حسن ثابتی*: دانشگاه‌ها و شهرها در دنیا بویژه اروپا نسبت معناداری داشته‌اند. توسعه شهر و شهرنشینی و افزایش مشاغل جدید و غیریدی و ضرورت بهره‌مندی از مهارت‌ها، زندگی بر مبنای دانش جدید را اقتضا می‌کرد. این افزایش تقاضای دانش جدید، در نتیجه به افزایش مدارس عالی در اروپا منجر شد. کم‌کم هر شهر یک مدرسه عالی یا یک دانشگاه را تاسیس کرد. بعد از دوران ملی‌گرایی و تشکیل دولت‌های مستقل در اروپا، فکر ایجاد دانشگاه‌های ملی یا سراسری نیز ظهور کرد. از ابتدای قرن نوزدهم میلادی پایتخت‌های اروپایی به دانشگاه‌های بزرگ خود افتخار می‌کردند. بنابراین دانشگاه‌ها نسبت مستقیم خود را با حاکم شهر از دست دادند و تحت کنترل دولت‌ها درآمدند. اختلاف شهر و دانشگاه دقیقا از همین نقطه اوج گرفت. اما در ایران ما مسیر به شکل دیگری بود. تاسیس مدارس عالی و دانشگاه‌ها با دستور و حمایت از بالا رخ داد. در نتیجه همین حمایت‌های خاص، همیشه زور دانشگاه‌ها به شهر رسیده است. برخی معتقدند اختلاف دانشگاه و شهر در ایران با افزایش جمعیت دانشجویان و دانشگاه‌ها رخ داد و منجر به توسعه‌طلبی ارضی دانشگاه‌ها در شهر شد. برخی دانشگاه‌ها کم مانده بود از قله کوه‌های اطراف تهران هم بالا بروند. اما این تصور با بررسی بیشتر نادرست به نظر می‌رسد، چرا که گسترش دانشگاه‌ها به زمین‌های اطراف، خود عموما سهم دانشجویان و کلاس درس نشده است، بلکه این زمین‌های گران‌قیمت سهم افزایش درآمدهای دانشگاه‌ها شده است؛ دانشگاه‌ها این فضاها را در اختیار شرکت‌های دانشگاهی و شبیه آن قرار داده و به اخذ سود از آنها پرداختند. اینجاست که نقطه اوج اختلاف دانشگاه‌ها و شهر روشن می‌شود. اختلاف دانشگاه‌ها با همسایه‌های خود زمانی اوج می‌گیرد که درآمدهای دانشگاه‌ها کاهش می‌یابد. عبارت‌هایی مانند «پهنه نوآوری، ارتباط دانشگاه با صنعت و دانشگاه کارآفرین» و اسم آوردن از سیلیکون ولی بدون اینکه توضیح بدهند آنها نه در پایتخت هستند و نه در مرکز شهر که گران‌ترین و شلوغ‌ترین نقاط است، بهانه‌هایی بیش نیست. اخبار اختلافات مربوط به ده ونک، خیابان 16 آذر و محله طرشت همه از همین زاویه قابل بررسی است. این اتهام که این دیدگاه طرفدار برج عاج‌نشینی دانشگاه است و از نزدیک شدن دانشگاه به صنعت می‌ترسد هم غیرواقعی است، چرا که عده‌ای معتقدند اتفاقا دانشگاه‌های بزرگ صنعتی ما باید به شهرهای صنعتی منتقل شوند و در کنار صنعت باشند. به عنوان مثال طراحی دانشگاه شریف از ابتدا جهت انتقال به اصفهان بود، برای همین زمین کوچکی برای آن انتخاب شد و برخی از این مشکلات امروز ریشه در آن دارد.