کد خبر: 222216تاریخ: 1399/5/2 00:00
گزارش میدانی از تأثیر استعمال سیگار و قلیان بر بیمارانی که به کرونا مبتلا شده‌اند
دودی‌ها بیشتر می‌میرند!
نازنین اکبرنیا*: گاهی اوقات فکرش را هم نمی‌کنیم که یک عادت می‌تواند براحتی انسان را به کام مرگ بکشاند، مثل وقتی که جوان بیست و چند‌ساله‌ای با وجود همه هشدارهای بهداشتی و پزشکی به سیگار کشیدن عادت کرده بود و با هر پک عمیق به آن، ثانیه‌های ارزشمند زندگی‌اش را دود می‌کرد، حالا اما کم‌جان و بی‌رمق روی تخت بیمارستان افتاده است.
برای تهیه گزارش از وضعیت بیماران مبتلا به کرونا سری به بیمارستان می‌زنم؛ لباس مخصوص را به تن می‌کنم. در همان دقایق اولیه نفسم بند آمده و بدنم خیس عرق است، دلم برای پرستاران و پزشکان می‌سوزد و اینجاست که معنای آن شرمندگی که رهبری از پرستاران دارند را لمس می‌کنم. حضور در بخش بستری و دیدن بیماران کرونایی از نزدیک، در کنار همه استرس و اضطرابی که دارد، دل آدم را هم به درد می‌آورد. پرستارها می‌گویند وضعیت بیماران این بخش بهتر است اما بیماران بخش ویژه حال و روز خوبی ندارند.
با یکی از پرستاران بخش مشغول صحبت هستم که سرفه‌های شدید یک بیمار توجهم را جلب می‌کند؛ پشت سرم را که نگاه می‌کنم پسر جوانی روی تخت کنار دیوار نیم‌خیز شده و سرفه می‌کند. پرستار فوری بالای سرش می‌رود و به کمک دستگاه‌ها کمی اکسیژن ورودی به ریه‌هایش را بالا و پایین می‌کند؛ چند دقیقه بعد که بیمار کمی آرام گرفت، بازمی‌گردد و درباره شرایط خاص پسر جوان توضیح می‌دهد. می‌گوید: «26 ساله است و دیروز به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل شده است. وضعیت خوبی نداشت، به خاطر اینکه سیگار می‌کشد، بخشی از توان ریه‌اش را از دست داده و حالا که کرونا سراغش آمده، بخش زیادی از ریه‌اش درگیر شده است».
کمی بعد همان‌طور که مشغول بازدید پرونده بیماران است درباره تأثیر استعمال دخانیات و مصرف قلیان بر افراد مبتلا به کرونا می‌گوید و اینکه «این افراد بشدت در معرض ابتلا به بیماری کرونا هستند». علاوه بر این استعمال دخانیات و مواد افیونی باعث از بین رفتن بافت‌های ریه، التهاب و کاهش توانایی عملکرد ریه‌ها می‌شود. در کنار همه این موارد کمبود اکسیژن ناشی از مصرف سیگار و مواد مخدر بر سایر ارگان‌های بدن مانند مغز هم آثار منفی فراوان دارد که باعث کاهش توانایی و ایمنی بدن در مقابل این ویروس می‌شود. او می‌گوید در این چند ماه که در بیمارستان در حال پرستاری از بیماران کرونایی است می‌تواند این تحلیل را ارائه دهد که کرونایی‌هایی که سیگاری یا قلیانی هستند خیلی بیشتر از دیگران به کام مرگ کشیده شده‌اند و روند وخیم شدن وضعیت جسمی‌شان نیز خیلی سریع‌تر بوده است.
از بیمارستان که خارج می‌شوم، کمی آن‌طرف‌تر 2 پسر نوجوان بدون ماسک روی نیمکت ایستگاه اتوبوس نشسته و گرم صحبت هستند. یکی از آنها همزمان مشغول کشیدن سیگار است و همان‌طور که با هیجان موضوع ظاهرا مهمی را برای دوستش تعریف می‌کند، دود سیگارش را هم رو به او بیرون می‌دهد. ظاهرا اینجا بیرون از بیمارستان، برای بعضی‌ها نه بیماری کرونا معنایی دارد و نه رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله اجتماعی! همزمان که به دود سیگار این جوان نگاه می‌کنم، تصویر سرفه‌های جوان بیمار روی تخت بیمارستان که با تمام توان هنگام سرفه از روی تخت بالا و پایین می‌پرید جلوی چشمانم می‌آید.
به سمت دفتر می‌روم و تصمیم می‌گیرم گزارش امروزم را نه درباره خود کرونا که درباره سیگار و قلیان و تأثیر آن در ابتلا و درمان کرونا بنویسم. استعمال سیگار و قلیان روی ریه تأثیر می‌گذارد، همین مسأله برای افرادی هم که از مواد مخدر استفاده می‌کنند اتفاق افتاده و به مرور زمان باعث ایجاد فیبروز ریه (Pulmonary fibrosis) می‌شود.
دکتر «مینو محرز»، عضو کمیته کشوری ستاد ملی مقابله با کرونا، در این باره در گفت‌وگو با «وطن امروز» می‌گوید: «فیبروز باعث از بین رفتن حالت اسفنجی ریه شده و با سخت شدن بافت ریه، عملکرد طبیعی آن را از بین می‌برد و هر چه فیبروز ریه وخیم‌تر شود، بیمار بیشتر دچار تنگی نفس خواهد شد و باید از دارو و اسپری استفاده کند». مدتی پیش شایعه‌ای منتشر شده بود مبنی بر اینکه استعمال دخانیات و حتی مصرف مواد مخدر باعث ایجاد مصونیت برای افراد در مقابل ابتلا به «کووید-19» می‌شود؛ شایعه‌ای که کارشناسان و پزشکان ضمن رد این فرضیه، با ارائه مستندات علمی خلاف آن را ثابت کردند. محرز در این باره خاطرنشان می‌کند: «بر اساس تحقیقاتی که بتازگی بر روی تعداد زیادی از بیماران در آمریکا انجام شده، بسیاری از جوانان به مصرف سیگار الکترونیکی روی آورده‌اند که باید بگویم مضرات آن کمتر از سیگار نیست. بعد از متغیرهای سن، بیماری‌های قلبی و عروقی، فشار خون بالا، دیابت و...، استعمال دخانیات و مواد مخدر جزو ریزفاکتورهای بعدی است که برای بیماران مبتلا به کرونا خطرناک است».
او تأکید می‌کند: «اینکه گاهی گفته می‌شود افراد معتاد و سیگاری در مقابل ابتلا به «کووید-19» ایمنی دارند، شایعه‌ای کاملا بی‌پایه و اساس است. این افراد با استعمال دخانیات و حتی قلیان علاوه بر آسیبی که به ریه خود وارد می‌کنند، سلامتی افراد دیگر را هم به خطر می‌اندازند. خانواده یک فرد سیگاری و افرادی که در مجاورت دود سیگار قرار دارند، در اصطلاح سیگاری‌های دست دوم شناخته می‌شوند و در مقابل ابتلا به بیماری‌های مختلف ریوی به همان اندازه آسیب‌پذیر هستند».
مصرف قلیان باعث افزایش خطر انتقال عوامل عفونی از جمله ویروس‌های تنفسی، ویروس هپاتیت C، ویروس اپستین - بار (که می‌تواند موجب چند نوع سرطان شود)، ویروس تبخال، سل، هلیکوباکتر پیلوری (عامل ایجاد بیماری زخم معده و بیماری‌های گوارشی) و انواع قارچ‌های بیماری‌زا شده و در انتقال و گسترش ویروس کرونا هم تأثیر قابل توجهی دارد.
مطالعات نشان داده ویروس کرونا می‌تواند به ذرات دود سیگار و قلیان بچسبد و براحتی در محیط منتشر شود. بر اساس مقاله‌ای که وزارت بهداشت با استناد به اطلاعات منتشرشده از سوی سازمان جهانی بهداشت منتشر کرده، مصرف دخانیات به عنوان یک عامل خطر برای هرگونه عفونت دستگاه تنفسی تحتانی به شمار می‌آید و ویروسی که بیماری «کووید-19» را ایجاد می‌کند هم در درجه اول سیستم تنفسی را تحت تاثیر قرار داده، به ریه‌ها حمله می‌کند و باعث بروز آسیب خفیف تا شدید تنفسی می‌شود. به همین علت مصرف‌کنندگان دخانیات در معرض خطر شدید عوارض ناشی از ابتلا به ویروس کرونا قرار دارند. از سوی دیگر با توجه به اینکه مصرف قلیان به طور معمول در گروه‌ها و محیط‌های عمومی انجام می‌شود، خطر انتقال بیماری‌ها را افزایش داده و موجب تشدید انتقال ویروس کرونا در محیط‌های اجتماعی می‌شود. عبور دود قلیان از مسیر مشترکی که در ساختار قلیان وجود دارد، شامل قسمت دهانی، شلنگ و جام، بویژه در اجتماعات و محیط‌های عمومی، باعث بقای میکروارگانیسم‌های منتقله از افراد مصرف‌کننده در این قطعات می‌شود.
مطالعات اولیه نشان می‌دهد افراد مصرف‌کننده مواد دخانی و محصولات توتون و تنباکو که به «کووید-19» مبتلا می‌شوند، 14 برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری به درمان شدید نیاز دارند و دو برابر بیشتر از آنها جان خود را از دست می‌دهند.
همین چند ماه پیش بود که دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران آمار تکان‌دهنده‌ای از مصرف سیگار و قلیان در کشور ارائه کرد که بر اساس آن حدود ۲۲ تا ۲۴ درصد مردم در جامعه سیگار می‌کشند که کمتر از ۴ درصد این آمار مربوط به خانم‌هاست. تا ۶۵ درصد سابقه مصرف قلیان در پسران گزارش شده است و تا ۳۸ درصد در دختران این آمار وجود دارد. بر اساس این آمار، سالانه ۵۵ تا ۶۰ میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود که هر یک میلیون نخ سیگار، مرگ یک نفر را به همراه دارد.
با توجه به اینکه مصرف‌کنندگان دخانیات نسبت به دیگر افراد جامعه، ایمنی پایین‌تری داشته و در مقابل هرگونه عفونت از جمله این ویروس بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند، کنوانسیون کنترل دخانیات سازمان جهانی بهداشت در چارچوب مقابله و پیشگیری از «کووید-19»، از کشورهای مختلف درخواست کرده بر اساس تعهدات بین‌المللی خود، اقدامات لازم را برای محافظت از مردم در برابر پیامدهای مخرب و آثار سوء ناشی از مصرف دخانیات انجام دهند؛ موضوعی که به نظر می‌رسد در کشور ما چندان جدی گرفته نشده و با وجود مصوبه ستاد ملی کرونا مبنی بر تعطیلی مراکز عرضه قلیان و ممنوعیت عرضه در رستوران‌ها، همچنان شاهد مصرف آن در مراکز مختلف از جمله پارک‌ها و تفرجگاه‌ها هستیم.
*خبرنگار
***
[۲۵۸۶ مبتلا و ۲۱۹ فوتی جدید ناشی از کرونا در کشور]
آمار مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری «کووید-19» در کشور در آستانه 15 هزار نفر قرار دارد؛ آماری که مدتی است کمتر از 200 نفر فوتی در یک شبانه‌روز گزارش نمی‌شود. در این باره سخنگوی وزارت بهداشت دیروز از شناسایی ۲۵۸۶ مورد جدید «کووید-19» در کشور طی 24 ساعت خبر داد و گفت: متأسفانه ۲۱۹ بیمار به دلیل این بیماری جان خود را از دست دادند. دکتر سیما سادات‌لاری گفت: دیروز بر اساس معیارهای قطعی تشخیصی، 2 هزار و ۵۸۶ بیمار جدید مبتلا به «کووید-19» در کشور شناسایی شدند که یکهزار و ۹۳۴ نفر از آنها بستری شدند تا مجموع بیماران «کووید-19» در کشور به ۲۸۱ هزار و ۴۱۳ نفر برسد. وی گفت: متأسفانه در طول ۲۴ ساعت گذشته، ۲۱۹ بیمار «کووید-19» جان خود را از دست دادند و مجموع جان‌باختگان این بیماری به ۱۴ هزار و ۸۵۳ نفر رسید. لاری ادامه داد: ۳۶۰۹ نفر از بیماران مبتلا به «کووید-19» در وضعیت شدید این بیماری تحت مراقبت قرار دارند. ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت نیز درباره علل افزایش مرگ‌و‌میر ناشی از این بیماری گفته است: برگزاری مراسم‌های عروسی و عزا، عادی‌سازی شرایط و عادی‌پنداری شیوع بیماری باعث اوج‌گیری آمار مبتلایان و فوتی‌ها در کشور شده است.