گروه اقتصادی: کندی سامانه معاملاتی کارگزاری‌ها به دلیل افزایش پرشتاب تعداد سهامداران از یک سو و بی‌توجهی کارگزاری‌ها به ارتقای زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خدمت‌رسانی به سهامداران از سوی دیگر، موجی از اعتراضات سهامداران را نسبت به انفعال سازمان بورس در مواجهه با کارگزاری‌ها شکل داد. روز گذشته اما خبری منتشر شد که می‌تواند نشانه نتیجه‌بخش بودن اعتراض سهامداران به سازمان بورس باشد. طبق اعلام سازمان بورس، کارگزاری‌ها ملزم به راه‌اندازی مرکز داده پشتیبان به منظور حفظ اطلاعات معاملات مشتریان هستند.

رشد شاخص بورس و بازدهی بسیار بالای آن نسبت به سایر بازارها، مردم را نسبت به حضور در این بازار و سرمایه‌گذاری در آن ترغیب کرد. روی آوردن مردم به سرمایه‌گذاری در بورس به حدی بوده و هست که بر اساس آخرین اعلام رسمی 822 هزار کد بورسی در سال 98 صادر شده و البته حدود نیمی از آن مربوط به 3 ماه پایانی سال بوده. در 3 ماه اول سال جاری نیز حدود یک میلیون و 200 هزار کد بورسی جدید صادر شده که نشان‌دهنده اقبال مردم به حضور در بازار سرمایه و سرمایه‌گذاری در آن است. این روند البته با استقبال مسؤولان دولت و بویژه سازمان بورس و  اوراق بهادار هم مواجه شد. با این حال، امکانات لازم برای حضور میلیون‌ها سهامدار جدید در بازار سرمایه فراهم نشد.

 

* اختلال همیشگی در سامانه مرکزی و کارگزاری‌ها

اختلال هسته مرکزی معاملات سازمان بورس تکراری‌ترین مشکل سهامداران برای فعالیت در بازار سرمایه است. گلایه مردم از اختلال در هسته معاملات باعث شد مسؤولان سازمان بورس در نهایت تلاش برای جایگزین کردن سامانه‌ای جدید و توانمند برای پاسخگویی به نیازهای این حجم از سهامداران را آغاز کنند. هرچند زمان دقیقی برای حل این مسأله اعلام نشده است اما طبق اظهارات مسؤولان سازمان بورس، این سازمان در تلاش است تا پایان سال سامانه بومی معاملات را راه‌اندازی کند.

اختلال هسته معاملات اما تنها مشکل سهامداران نیست. کندی سامانه معاملات بر خط کارگزاری‌ها، دشواری فعالیت در بازار سرمایه را دوچندان کرده است. مدیران شرکت‌های کارگزاری اما همواره کم‌کاری خود و ضعف سامانه معاملات شرکت خود را در پس مشکلات هسته معاملات پنهان می‌کنند. تلخ‌ترین بخش مسأله اما بی‌مسؤولیتی کارگزاری‌های نسبت به ارتقای زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری برای ارائه خدمات بهتر به مشتریان خود است. بی‌توجهی مدیران کارگزاری‌ها در حالی است که برآوردهای مختلف حاکی از درآمد روزانه ده‌ها میلیارد تومانی این شرکت‌ها به واسطه فعالیت مردم در بازار سرمایه است و این شرکت‌ها هیچ کمبودی از بابت منابع مالی برای ارتقای زیرساخت‌های خدمات‌رسانی خود ندارند. با این حال این شرکت‌ها از هرگونه سرمایه‌گذاری برای خدمت‌رسانی بهتر به میلیون‌ها نفر از مشتریان خود سر باز می‌زنند.

بی‌مسؤولیتی کارگزاری‌ها نسبت به ارتقای زیرساخت‌های معاملاتی اما ماه گذشته حادثه‌ساز شد. چهارشنبه 4 تیرماه بود که سامانه معاملات بر خط کارگزاری آگاه از دسترس خارج شد. طبق اعلام این شرکت، نوسان برق باعث سوختن یکی از سخت‌افزارهای این شرکت و در نهایت از دسترس خارج شدن سامانه معاملاتی برای چند روز شد. هر چند پس از چندین روز از بروز حادثه، سامانه معاملاتی این کارگزاری به وضعیت عادی بازگشت اما مدیران این شرکت هیچ اقدام خاصی برای جبران خسارت وارد شده به مشتریان خود نکردند.

 

* تکلیف سازمان بورس به کارگزاری‌ها

قطع شدن دسترسی سهامداران به سامانه معاملاتی کارگزاری آگاه، موج اعتراضات سهامداران از انفعال سازمان بورس در نظارت و برخورد با تخلفات کارگزاری‌ها را به اوج رساند و باعث شکل‌گیری مطالبه رفع انحصار از تاسیس کارگزاری بورس شد. این اعتراضات اما ظاهرا نتیجه داده است. روز گذشته سازمان بورس فعال‌سازی مرکز داده پشتیبان را به کارگزاری‌ها گوشزد کرد. در همین راستا مرکز نظارت بر امنیت اطلاعات بازار سرمایه به کارگزاری‌ها ابلاغ کرد تنها در صورت فعال‌سازی مرکز داده پشتیبان امکان بهره‌برداری از سامانه معاملاتی اختصاصی خود را خواهند داشت.

حامد سنجری، سرپرست مرکز نظارت بر امنیت اطلاعات بازار سرمایه گفت: «سال ۹۸ بند جدیدی مبنی بر راه‌اندازی مرکز داده پشتیبان به الزامات امنیت اطلاعات بازار سرمایه اضافه و مراتب به کارگزاری‌ها ابلاغ شد و اکنون با افزایش روزافزون استقبال از بورس و ورود تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران، مقرر شد موارد کنترلی بیشتری به آن افزوده شود تا کارگزاران با مشکلاتی مشابه آنچه پیش از این رخ داده است، مواجه نشوند».

او با اشاره به اینکه بر اساس تصمیم جدید،  از این پس سامانه معاملاتی کارگزاری‌ها باید به یک مرکز داده پشتیبان مجهز باشد، ادامه داد: «حساسیت این امر بویژه با توجه به رونق اخیر بازار سرمایه بیش از گذشته نمایان شده و بر این اساس مجددا الزاماتی از سوی سازمان بورس به همه کارگزاری‌ها اعلام شد و مکاتباتی با این نهادهای مالی صورت گرفت تا نسبت به راه‌اندازی یک مرکز داده پشتیبان اقدام کنند».

سنجری ادامه داد: «بر این اساس، هر کارگزاری که درخواستی مبنی بر ایجاد یک شرکت نرم‌افزاری فناوری اطلاعات اختصاصی داشته باشد باید مرکز پشتیبان اطلاعات خود را راه‌اندازی کند، در غیر این صورت تأییدیه امنیتی از سوی سازمان بورس صادر نمی‌شود».

او در ادامه به کارگزاری‌هایی اشاره کرد که با شرکت‌های خدمات بر خط بازار سرمایه (OMS) همکاری دارند و افزود: «این کارگزاری‌ها نیز باید ماهانه وضعیت پیشرفت خود را گزارش دهند و هر چه سریع‌تر نسبت به راه‌اندازی مرکز داده پشتیبان اقدام کنند».

به گفته سنجری، «چنانچه مدت زمان مدنظر و تعیین شده برای راه‌اندازی این مرکز تمام شود و اقدامی در این زمینه صورت نگیرد، مجوزهای تأییدیه امنیتی کارگزاری‌ها لغو خواهد شد».

سرپرست مرکز نظارت بر امنیت اطلاعات بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که الزام کارگزاری‌ها به تجهیز مرکز پشتیبان چه کمکی به سرمایه‌گذار خواهد کرد؟ گفت: «ما مصر هستیم که مرکز پشتیبان فعال‌سازی شود و دقیقا نتیجه مستقیم این امر معطوف به سرمایه‌گذاران است. در واقع اختلال در سامانه معاملات آنلاین کارگزاری‌ها آن هم به مدت ۳ - ۲ روز، ضرر و زیان معاملاتی برای سهامداران و سرمایه‌گذاران به دنبال خواهد شد و باید در رفع این مشکل اقدامات جدی صورت گیرد».

سنجری با اشاره به اینکه مشکل فنی و امنیتی حوزه فناوری اطلاعات در نهاد مالی یک امر طبیعی است، گفت: «زمانی که به این مرکز پشتیبان مجهز باشیم، در صورت بروز چنین مشکلاتی این مرکز داده پشتیبان در مدت زمان کوتاهی فعال شده و سهامدار قطعی طولانی‌مدت نخواهد داشت و این قطعی شاید تنها محدود به چند ساعت باشد». به گفته این مقام مسؤول، چنانچه این مرکز داده بهینه پیاده‌سازی شود که تلاش و هدف اصلی سازمان بورس نیز تحقق این امر است، زمان قطعی و اختلال به حداقل ممکن می‌رسد.

سنجری در ادامه افزود: «همین رویه‌ای که برای کارگزاری‌ها در نظر گرفته شده به شرکت مدیریت فناوری بورس تهران نیز ابلاغ شده و در واقع باید این شرکت معاملات را به صورت کپی در یک مرکز جداگانه نگهداری کند که اگر قطعی سامانه به صورت زیرساختی یا هر مشکلی از جمله سوختن قطعه‌ای رخ داد، مرکز داده دوم از بازار سرمایه پشتیبانی کند». او در ادامه خاطرنشان کرد: «البته در این راستا شرکت مدیریت فناوری اقدامات مناسبی انجام داده و فعالیت مثبتی در زمینه راه‌اندازی و پیاده‌سازی این مرکز پشتیبان صورت داده است».

سنجری در ادامه تاکید کرد: «مرکز کنترل و نظارت اعتبارات (مکنا) شدیدا پیگیر این موضوع است و تعارفی برای راه‌اندازی این مراکز امنیتی با هیچ کدام از کارگزاری‌های فعال در بازار سرمایه وجود ندارد. کارگزاری‌ها باید در حوزه فناوری اطلاعات بویژه در بحث مرکز پشتیبان داده سرمایه‌گذاری منطقی انجام دهند و قطعا این امر به پایداری درآمد آنها کمک می‌کند».