عباس اسماعیل‌گل: ترافیک فیلم‌های در حال اکران سینمای ایران همیشه از دغدغه‌های اصلی سینماگران طی سال‌های اخیر بوده است. سنگین‌تر شدن بار چرخه اکران در سال‌های گذشته موجب ایجاد حواشی مختلف و حرف و حدیث‌هایی میان اهالی سینما و مسؤولان شورای صنفی نمایش شده است؛ حواشی‌ای که به جز ضربه به بدنه اکران سینمای ایران هیچ سود و منفعتی برای سینما نداشته است و این چرخه اکران هر سال سنگین‌تر می‌شود و بالطبع حواشی آن نیز بیشتر. 

هر روز که می‌گذرد، شمار بیشتری از آثار اکران‌نشده به قطار طولانی آثار اکران‌نشده سینمای ایران اضافه می‌شود؛ قطاری که تنها مسیرهای رهایی آن یا گسترش چشمگیر ظرفیت‌های ناوگان اکران آثار سینمایی است که در عمل به واسطه امکانات محدود و کمبود تعداد سالن‌های سینما در نقاط مختلف کشور امکان‌پذیر نیست یا جدی گرفتن طرح نوپای «اکران آنلاین» در سینمای کشور. 

از سویی شیوع بیماری کرونا از اواخر سال گذشته که به واسطه دستور ستاد ملی مبارزه با کرونا منجر به تعطیلی سینماها شد، اتفاقی بود که می‌توانست چرخه نیمه‌جان اکران در سینمای ایران را به سمت نابودی کامل بکشاند؛ چرخه‌ای که اگر تا پیش از این با هر زحمتی که بود کار خود را پیش می‌برد، این بار با وجود کرونا و تعطیلی سینماها به طور جدی در معرض خطر قرار گرفته بود. اما آغاز طرح نوپای «اکران آنلاین» با همه مشکلاتش در نقش منجی چرخه اکران سینماها خودنمایی کرد و آغاز‌‌گر این راه تازه ابراهیم حاتمی‌کیا با فیلم سینمایی خروج بود. تصمیم ابراهیم حاتمی‌کیا و سازندگان فیلم سینمایی «خروج» برای اکران آنلاین این فیلم، تصمیمی جسورانه برای کمک به چرخه در حال فروپاشی اکران بود، آن هم در شرایطی که «خروج» ابراهیم حاتمی‌کیا از جمله آثاری است که قطعا در صورت اکران در سینما‌ها به واسطه جایگاه و اعتبار کارگردانش و البته قصه قهرمان‌محور، از شانس خوبی برای فروش بالا برخوردار بود اما ورود حاتمی‌کیا به حوزه «اکران آنلاین» نوعی خط‌شکنی به شمار می‌آمد. 

ابتدا انتظار می‌رفت اقدام جسورانه حاتمی‌کیا، سایر فیلمسازان سرشناس را برای ورود به این عرصه ترغیب کند که متأسفانه آنطور که باید این مسیر توسط فیلمساران سرشناس ادامه پیدا نکرد. 

به هر حال از اواسط اردیبهشت‌ماه تاکنون فیلم‌های مختلفی ادامه‌دهنده راه «خروج» ابراهیم حاتمی‌کیا در «اکران آنلاین» بودند و برخی فیلمسازان سعی کردند در شرایطی که سینماها به خاطر شیوع کرونا تعطیل است فیلم‌های خود را اکران آنلاین کنند. فیلم‌هایی چون «مهمانخانه ماه نو» به کارگردانی تاکفومی تسوتسویی، «کشتارگاه» ساخته عباس امینی، «تیغ و ترمه» کاری از کیومرث پوراحمد، «بهت» به کارگردانی عباس رافعی، «حکایت دریا» ساخته بهمن فرمان‌آرا، «پسرکشی» ساخته محمدهادی کریمی، «نرگست مست» کاری از سیدجلال‌الدین دری، «زیرنظر» به کارگردانی مجید صالحی و «جایی برای فرشته‌ها نیست» ساخته سام کلانتری تاکنون راهی اکران آنلاین شده‌اند که با نگاهی اجمالی به این فیلم‌ها به تنوع آثار پی می‌بریم. از اکران فیلم‌هایی که سال گذشته در جشنواره فیلم فجر حضور داشتند تا آثاری چون «حکایت دریا» که چند سالی در صف اکران عمومی مانده‌اند، در چند ماه گذشته راهی اکران آنلاین شده‌اند و با توجه با شیوع دوباره ویروس کرونا و احتمال تعطیلی مجدد سالن‌های سینما، فیلم‌هایی چون «خوب بد جلف 2» به کارگردانی پیمان قاسمخانی، «روزهای نارنجی» ساخته آرش لاهوتی، «لتیان» کاری از علی تیموری و «هفت‌و‌نیم» به کارگردانی نوید محمدی بزودی راهی اکران آنلاین می‌شوند تا جانی تازه به این طرح نوپای سینمای ایران ببخشند. 

اما در روزهایی که حوزه اکران سینمای ایران تحت تأثیر انصراف سازندگان فیلم سینمایی «شنای پروانه» ساخته محمد کارت از اکران قرار گرفته است، با اوج دوباره شیوع ویروس کرونا احتمال تعطیلی دوباره سینماهای کشور بر سر زبان‌ها افتاده است. اکران آنلاین تا قبل از بازگشایی نصف و نیمه سینماها با رونق اقتصادی معقول و استقبال مناسبی از سوی اهالی سینما روبه‌رو شده بود اما با بازگشایی سینماها انگار دوباره این سیستم نوپای اکران از سوی برخی سینماگران به دست فراموشی سپرده شده است و بسیاری از اهالی سرشناس سینما قید اکران آثارشان در این چرخه را زده و تصمیم گرفته‌اند منتظر نوبت‌شان برای اکران در سینماها در دوران پساکرونا بمانند. اینکه به چه دلایلی با گذشت چند ماه هنوز بسیاری از سینماگران سرشناس تمایلی به اکران آنلاین ندارند، ریشه در مسائل مختلفی همچون ضرر مادی به خاطر عدم رعایت قانون کپی رایت دارد. 

این دسته از سینماگران از اساس به زیان‌ده بودن طرح اکران آنلاین اعتقاد دارند، این در حالی است که این طرح سال‌هاست توسط کمپانی‌های بزرگی همچون نتفلیکس در حال انجام است و سینمای ایران بالاخره باید به سمت اجرای چنین طرح‌هایی می‌رفت. از سویی با توجه به اینکه دیگر خبری از سهم پخش‌کننده و سینمادار در اکران آنلاین نیست و فقط بخشی از سود فروش به سامانه «وی ‌او دی» اختصاص پیدا می‌کند، همه سود فروش اثر متعلق به سرمایه‌گذاران است و این می‌تواند مانع از ضرر سرمایه‌گذاران (در صورت عدم قاچاق فیلم) اثر شود. 

مسلما اکران آنلاین ابتدا در مرحله اجرا دارای ایرادات و مشکلاتی است اما آنچه می‌توان به شکل قطعی درباره این اتفاق تازه سینمای ایران گفت این است که با وجود همه این انتقادات، اکران آنلاین با آثار مهمی چون «خروج» گامی رو به جلو برای سینمای ایران محسوب می‌شود که می‌تواند نه‌ فقط در دوره شیوع بیماری کرونا بلکه پس از آن نیز بخش مهمی از مشکلات اقتصادی سینما بویژه در حوزه چرخه اکران را حل و البته عدالت در توزیع محصولات سینمایی را تا حدودی برقرار کند و به همه سینماگران این شانس را بدهد تا راحت‌تر آثارشان را به دست مخاطبان برسانند. 

از سوی دیگر شاید با این اتفاق سود مادی صاحبان اثر از نمایش آنلاین نسبت به اکران عمومی کاهش یابد اما در عوض تعداد بیشتری از مردم مخاطب این آثار خواهند بود. مسأله‌ای که به نظر می‌رسد بیش از همه برای سازندگان آثار سینمایی مهم باشد، رساندن پیام فیلم به تعداد بیشتری از مخاطبان است، بویژه اینکه این روز‌ها با گسترش سامانه‌های «وی او دی» و با وجود بالا رفتن تنوع محصولات عرضه‌شده، محتوای مناسب برای استفاده همه اعضای خانواده همچنان محدود است و اینجاست که فیلم‌های سینمایی باکیفیت بخوبی می‌توانند طیف گسترده‌ای از مخاطبان را جذب کنند. اینکه چرا در دنیا به‌رغم انتشار دانلود غیرقانونی فیلم‌ها، طرح «اکران آنلاین» با موفقیت ادامه پیدا می‌کند تنها یک علت دارد و آن هم به عدم استقبال بالای مردم آن کشورها از نسخه‌های قاچاق و دانلود فیلم‌ها بازمی‌گردد؛ مسأله‌ای که توسط اغلب مردم کشورمان رعایت نمی‌شود. در نتیجه باید گفت اکران آنلاین سینمای ایران اگر در ادامه راه خود با حمایت مردم و عدم استفاده آنها از نسخه‌های قاچاق همراه شود، می‌تواند مسیر تازه‌ای را پیش‌روی سینمای ایران قرار دهد.