روز گذشته مصاحبه‌ای از رئیس کل سابق بانک مرکزی منتشر شد که در آن به بازخوانی رخدادهای مختلفی در حوزه‌هایی همچون نوسانات ارزی، مؤسسات مالی غیرمجاز و روابط بانکی بین‌المللی پرداخته شد. در میان بسیاری از مسائل مهمی که در سخنان ولی‌الله سیف وجود داشت، یک نکته بسیار مهم جلب توجه می‌کرد. مسأله استقلال بانک مرکزی و پیشگیری از دخالت‌های سیاسی در تصمیم‌های تخصصی این نهاد و در نهایت صیانت از راهبردهای کلان اقتصادی در برابر اثرات مخرب تصمیمات یک شبه، از جمله مهم‌ترین بخش‌های گفت‌و‌گوی رسانه‌ای رئیس کل سابق بانک مرکزی بود. 

رئیس کل سابق بانک مرکزی در پاسخ به این سوال که «آیا رئیس کل بانک مرکزی واقعا نمی‌تواند بگوید آقای رئیس‌جمهور! طبق قانون من مسؤول هستم و شما نمی‌توانید تصمیم بگیرید؟» گفت: خیر، رئیس کل بانک مرکزی نمی‌تواند این را بگوید. بانک مرکزی تابع سیاست‌هایی است که از مرکز اتخاذ می‌شود. در بهترین شرایط هم بانک مرکزی سیاست‌های پولی و ارزی‌اش باید با سیاست مالی هماهنگ باشد». این سخنان سیف در میانه توضیحاتی بیان شد که از دخالت‌های دولت در روند سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های تخصصی بانک مرکزی حکایت داشت. 

سیف همچنین در بخش دیگری از سخنان خود، با تشریح نحوه تأثیرگذاری کسری بودجه بر سیاست‌های پولی گفت: «در دولت محدودیت بودجه وجود دارد و هر کدام از اعضا که صحبت می‌کند می‌گوید ما پول نداریم و برای گرفتن بودجه فشار می‌آورد. هر کسی وقتی خوب توانست جمع را متأثر کند، همه نگاه‌ها به سمت سازمان برنامه و بودجه می‌رود. آقای نوبخت می‌گوید شما که می‌دانید محدودیت بودجه داریم. بعد از آن همه نگاه‌ها به سمت رئیس کل بانک مرکزی می‌رود. رئیس کل می‌گوید مگر می‌شود؟ چرا بودجه دولت را از بانک مرکزی می‌خواهید؟ آقای رئیس‌جمهور می‌پرسند راهی دارد؟ شما باید راست بگویید و نمی‌توانید خلاف بگویید. می‌گویید، آقای رئیس‌جمهور! ممکن است راه وجود داشته باشد ولی سیاست پولی از بین می‌رود؛ رشد نقدینگی چنین می‌شود و تورم چنان می‌شود. رئیس‌جمهور می‌گوید آن تبعات که برای بعد است، الان مشکل داریم. این را یک کاری بکنید». 

این سخنان رئیس کل سابق بانک مرکزی ضمن آشکار کردن جو غیرکارشناسی هسته مرکزی دولت برای موضوعات اقتصادی، بیانگر تهدیدی است که هم‌اکنون با شدتی مضاعف بر سیاست‌های پولی کشور سایه انداخته است. از پاییز سال گذشته که دولت لایحه بودجه سال 99 کشور را تقدیم مجلس کرد، مسأله کسری بودجه هنگفت همواره یکی از محورهای مورد بحث در این زمینه بوده است. تاکنون رقم‌های مختلفی از تخمین کسری بودجه سال 99 عنوان شده است اما این رقم‌ها عموما بین 100 تا 200 هزار میلیارد تومان بوده است. بزرگی کسری بودجه سال جاری اما با عزم بانک مرکزی برای اجرای عملیات بازار باز برای کنترل مدیریت نقدینگی همزمان شده است. عزم عبدالناصر همتی برای اجرایی کردن عملیات بازار باز به منظور توثیق عرضه پایه پولی به اوراق بدهی دولت و همچنین رها کردن بانک مرکزی از تأمین کسری بودجه که منجر به افزایش پایه پولی و نقدینگی و در نهایت تورم می‌شود حالا باز هم با همان تهدید کسری بودجه مواجه شده است. از همین رو است که هر از گاهی رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به سیاست جدید این نهاد برای اجرای عملیات بازار باز، دولت را از هر گونه استقراض از بانک مرکزی انذار می‌دهد. به عنوان نمونه همتی در یکی از سخنان خود گفت: اگر دولت به این نتیجه برسد که در جیب بانک مرکزی دست نکند و اگر بتوانیم ناترازی بانک‌ها را اصلاح کنیم، می‌توانیم بر نقدینگی و تورم فائق آییم. بنابراین برنامه بانک مرکزی نیز همین است. 

همتی بخوبی می‌داند مهم‌ترین مانع در مسیر این نهاد برای اجرای موفق عملیات بازار باز، روی آوردن دولت به تأمین کسری بودجه از طریق استقراض از بانک مرکزی است. در صورتی که دولت اقدام به تأمین کسری بودجه با استقراض از بانک مرکزی کند، تمام برنامه بانک مرکزی و وزارت اقتصاد برای مدیریت نقدینگی از طریق عملیات بازار باز به حاشیه خواهد رفت. این موضوع یعنی بی‌ثمر شدن مهم‌ترین برنامه همتی برای مدیریت بازار پول کشور.