دکتر محمد نوروزی* : مروری بر بیانات رهبر حکیم انقلاب در سال‌های مختلف در سالگرد رحلت امام‌خمینی(ره) نشان می‌دهد نقطه تمرکز ایشان در هر یک از این سال‌ها، به نوعی مرتبط با شرایط کشور بوده و به الگوگیری از سیره حضرت امام‌(ره) برای پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی در هر برهه‌ای توجه داشته‌اند. در حالی که مقام معظم رهبری با توجه به ذوابعاد بودن حضرت امام‌(ره)، می‌توانستند موضوعات و جنبه‌های گوناگونی از زندگی و سیره حضرت امام‌(ره) را برای روز 14 خرداد 99 انتخاب کنند ولی به صورتی متفاوت و با رویکردی تمدنی، روی موضوع «تحول» و ویژگی‌های برجسته حضرت امام‌(ره) در تحول‌خواهی، تحول‌انگیزی و تحول‌آفرینی متمرکز شده و تعابیری متفاوت همچون «امام تحول» را بیان داشتند، ضمن اینکه به صورت دقیق به تطبیق رفتارهای تحول‌آفرینانه امام(ره) از اخلاق فردی گرفته تا نوع نگاه به دین، فقه و حتی ساختارهای حکومت اشاره کرده و مصادیقی عینی و متعدد در این زمینه را ذکر کردند. 

نکته قابل توجه این است که مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم نیز به بسیاری از نکات و نقاط تحولی کشور در 40 سالگی انقلاب اسلامی پرداخته و خطوطی الهام‌بخش را در آن مشخص کرده بودند ولی تاکید مجددشان در سخنرانی سالگرد رحلت حضرت امام‌(ره) نیز مؤید دیگری بر این گزاره است که از نظر ایشان، در برهه کنونی، کشور هم نیازمند یک تحول اساسی است و هم استعداد و آمادگی چنین تحولی را داراست. 

اشاره صریح مقام معظم رهبری در سخنرانی 14‌خرداد امسال به برخی تحولات لازم برای پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی را می‌توان یکی از نقاط اوج این سخنرانی دانست. نام بردن از محورهایی همچون عدالت، اصلاحات اقتصادی، بودجه‌ریزی عملیاتی، آموزش‌وپرورش، جمعیت و... در نوع خود بسیار جالب توجه است. تحقق عدالت، قطع وابستگی بودجه به نفت، اصلاح آموزش‌وپرورش و... به سبب پیچیدگی‌های ذاتی و دشواری‌های اجرایی آنها، در ذهن برخی مسؤولان کشور و حتی بخش قابل توجهی از مردم، به اموری نشدنی و محال تبدیل شده‌اند ولی تاکید ایشان در این سخنرانی و اشاره به وضعیت ناامیدکننده قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، نشان از آن دارد که اتفاقا تحول نه‌‌تنها قابل انجام است، بلکه تغییر در یک بخش، می‌تواند به صورت سلسله‌وار به تغییرات در سایر بخش‌ها هم منجر شود. مقام معظم رهبری، فضایی را توصیف می‌کنند که مردم ایران در زمان رژیم پهلوی، هیچ امیدی به تغییر ندارند و در خمودگی و خودحقیرپنداری کامل به سر می‌برند ولی حضرت امام‌(ره) با زنده کردن مردم، توسط همین مردم و با لطف خداوند متعال، انقلاب اسلامی را با تمام مختصات متمایزکننده‌اش رقم زده و جریانی عظیم را راه‌اندازی می‌کنند، پس «تحول، شدنی» است. 

با اینکه بخشی از اندیشمندان و مجریان کشور معتقدند عنوان سال 99 یعنی «جهش تولید»، با عناوین سال‌های اخیر یعنی «حمایت از کالای ایرانی»، «تولید ملی» و البته «رونق تولید» تفاوتی ندارد و همگی روی یک موضوع واحد یعنی «تولید» متمرکز هستند ولی سیری در اندیشه مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم، عنوان سال 99 (در کنار عنوان سال 98 که به نام رونق تولید نامگذاری شده بود) و سخنرانی روز 14 خرداد، نشان می‌دهد کلیدواژه مشترک همه این موارد، همان «تحول» است، یعنی در جهش تولید نیز، یک امر تحولی مورد انتظار است که لزوما با امور تولیدی متعارف به وقوع نمی‌پیوندد. تاکید مقام معظم رهبری در نامگذاری سال 99 روی «تغییر محسوس در زندگی مردم»، خود متمایزکننده دو نوع نگاه «خطی» و «تحولی» در نامگذاری امسال نسبت به عناوین سال‌های قبل است. ایشان در پیام نوروزی امسال فرمودند: «سال 98، تولید تکان خورد، حرکت کرد و راه افتاد تا یک حدودی، لکن اثری در زندگی مردم از آن محسوس نشد، ما باید تولید را به جایی برسانیم که در زندگی مردم اثر بگذارد»، ضمن اینکه در سخنرانی زنده تلویزیونی ابتدای سال در سوم فروردین 99، باز هم روی چنین تمایزی تاکید کرده و می‌فرمایند: « ... جهش تولید که بنده امسال مطرح کردم، در واقع از ابزارهای قدرت است. تولید باید جهش پیدا بکند، نه فقط رونق تولید که سال گذشته گفتیم. رونق تولید یعنی در تولید یک حرکتی به وجود بیاید که این انجام گرفته است اما این کافی نیست. ما احتیاج به خیلی بیشتر از این داریم؛ جهش تولید». و تاکید بر این تمایزها در بیانات ایشان در ارتباط تصویری با مجموعه‌های تولیدی در 17 اردیبهشت 1399 نیز آشکار است. 

کوتاه‌سخن اینکه؛ جهش تولید یک امر تحولی است و تحقق چنین امری نیازمند همتی بلند، روحیه‌ای تحول‌خواه، تحول‌انگیز و تحول‌آفرین و کوششی پایدار است و صرفا با اصلاحات مقطعی و بخشی به وقوع نخواهد پیوست. مقام معظم رهبری در همان بیانات 14 خرداد امسال، پس از اشاره به تحولات مثبت ایجادشده در زمینه‌های علمی و دفاعی کشور و ضروری دانستن امر تحول، مجددا واژه «جهش» و عبارت «یک حرکت بزرگ» را به کار برده و تاکید می‌کنند: «زنده ماندن انقلاب به این است که پی‌درپی نوآوری داشته باشد، تحول داشته باشد، پیشرفت داشته باشد؛ تحول یعنی به حال برتری با شکل واضحی دست یافتن؛ یعنی یک جهش، یک حرکت بزرگ؛ در زمینه‌های مختلف، ما به این احتیاج داشتیم؛ در بعضی از زمینه‌ها مطلقا توانایی این را نداشتیم». 

فارغ از اینکه نقش نهادهای مختلف حاکمیتی و مردمی در تحقق جهش تولید چه باشد، پذیرفتن اینکه جهش تولید، امری تمدنی و تحولی است، می‌تواند در نوع نگاه و رویکردمان در پرداخت به این موضوع، بسیار الهام‌بخش و متمایزکننده باشد. انتظار می‌رود مسؤولان و سیاست‌گذاران، قدری متفاوت بیندیشند و البته متفاوت عمل کنند. جای تعجب است که نهادهای حاکمیتی در همان روزهای آغازین سال، بسیاری از محورهای سیاستی و پیشنهادهای اقتصادی و تولیدی سال‌های قبل و وظایف روزمره سازمان‌ها را با رتوش و اصلاحی ظاهری به عنوان محورهای جهش تولید آماده کرده و به مردم عرضه داشتند و حتی پوششی رسانه‌ای برای آن طراحی کردند! در واقع اولین گام تحول عملی و میدانی، تحول ذهنی و اندیشه‌ای است که متاسفانه در بخشی از مسؤولان و سیاست‌گذاران کشور وجود نداشته و به همین نسبت، باور کافی برای اقدامات موثر در چنین عرصه‌هایی را از خود بروز نمی‌دهند و چه‌بسا راز تاکید و تمرکز مقام معظم رهبری بر لزوم به کارگیری جوانان و اندیشه‌های جوانان با توجه به همین اصل بنیادین باشد. 

*پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام