پس از ابلاغ دستور آزادسازی سهام عدالت و در جریان اجرای آن، برخی مسائل در فرآیند اجرا مطرح شد. از جمله این مسائل، اعطای سهام عدالت به جاماندگان بود. این جاماندگان شامل گروه‌های مختلفی هستند. مهم‌ترین بخش این گروه، افرادی هستند که سال 85 ثبت‌نام کرده و قبض نهایی سهام عدالت را دریافت کرده‌اند اما با این حال سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرده است نام این افراد در سامانه سهام عدالت این سازمان وجود ندارد و از همین رو از دریافت این سهام محروم شده‌اند. جاماندگان سهام عدالت البته فقط به این افراد خلاصه نمی‌شود، از همین رو مجلس یازدهم طرحی برای اعطای سهام عدالت به همه جاماندگان آماده کرده که قرار است تا ۲ هفته آینده در مجلس مطرح و تعیین تکلیف شود. 

محمدرضا پورابراهیمی، ‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس یکشنبه شب در بخش خبری ۲۱ شبکه یک سیما درباره جاماندگان از سهام عدالت تصریح کرد: اولین بخش شامل ۵۲ میلیون نفری می‌شود که در زمان واگذاری سال‌های ۸۴ و ۸۵ اطلاعات آنها ثبت شد اما گزارش نهایی توسط سازمان خصوصی‌سازی حدود ۴۹ میلیون نفر اعلام شد، این در حالی است که برخی افراد با اینکه دارای برگه سهام هستند، در فهرست اطلاعات سامانه سهام عدالت نام و نشانی ندارند. 

او ادامه داد: در بخش اول افرادی هستند که در ابتدا فرم پر کرده و ثبت‌نام هم کرده بودند اما الان جزو مشمولان نیستند که حدود ۲ میلیون نفر می‌شوند. 

پورابراهیمی ‌تعدادی از متولدان سال ۸۵ به بعد خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و سازمان امور ایثارگران را دومین دسته از این فهرست عنوان کرد و گفت: در این بخش طبق آمار سازمان بهزیستی و کمیته امداد حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار خانوار از سهام عدالت جا مانده‌اند. 

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس تصریح کرد: افرادی که آن زمان جزو ۶ دهک کم‌درآمد جامعه بودند، بخش سوم از جاماندگان را تشکیل می‌دهند. 

او افزود: برآورد ما این است که در کل حدود 10 میلیون نفر جاماندگان سهام عدالت هستند. 

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: بر اساس واگذاری‌هایی که در سال‌های ۸۴ و ۸۵ انجام شد، قرار بر واگذاری مجموعه شرکت‌های مشمول سهام عدالت به صورت کامل به مردم بود. 

پورابراهیمی ‌گفت: از مجموع ۵۲ میلیون نفری که مشمول شدند، حدود ۶ میلیون نفر تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و سازمان امور ایثارگران هستند.

 

* سهام عدالت جدید در طرح پیشنهادی مجلس به چه کسانی می‌رسد؟

سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: افرادی که برگه سهام عدالت دارند اما مشمول نیستند، افراد تحت پوشش سازمان‌های حمایتی و دهک‌های پایین درآمدی که سهام نگرفته‌اند اولویت‌‎های جدید سهام عدالت هستند. مهدی طغیانی، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس درباره طرح ساماندهی سهام عدالت، گفت: آن چیزی که اخیرا مصوب شد کلیات طرح ساماندهی سهام عدالت بود. چند گروهی که اجمالا در طرح آمده‌اند، افراد تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی هستند که هنوز سهام عدالتی دریافت نکرده‌اند. وی با بیان اینکه چگونگی سازوکار اجرایی باید در جزئیات طرح بررسی شود، ادامه داد: بخشی از این مشمولان جدید کسانی هستند که در این مدت 10 سال، تحت پوشش کمیته امداد قرار گرفته‌اند. یک بخش هم افرادی هستند که در دهک‌های مشمول طرح بوده‌اند اما در فهرستی که سهام عدالت بر اساس آن توزیع شد به هر دلیلی قرار نگرفته بودند و به نوعی جا مانده‌اند. 

 

* ممکن است مشمولان جدید به 10 میلیون نفر نیز برسند

سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس در پاسخ به این سوال که آیا در این طرح برای 8/1 میلیون نفری که برگه سهام عدالت دارند اما مشمول نیستند و کارگرهای غیرفصلی که سهام عدالت ندارند نیز فکری شده است یا خیر، گفت: بله! یک گروه از جاماندگان این عزیزان هستند که دعوتنامه دارند اما سهام عدالت به آنها تخصیص داده نشده است، گروه دیگر افراد تحت پوشش سازمان‌های حمایتی هستند که برآورد ما از مجموع کمیته امداد و بهزیستی، تعدادی بیش از یک میلیون نفر است. طغیانی ادامه داد: بقیه افراد نیز کسانی هستند که در دهک‌های مورد نظر قانون به حساب می‌آمده‌اند ولی در تخصیص سهام عدالت در نظر گرفته نشده‌اند، بنابراین مشمولان جدید چند گروه هستند. طبق برآورد ما شاید این تعداد به 10 میلیون نفر نیز برسد. آن زمان، با جمعیت ۷۵ میلیونی حدود ۵۲ میلیون نفر مشمول بودند، یعنی اگر 3 دهک بالای درآمدی را حذف کنیم و بخواهیم بقیه را اضافه کنیم با این جمعیت فعلی باید افراد جدیدی مشمول سهام عدالت شوند. سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه داد: آیین‌نامه‌ای نیز برای آزادسازی مطرح بود که به شکل غیررسمی بین وزارت اقتصاد، سازمان خصوصی‌سازی و کمیسیون ویژه اصل ۴۴ تهیه شده بود. به این آیین‌نامه نیز ایراداتی وارد دیدیم و اصلاحات آن را در طرح ساماندهی سهام عدالت گنجاندیم. وی افزود: به عنوان نمونه در روش غیرمستقیم گفته می‌شود شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی باید سهام عدالت را مدیریت کنند اما نحوه تشکیل مجمع عمومی آنها، نحوه اداره شرکت، نحوه انتخاب هیات‌مدیره آنها و... از جمله مواردی است که در آیین‌نامه یادشده با نهایت اجمال مطرح شده بود اما به نظر ما جا دارد دقیق‌‌سازی شود که در آینده مشکلی ایجاد نشود. بنابراین هم بحث جاماندگان و هم بحث اصلاح آیین‌نامه، جمعا در طرح ساماندهی سهام عدالت گنجانده شده است. طغیانی در پاسخ به این سوال که سهام عدالت جدید قرار است از سهام کدام شرکت‌ها داده شود، گفت: در ارزیابی‌های اولیه که ۳۵ شرکت بورسی و ۱۳ شرکت غیربورسی به عنوان شرکت‌های سهام عدالت در نظر گرفته شد، سهام این شرکت‌ها بین گروه‌های هدف تقسیم شد که از این بین ۶ میلیون نفر تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی بودند و حدود ۴۷ میلیون نفر هم افراد غیرپوشش حمایتی بودند. سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه داد: به این ۶‌میلیون نفر، صد‌درصد سهام عدالت تخصیص یافت اما به آن ۴۷ میلیون نفر، نصف سهام تعلق گرفت، چون در زمانی که فراخوانی از طرف دولت داده شد که در صورت تمایل برای کامل شدن سهام عدالت، مشمولان باید نصف دیگر سهام را پرداخت کنند اکثرا آن ۵۰ درصدی را که باید خودشان می‌پرداختند، پرداخت نکردند. طغیانی افزود: آن نصفه سهام به دولت بازگشته است، ما معتقدیم چون هدف سهام عدالت واگذاری بوده است، این بازگشت به دولت بلاوجه است و دلیلی برای آن وجود ندارد. لذا منبع اصلی سهام عدالت جدید می‌تواند همین سهام بازگشته به دولت باشد، البته دولت نیز مواردی دارد که هر زمان جزئیات آن به تصویب برسد، اعلام می‌شود. وی درباره ارزش سهام عدالت جدید نیز گفت: باید به قیمت روز برآورد شود، این موارد در جزئیات طرح بررسی می‌شود. زمانی که جزئیات در کمیسیون تصویب شود، کلیات و جزئیات آن در صحن بررسی خواهد شد. 

 

* پول فروش سهام عدالت هنوز واریز نشده

پس از آزادسازی سهام عدالت مشمولان این امکان را یافتند از طریق کارگزاری یا بانک‌ها اقدام به فروش 30 درصد از سهام عدالت‌شان کنند. شرایط فروش سهام عدالت اما به قدری عجیب بود که جنجال زیادی به پا کرد. طبق قراردادی که مشمولان برای فروش سهام در بانک‌ها باید امضا کنند، صاحبان سهام عدالت هیچ اطلاعی از زمان و نوع سهام فروش رفته توسط بانک‌ها ندارند. در واقع مالکان سهام عدالت که برای فروش سهام خود به بانک‌ها مراجعه کرده‌اند، هیچ امکانی برای اطلاع از رقم دقیق حاصل از فروش سهام خود ندارند. همچنین هیچ امکانی برای تعیین سهام مدنظر خود برای فروش ندارند. 

هم اکنون شکایت‌هایی در همین راستا از سهامداران عدالت مبنی بر کارشکنی‌های بانک‌ها در قبال تعهدی که درباره فروش ۳۰ درصد سهام داده بودند وجود دارد به طوری که بعضی از این سهامداران ۶ خرداد برای فروش سهام عدالت‌شان به بانک‌ها مراجعه کرده‌اند اما تاکنون مبلغی را تحت این عنوان دریافت نکرده‌اند. 

 

* ارزش سبد سهام عدالت به روزرسانی نمی‌شود

موضوعی که هم اکنون توجه بسیاری از سهامداران را به خود جلب کرده این است که وقتی اشخاص برای فروش ۳۰‌درصد از سهام‌شان به بانک‌ها مراجعه می‌کنند، از آنجایی که در سایت سهام عدالت ارزش سبدشان بروز نیست، متوجه نمی‌شوند ارزش روز سهام‌شان به چه میزان است! یا اینکه وقتی بعضی بانک‌ها اقدام به فروش ۳۰ درصد از سهام افراد می‌کنند، آنها از کجا باید متوجه شوند کدام سهام‌شان و با چه میزان قیمتی به فروش رفته است؟!

 

* زمان فروش سهام عدالت توسط بانک‌ها مشخص نیست

محمدحسن ابراهیمی، ‌مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک ملی ایران اظهار کرد: در حال حاضر نمی‌توان زمانی برای فروش سهام سهامداران عدالت مشخص کرد. کارگزاری تلاش می‌کند سهام را به نفع سهامدار بفروشد، بنابر‌این نمی‌تواند این کار را به هر قیمتی انجام دهد. 

مدیرعامل شرکت کارگزاری بانک ملی ایران در پاسخ به این سوال که چرا مبلغ واریزی به حساب افراد سهامدار متفاوت است، گفت: سهام عدالت، سبدی از سهم‌های مختلف است، بنابراین کارگزار ممکن است در یک مرحله تعدادی از این سهام را بفروشد و تعدادی را نزد خود نگه دارد تا قیمت آن افزایش یابد، بنابراین تنها مبلغ سهام فروخته شده به حساب افراد واریز می‌شود. 

او بیان کرد: ثبت درخواست فروش سهام عدالت به معنی فروش قطعی آن نیست. فرآیند فروش ممکن است کمی ‌زمانبر باشد اما کارگزاری پس از فروش قطعی، مبالغ دریافتی را طی روال قانونی به حساب صاحب سهام واریز خواهد کرد. وی افزود: زمانی که سهام عدالت افراد به فروش رسید، دیگر نیازی به حضور فیزیکی در باجه‌ها نیست و این رقم به حساب آنها واریز می‌شود.

 

* بانک‌ها: مقصر نیستیم!

بیش از یک ماه از آغاز فرآیند ثبت درخواست فروش از طریق بانک‌ها می‌گذرد اما تاخیر در واریز پول سهام موجب شده تعداد زیادی از سهامداران گله‌مند باشند. نکته قابل توجه اینجاست که اساسا هدف آزاد‌سازی سهام عدالت صرفا حمایت از اقشار آسیب‌پذیر در دوران کرونا اعلام شده بود و این تعلل هر دلیلی داشته باشد هدف اصلی این اقدام را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. اگر قرار باشد با چنین تعللی سهام عدالت برای دارندگان آن نقد شود، اساسا چه نیازی به آزادسازی آن بود. در این بین اما بانک‌ها توپ را در زمین شرکت‌های سپرده‌گذاری انداخته‌ و معتقدند در اسرع وقت اقدامات لازم را در راستای فروش سهام مردم انجام داده‌اند. برای مثال مژگان ارجمند، مدیر معاملات کارگزاری بانک ملی که حدود 40 درصد از کل سهامداران سهام عدالت مشتری این بانک هستند در این باره گفته است: بانک ملی مانند سایر بانک‌ها بر اساس رویه‌ای که در نظر گرفته شده، سفارشات را جمع‌آوری و برای شرکت سپرده‌گذاری ارسال کرد اما بعد از مدتی شرکت سپرده‌گذاری این فرآیند را نپذیرفت و روش را تغییر داد که موجب شد در روند فروش وقفه‌ای ایجاد شود. سهام همه کسانی که تا ۱۰‌خرداد‌ماه با مراجعه به بانک درخواست فروش ۳۰ درصد از سهام خود را ثبت کرده‌اند، فروخته شده و مبلغ به حساب‌شان واریز شده است؛ در این بین به خاطر اینکه اطلاعاتی مثل شماره ملی، موبایل، شبا و حساب برای تعداد محدودی از سهامداران نواقصی داشت، واریزی انجام نشده است که پس از رفع آن پرداختی‌ها انجام خواهد شد. 

یک مقام پست بانک ایران هم گفت: اگر مبالغ کمی به حساب سهامداران عدالت واریز شده بابت علی‌الحساب بوده، یعنی یک مقداری از سهم فروخته شده و مابقی آن مانده است. به گفته وی، اگر بانک تا الان سهم متقاضیان را به فروش نرسانده بابت این بوده است که سهمی که برای فروش از طریق سامانه سهام عدالت ارائه شده هنوز به فروش نرفته است. فروش سهام به قیمت پایین کار راحتی است و بانک به ‌دنبال این نیست سهم را به هر طریقی به قیمت روی تابلو به فروش برساند، بلکه قصد دارد سهم را در قیمتی که مناسب بوده و بیشترین بازدهی را برای سهامدار دارد به فروش برساند.