نشان می‌دهد کشوری وجود دارد که به تحریم‌ها نه بگوید و با شجاعت و مردانگی در برابر آن ایستادگی کند… ونزوئلا و کشورهای مقاومت با سایر کشورهایی که به دیکته‌های تحقیرآمیز ترامپ تن می‌دهند و صدها میلیارددلار با خواری به وی می‌دهند، تفاوت دارند».
در این میان «واشنگتن پست» نیز در مطلبی با اشاره به شکل‌گیری مشارکت استراتژیک میان تهران و کاراکاس به عنوان 2 کشور تحریم شده از سوی آمریکا نوشت: ایران چشم‌انداز و مرکز نفوذ جدید خود را در امتداد دریای کارائیب فراهم می‌کند. به نوشته این روزنامه آمریکایی این سفرهای دریایی از ایران به ونزوئلا آزمایشی است که نشان می‌دهد دولت ترامپ تا کجا نزدیک شدن روابط 2 کشوری را که دشمن خود می‌داند، برمی‌تابد. ایوان الیس، استاد مطالعات آمریکای لاتین در کالج جنگ ارتش آمریکا در این باره گفت: حس می‌کنم ایرانی‌ها تمایل دارند از نفتکش‌های خود استفاده و با اعصاب آمریکا بازی کنند.
* ایران چگونه برگ برنده را در دست گرفت؟
همزمان با انتشار خبر حرکت 5 نفتکش ایرانی به سمت ونزوئلا بحث و گمانه‌زنی‌های مختلفی در این زمینه مطرح شد. از سویی واکنش احتمالی آمریکا برای توقیف این نفتکشها و از سوی دیگر نتایج سیاسی و اقتصادی این اقدام برای 2 دولت تحریم‌شده ایران و ونزوئلا، مهم‌ترین نکاتی بود که در این زمینه مطرح شد. تهدیدهای آمریکا برای مقابله با این تبادل استراتژیک میان تهران و کاراکاس در حالی بود که واکنش قاطع ایران به اقدام سال گذشته انگلیس در توقیف نفتکش ایرانی در جبل‌الطارق هزینه و ریسک هرگونه اقدام اینچنینی را برای آمریکا بالا برده بود. در چنین شرایط رسیدن 2 نفتکش ایرانی به ونزوئلا و ناکام ماندن آمریکا در متوقف کردن‌شان به‌مثابه یک شکست حیثیتی برای این کشور و دولت ترامپ است؛ شکستی که در صورت رسیدن 3 نفتکش دیگر به مقصد نهایی خود ابعاد گسترده‌تری پیدا می‌کند. اما در نقطه مقابل این ضربه مهم به اعتبار آمریکا و نظام تحریمی‌ای که این کشور علیه چند دولت از جمله ایران و ونزوئلا برقرار کرده است، ایران توانست با تعریف کردن خود به‌عنوان یک بازیگر مهم بین‌المللی وجهه اعتباری‌اش را افزایش دهد. 5 نفتکش ایرانی در حالی با افراشته نگه داشتن پرچم خود و عبور از تنگه هرمز، تنگه باب‌المندب، کانال سوئز و تنگه جبل‌الطارق از طریق اقیانوس اطلس به سمت ونزوئلا حرکت کردند که در تمام این مسیر ناوهای جنگی آمریکایی بارها امکان این را داشته‌اند که با توقیف نفتکش‌های ایرانی مانع رسیدن آنها به مقصد مورد نظر شوند اما با انجام دادن چنین کاری به‌رغم ضربه‌ای که به حیثیت و اعتبار آنها وارد می‌شد، به این نکته اقرار کردند که تبعات چنین اقدامی با توجه به تجربه سال گذشته توقیف نفتکش انگلیس، می‌تواند با پاسخ قاطع ایران و در نهایت به خطر افتادن منافع تجاری‌اش حداقل در مبادلات خلیج‌فارس و دریای عمان مواجه شود.
هوشمندی اقتصادی و سیاسی در انجام چنین تبادل مهمی میان تهران و کاراکاس واجد پیام‌هایی نیز هست. مهم‌ترین پیامی که از این اقدام می‌توان گرفت لزوم تغییر سیاست‌های دولت به سمت افزایش حداکثری فعالیت‌ها با دولت‌های تحریمی و همچنین دولت‌های مستقلی است که سیاست‌های خود را بر مدار تمایلات آمریکا تنظیم نمی‌کنند. ایجاد اصطکاک در نظام تحریمی آمریکا و تبدیل کردن این مبادله میان ایران و ونزوئلا به الگویی ضدتحریمی از مهم‌ترین نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد. چنین اقداماتی هرچند موردی و مقطعی به نظر آیند اما توانایی ایجاد اصطکاک در نظام تحریمی را دارند که سعی می‌کند هیچ حفره‌ای برای انجام مبادلات اقتصادی کشورهای تحریم‌شده باقی نگذارد. همچنین تعهدی که ایران در زمینه ارسال نفتکش‌های خود به سمت ونزوئلا نشان داد می‌تواند پیام مهمی برای دیگر دوستان ایران به شمار رود که حکایت از همراهی حداکثری کشورمان با متحدان استراتژیک خود دارد.
***
[پاسخ ایران و ونزوئلا به کودتاهای آمریکایی قرن بیستم]
رئیس دستگاه دیپلماسی ونزوئلا از اقدام ملت و دولت ایران برای اعزام ناوگان حامل سوخت جهت همبستگی با مردم کشور متبوعش قدردانی کرد. خورخه آرئاتزا، وزیر قدرت مردمی برای روابط خارجه ونزوئلا دیروز در توئیتی، همکاری کشورش با ایران برای دور زدن تحریم‌های یکجانبه آمریکا را یکی از میوه‌های برجسته جهان چندقطبی خواند و این رابطه راهبردی را در راستای دیپلماسی صلح بولیواری و در چارچوب رابطه جنوب- جنوب دسته‌بندی کرد و نوشت:«ما (ونزوئلا و ایران) همواره یکدیگر را در لحظات دشوار حمایت کرده‌ایم. امروز نخستین کشتی حامل بنزین به شهر ما رسید. سپاس ایران». تارنمای کورئو ال اورینوکو، ارگان ارتباطات رسانه‌ای دولت ونزوئلا نیز در تحلیلی بر این رخداد، عمق و سابقه روابط دیپلماتیک کاراکاس با ایران را مهم توصیف کرد که به دهه 1960 قرن بیستم بازمی‌گردد. بر این اساس، روابط 6 دهه‌ای 2 کشور از ابتدا هم بر پایه تجارت نفتی بوده است اما طی 20 سال اخیر به دنبال انقلاب بولیواری به رهبری هوگو چاوز فقید، همکاری‌های 2 کشور بسیار تنگاتنگ‌تر و پیوندهای برادرانه و همبستگی قوت یافته و در دوره نیکولاس مادورو این روند ادامه پیدا کرده است. نایب‌رئیس سابق مجمع ملی(سنا) ونزوئلا و رئیس کمیسیون انرژی مجلس این کشور هم عملیات اعزام 5 نفتکش ایرانی از خلیج‌فارس به مقصد دریای کارائیب و کشور ونزوئلا را یکی از نخستین روندهای معادلات نظم نوین غیرآمریکایی در جهان و پاسخ ملت‌های ایران و ونزوئلا به کودتاهای نفتی آمریکا در قرن گذشته دانست. فرناندو تراویه سو، در سخنانی به این نکته اشاره کرد که عبور «فورچون» نخستین نفتکش ایرانی از آب‌های کارائیب که ایالات‌متحده طبق سیاست خصمانه ترامپ در حال امنیتی کردن آنهاست، ارزشی فراتر از تجارت نفت و سوخت بین 2 کشور تحت تحریم واشنگتن داشته است. به گفته او، قصد ترامپ از اعزام ناوگان نظامی به کریدورهای دریای کارائیب، محاصره دریایی ونزوئلا، کوبا و حتی به چالش کشیدن کشورهای مستقل آمریکای مرکزی مثل مکزیک و ال‌سالوادور در راستای استیلای مجدد قدرت آمریکا در حیاط خلوت سابقش یعنی آمریکای لاتین بوده است اما دنیا در حال تغییر است. به گفته تراویه سو، دولت‌های ملی ایران و ونزوئلا در میانه قرن بیستم میلادی، هدف نخستین کودتاهای نفتی آمریکا قرار گرفتند و حالا شاهدیم که این 2 کشور می‌توانند در اتحاد با یکدیگر و دیگر کشورها، استعمارگران دیروز را شکست دهند.
******
تحقیر تحریم
محمد نجار‌صادقی*: ارسال محموله بنزینی ایران به ونزوئلا و تسویه طلایی آن به پایان خود نزدیک شده است اما این پایان موفقیت‌آمیز می‌تواند شروع یک مدل و شیوه تحقیر و از بین بردن تحریم‌های ایالات‌متحده آمریکا و ایجاد باشگاه تحریمی‌ها باشد؛ مدلی که ترویج و اشاعه آن می‌تواند به مرور زمان به نفع کشورهای تحریم‌شده و به ضرر آمریکا باشد.
به گزارش «وطن امروز»، سرانجام 2 نفتکش حامل بنزین ایران با پرچم کشورمان و موقعیت‌یاب روشن و بدون هیچ مزاحمتی وارد منطقه آب‌های مرزی ونزوئلا شدند. بررسی‌های ماهواره‌ای دیروز نشان می‌دهد نفتکش‌های پیشران ایران به نام‌های Fortune و Forest به ونزوئلا رسیده‌اند. این نفتکشها حرکت خود را از روز 23 اسفندماه و 12 فروردین شروع کرده بودند و بعد از گذشت نزدیک به 2 ماه به کاراکاس رسیدند. 2 نفتکش دیگر کشورمان به نام‌های Faxon و Petunia در دریای اطلس هستند و پیش‌بینی می‌شود در هفته جاری به ونزوئلا برسند. Clavel آخرین نفتکش ارسال شده ایران به سمت ونزوئلاست که هم‌اکنون چند روزی است تنگه جبل‌الطارق را رد کرده است، البته باید توجه داشت گزارشهای ماهواره‌ای با اختلافی چند ساعته و بعضا چند روزه منتشر می‌شود و از سوی دیگر موقعیت قید شده برای زمان تنظیم این خبر یعنی ساعت 18 دیروز است. بر این اساس نفتکش Clavel در تاریخ 9 اردیبهشت‌ماه، نفتکش Petunia در تاریخ 7 اردیبهشت‌ماه به ترتیب از بنادر عباس، ماهشهر و عباس به سمت ونزوئلا حرکت کرده‌اند. از زمان حرکت نفتکش Faxon اطلاعاتی در دست نیست اما آنطور که پیداست از بندر عسلویه حرکت خود را شروع کرده است.
بنزین‌های رسیده به ونزوئلا مازاد تولید بنزین کشورمان است که تا پیش از این به کشورهایی مانند عراق صادر یا به دلیل نبودن نظارت کافی و کارت سوخت به افغانستان، پاکستان و ترکیه قاچاق می‌شد. پس از سهمیه‌بندی بنزین، میانگین مصرف روزانه بنزین کشورمان از 90 میلیون لیتر به 60 میلیون لیتر کاهش پیدا کرد. با شیوع ویروس کرونا میزان مصرف باز هم کاهش پیدا کرده و طبق آخرین آمار اعلامی شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به زیر 50 میلیون لیتر در روز هم رسیده است. با در نظر گرفتن تولید روزانه 110 میلیون لیتری تمام پالایشگاه‌های کشور، نزدیک به 60 میلیون لیتر مازاد تولید بنزین در کشورمان وجود دارد. با وجود اینکه شیوه و نحوه سهمیه‌بندی بنزین در آبان‌ماه سال 98 به بدترین حالت ممکن رخ داد و نماد بارز بی‌برنامگی دولت تدبیر و امید بود اما نفس هدفمندی بنزین باعث شد مصرف بی‌رویه خودروها از جیب تمام مردم محدود شود و پس از صادرات در اختیار تمام اقشار مردم قرار بگیرد.
* روزنامه‌نگار اقتصادی
***
پایان آقایی دلار
تسویه طلایی انجام شده در تجارت بنزین ایران و ونزوئلا یکی از مشهودترین روش‌های تسویه مناسب بدون نیاز به دلار و روش‌های مالی مرسوم مانند سوئیفت بود. در چند سال گذشته اغلب کشورها برای فرار از وابستگی اقتصاد خود به دلار به سمت تبادل پایاپای یا تسویه با پول مشترک روی آورده‌اند. سردمدار این روش کره‌جنوبی و چین هستند. هم‌اکنون حتی پیشنهادی مبنی بر ایجاد رمز ارز منطقه‌ای برای تجارت کشورهای درگیر با تحریم‌های مالی مطرح شده است که جدی‌ترین آن با حضور حسن روحانی در سفری به مالزی رخ داد که البته تاکنون به دلیل تعلل ایران به نتیجه‌ای نرسیده است. در چنین شرایطی استفاده از طلا برای تسویه معاملات اقدام رایجی است اما محدودیت ذخایر طلای کشورها، دوام این روش را به خطر می‌اندازد. با این حال راهکار دیگری برای تسویه مبادلات تجاری میان کشورها وجود دارد. روی آوردن کشورهای تحریم‌شده به اجرای پیمان‌های چندجانبه ارزی می‌تواند راهکار مناسبی برای بی‌اثر کردن تحریم‌های بانکی باشد. با اشاعه این ادبیات دیگر نیازی به پذیرفتن لوایح استعماری مانند FATF نیست و اقتصاد کشورمان با استفاده از چنین روش‌هایی می‌تواند براحتی به مسیر خود ادامه دهد بدون اینکه بخواهد ضوابط و مقررات ایالات‌متحده آمریکا را در مسائل مالی بپذیرد.
***
پایان نگاه به غرب
از زمانی که زمزمه‌های برجام در کشورمان طنین‌انداز شد، مسؤولان وزارت نفت تمام ارتباط‌های نفتی حاصل‌شده با کشورهای همسو مانند بولیوی، ونزوئلا و عراق را بی‌حاصل و بی‌نتیجه خواندند و با امید واهی به غرب، قراردادهایی برای صادرات گاز به اروپا و کشورهای شرق آسیا منعقد کردند. نتیجه این تفکر این شد که سال 93 دفاتر نفتی ایران در بولیوی و ونزوئلا به کلی تعطیل شد.
ماه‌های ابتدایی سال 93 یعنی زمانی که تازه دولت تدبیر و امید فعالیت خود را شروع کرده بود با دستور بیژن زنگنه وزیر نفت، دفتر شرکت ملی نفت ایران در منطقه آمریکای جنوبی (بولیوی) به همراه دفتر نفتی ایران در ونزوئلا تعطیل شد. جالب اینجاست که تمام کشورهایی که به سودای برجام با ایران ارتباط برقرار کردند چند ماه پس از خروج آمریکا از برجام به صورت یکجانبه قراردادهای خود را فسخ کردند و بخشی هم که پذیرفتند به این کار ادامه دهند، شرایط تحقیرآمیزی مانند تبادل غذا با نفت را به ایران پیشنهاد دادند.
***
اتحاد اقتصادی کشورهای ضدآمریکایی
باشگاه تحریمی‌ها
غیر از ایران و ونزوئلا، کشورهای دیگری هم تحت فشار سیاست‌های خصمانه ایالات متحده آمریکا به شکل تحریم یا روش‌های دیگر هستند. چین در جنگ تجاری با این کشور است، روسیه، سوریه، کره‌شمالی، سودان، کوبا و لیبی هم به طور مستقیم توسط آمریکا تحریم شده‌اند. با بزرگ شدن هر چه بیشتر دایره این کشورها رویای ایجاد باشگاه تحریمی‌ها به واقعیت نزدیک‌تر می‌شود؛ کشورهایی که با دست به دست هم دادن می‌توانند از نظر نیروی انسانی، توان سیاسی و منابع طبیعی یک قطب قدرتی جدید در جهان تشکیل دهند. این کشورها می‌توانند سبد وارداتی یکدیگر را تامین کنند و در عوض با بهره‌گیری از فلزات گران‌بها یا ارزهای مشترک و در نهایت پیمان‌های پولی دوجانبه مازاد صادراتی یکدیگر را تسویه کنند. صادرات بنزین ایران به ونزوئلا در ازای طلا یک مدل مناسب برای روش اجرایی باشگاه تحریمی‌هاست. «اتحاد کشورهای تحریم شده» سیاستی است که اجرای آن اکنون بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. کشورهای تحریم شده اکنون در شرایطی به سر می‌برند که شدیدترین اتحاد برای اعمال فشار اقتصادی به آنها ایجاد شده است. در چنین شرایطی آنچه لازم است، اتحاد این کشورها برای شکستن حلقه محاصره اقتصادی است. از همین رو گسترش همکاری میان کشورهای طرف جنگ اقتصادی با آمریکا تنها راهکار این کشورها برای کاهش اثر تحریم است. از همین منظر، گسترش و علنی شدن همکاری‌های اقتصادی میان ایران و ونزوئلا به دلیل ناگزیر بودن آن چندان جای شگفتی ندارد.
***
افزایش توان فروش نفت یا افزایش توان پالایشگاهی؟
پایان خام‌فروشی
یکی از اصلی‌ترین پیام‌های صادرات بنزین کشورمان به ونزوئلا پایان سیاست مذبوح خام‌فروشی است. نباید فراموش کرد یکی از برگ‌های برنده ما در این تجارت، تولید یک محصول با ارزش افزوده است، یعنی آنچه باعث تمایز ایران و ترغیب کشور هدف به پذیرش محصول ایرانی شده، فناوری تولید بنزین است. کشورمان همواره در ساخت پالایشگاه بویژه در دوران صدارت نزدیک به 14ساله بیژن زنگنه در راس وزارت نفت عقب بوده است. دلیل این اتفاق هم تفکری است که تمام معادلات خود را وابسته صادرات نفت خام و افزایش درآمد ارزی می‌داند. دولتمردان و در رأس آنها زنگنه، بارها از لزوم حداکثرسازی تولید و صادرات نفت خام برای مصون ماندن از تحریم سخن می‌راندند. اکنون و پس از رکود عمیق بازار نفت و کاهش قیمت بی‌سابقه آن، ظرفیت پالایشی کشور به داد مدیران دولتی رسیده است؛ ظرفیتی که توسعه آن مرهون تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کلان دولت گذشته بوده است. بیژن زنگنه سردسته تفکری است که توسعه صنایع پایین‌دستی را اولویت ندانسته و به بهانه غیراقتصادی بودن ساخت پالایشگاه، سال‌ها کشور را از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و ارتقای ظرفیت پالایشی عقب نگه داشتند. اکنون و در اوج تحریم‌ها، کشور می‌تواند به مدد ظرفیت چشمگیر پالایشی اقدام به صادرات سوخت به اقصی نقاط دنیا کند. عاقبت واضح تک‌محصولی بودن اقتصاد کشور و اتکای صرف به صادرات نفت خام، گرفتار شدن کشور در وضعیت «نفت در برابر غذا» در دوران تحریم است. این در حالی است که اکنون به لطف تلاش دولت‌های نهم و دهم برای توسعه ظرفیت پالایشی، این امکان برای کشور فراهم شده از رهگذر صادرات فرآورده‌های نفتی همچون بنزین، وارد تجارتی غیرقابل تحریم شود. دستاورد این تجارت هم البته قابل توجه است؛ طلا همان فلز ارزشمندی که آمریکا دسترسی به آن را برای ایران مشمول تحریم کرده بود، اکنون دستمزد صادرات سوخت برای ایران شده است. شاید از همین رو است که این روزها خبری از مسؤولان وزارت نفت و استدلال‌های پیشین آنها در دفاع از «خام‌فروشی حداکثری» و «فتح بازارهای نفت خام» نیست. گفتنی است از میزان تولید روزانه نزدیک به 110 میلیون لیتر بنزین کشورمان بیش از 45 میلیون لیتر مربوط به تولید بنزین پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس است. این یعنی اگر چنین پالایشگاهی وجود نداشت اساسا صادرات بنزینی هم به ونزوئلا رخ نمی‌داد.
***
عضو اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی در گفتوگو با «وطن امروز»:
مدل صادرات بنزین به ونزوئلا برای کشورهای دیگر هم می‌تواند اجرایی شود
کارشناس انرژی در گفتوگو با «وطن امروز»، دیدگاه خود درباره صادرات بنزین ایران به ونزوئلا را تشریح کرد. «سیدحمید حسینی» در ارزیابی خود از این اقدام گفت: در شرایط کنونی که تولید نفت ایران با افتتاح فاز 4 پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به حدود 110 میلیون لیتر در روز افزایش یافته و از طرفی به دلیل قرنطینه اجباری بر اثر شیوع کرونا، مصرف بنزین در ایران و سایر کشورها بشدت کاهش یافته، کشور دچار کمبود مخازن انبار بنزین شده است. این وضعیت حتی به جایی رسید که شرکت پالایش و پخش مجبور شد از ظرفیت‌های خط لوله نفت برای ذخیره بنزین استفاده کند. اگر این وضعیت ادامه می‌یافت، ایران مجبور می‌شد تولید نفت خود را کاهش دهد. این در حالی است که هم‌اکنون و برای نخستین‌بار، تولید نفت خام ایران به کمتر از 2 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.
عضو اتاق بازرگانی ایران اظهار داشت: در این شرایط دولت 2 اقدام انجام داد؛ در قدم اول ترانزیت فرآورده‌های نفتی را از مسیر ایران ممنوع کرد که حداقل همین بازار اندکی که ایران در افغانستان و عراق دارد، به دست سایر کشورها نیفتد. اقدام دوم هم همین همکاری‌ای بود که طی آن حدود 5/1 میلیون بشکه بنزین و همچنین کاتالیست و اکتان‌افزا به مقصد ونزوئلا صادر شد. این اقدام، حرکت بسیار خوبی بود. البته ممکن است که ما در دراز‌مدت نتوانیم همیشه بنزین به ونزوئلا صادر کنیم، چرا که این کشور هم‌اکنون یک میلیون و 300 هزار بشکه ظرفیت پالایشی دارد اما بنزین تولیدی این کشور کیفیت پایینی دارد و از همین رو نیاز به واردات اقلامی نظیر اکتان‌افزا و... دارد. قطعا با این اقدام، راهی برای همکاری 2 طرف در زمینه پالایشی و پتروشیمی باز می‌شود.
عضو اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی گفت: من از ابتدا هم بر این باور بودم آمریکا نمی‌تواند مانع تجارت 2 طرف شود، چرا که نمی‌توان به کشتی حمله کرد. این کشتی‌ها هم قطعا با دستور نظامیان آمریکا متوقف نخواهند شد و به مسیر خود ادامه می‌دهند. با این حال آمریکا وارد درگیری نظامی نمی‌شود، چرا که تبعات حمله به این نفتکشها دست آمریکایی‌ها را می‌بندد. جالب است که با اینکه ایران می‌توانست در اقدامی محتاطانه از مسیر دریای عمان و با دور زدن آفریقا به ونزوئلا برسد، تصمیم گرفت از کوتاه‌ترین و البته پرتنش‌ترین مسیر این محموله را به ونزوئلا برساند، چرا که نفتکش‌های ایرانی از کانال سوئز عبور کردند که پیش از این مصری‌ها اقدام به متوقف کردن کشتی‌های ایرانی کردند و از تنگه جبل‌الطارق هم عبور کردند که پیش از این انگلیسی‌ها نفتکش ایرانی را در این محل توقیف کرده بودند.
وی افزود: بالاخره ایران ریسک کرد و موفق شد. این حرکت، اقدام خوبی بود. ممکن است ارزش محموله چندان زیاد نباشد اما این حرکت نمادین و روحیه‌ای که به مردم داد، بیشتر ارزش دارد. کارکرد تحریم‌های آمریکا، ممانعت از تجارت سایر کشورها با ایران است اما نمی‌تواند مانع صادرات ایران به مقصد کشورهای دیگر شود، بویژه اینکه ونزوئلا هم کشور مشمول تحریم آمریکاست و آمریکا نمی‌تواند 2 کشور تحریم شده را تهدید به تحریم کند. همچنین امکان ندارد کشوری بتواند در آب‌های آزاد نقش پلیس دریایی را بازی کند و مانع تجارت کشورها شود. این موضوع می‌تواند به ایران برای گسترش تجارت با سایر کشورهای درگیر تحریم‌های آمریکا کمک کند.
حسینی درباره ظرفیت توسعه همکاری میان کشورهای درگیر جنگ اقتصادی با آمریکا گفت: ما سال‌هاست عضو ناظر پیمان امنیتی شانگهای هستیم اما به دلیل نوع موضع‌گیری کشورهای دیگر نظیر روسیه و چین در مناسبات بین‌المللی، هنوز راه همکاری از این مسیر چندان باز نیست اما اگر درگیری آمریکا با روسیه و چین شدیدتر شود، به احتمال زیاد محور جدیدی برای همکاری میان ایران و این کشورها شکل می‌گیرد ولی ایران باید از همین حالا به دنبال چنین ظرفیت‌هایی باشد. یعنی ایران هم در سطح دنیا و هم در سطح منطقه می‌تواند به دنبال تشکیل یک پیمان امنیتی باشد، چرا که با توجه به تهدید داعش، ایران می‌تواند با کشورهایی نظیر افغانستان، پاکستان، عراق، سوریه و حتی چین و روسیه همکاری داشته باشد، چرا که آمریکا بدش نمی‌آید بخشی از نیروهای داعش را به سمت چین و روسیه هدایت کند. از همین رو ظرفیت ایجاد یک پیمان امنیتی با حضور چندین کشور وجود دارد.
کارشناس انرژی درباره ظرفیت آمریکای لاتین برای توسعه همکاری‌های اقتصادی گفت: مسأله موجود برای توسعه همکاری ایران با آمریکای لاتین، هزینه حمل است. این موضوع باعث کمرنگ شدن حضور ایران در این منطقه می‌شود. البته شاید درباره کالاهای پزشکی بتوان تجارت خوبی با این کشورها داشت اما به نظر می‌رسد تمرکز ایران برای همکاری با کشورهای آمریکای لاتین باید در حوزه خدمات باشد. البته در شرایط تحریم ممکن است کشورها مجبور شوند برای تامین نیازهای خود، هزینه بیشتری برای حمل کالاها بپردازند تا از طریق کشورهایی همچون ایران نیازهای خود را تامین کنند؛ شبیه همین اتفاقی که برای ونزوئلا افتاد و سوخت خود را از طریق ایران تامین کرد.
***
نماینده سابق ایران در اوپک در گفتوگو با «وطن امروز»:
سیاست‌های وزارت نفت مناسب شرایط تحریم باشد
سیدمحمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک در گفتوگو با «وطن امروز» اظهار داشت: کشورهای بسیاری در خلیج‌فارس تجارت دریایی انجام می‌دهند و ایران ثابت کرده با زبان منطق و صلح، در کنار تمام آنها به کار خود ادامه می‌دهد اما اگر تهدیدی در آب‌های آزاد برای کشتی‌های ایرانی شکل بگیرد، مطمئنا اتفاقی مانند توقیف نفتکش انگلیسی رخ خواهد داد، پس به نفع همه است به قوانین بین‌المللی احترام بگذارند. کارشناس حوزه صادرات نفت در پاسخ به این سوال که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ایران در زمان تحریم، بیمه نفتکشها بوده و گاه همین موضوع به عنوان بهانه توسط دولتی‌ها مطرح می‌شود، اظهار داشت: موضوع بیمه نفتکشها در تحریم‌های سابق و دوران ما حل شد، یعنی دولت خودش رقمی را برای اتفاقات احتمالی بلوکه می‌کرد و نفتکشها وارد دریا می‌شدند، البته این اتفاق برای بارهای استراتژیک و مهم انجام می‌شد و شرکت‌های داخلی با اعتمادی که به آنها می‌شد، وظیفه بیمه نفتکشها را برعهده می‌گرفتند. این دولت هم باید با تقویت شرکت‌های داخلی بیمه به این سمت حرکت کند و احتیاجی به بیمه خارجی نیست. نماینده سابق ایران در اوپک در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه چرا رویکرد ارسال محموله‌های محصولات نفتی به کشورهای همسو پیش از این اتفاق نیفتاد، گفت: رویکرد شرایط تحریمی در وزارت نفت ایجاد نشد، یعنی مسؤولان احساس کردند در شرایط عادی هستند و دولت هم اساسا افرادی را برای مدیریت در شرایط نفتی انتخاب کرد که مخصوص شرایط عادی بودند. وی تشریح کرد: هم‌اکنون تنها تحریم نفتی ایران توسط آمریکا صورت گرفته است، این یعنی به غیر از آمریکا هیچ کشور دیگری بر تجارت نفتی ایران تاثیرگذار نیست، البته آمریکا از حربه‌های مختلف برای فشار بر کشورهایی که با ایران همکاری دارند، استفاده می‌کند اما از نظر حقوقی تنها تحریم‌های آمریکا برای صادرات نفت ایران اعمال شده است؛ در تحریم‌های اوایل دهه 90 شمسی تحریم‌های آمریکا بخشی از محدودیت‌های ایران بود و تحریم‌های سازمان ملل هم کشورمان را تحت فشار قرار می‌داد. خطیبی گفت: شرایط کنونی بسیار بهتر از دوران تحریم‌های قبل است و دولت باید از چنین ظرفیتی استفاده کند؛ مدل اجرایی شده برای صادرات بنزین به ونزوئلا و دریافت طلا می‌تواند برای کشورهای دیگر هم اتفاق بیفتد.