عرفان سعادتی‌فر: با تحرک دولت در برقراری ارتباط اقتصادی با کشورهای چین و روسیه، جریان حامی FATF این بار نیز قصد دارد با تحریف واقعیت، باز هم اقتصاد کشور را نسبت به تصمیمات سیاسی FATF شرطی کند. 

***

بعد از قرار گرفتن نام ایران در فهرست اقدام مقابله‌ای FATF در تاریخ 2 اسفند‌ماه 98، رسانه‌های حامی FATF شرایط را طوری توصیف کردند که اقتصاد ایران دچار صدماتی خواهد شد. اگر چه رئیس بانک مرکزی، اعضای هیأت دولت و مجلس در نطق‌هایی جداگانه بی‌تأثیر بودن این اقدام را بر شرایط اقتصادی کشور اعلام کردند، با این حال حامیان FATF اخیرا با دستاویز قرار دادن بخشنامه‌ جدید واحد اطلاعات مالی کانادا، سعی در بهره‌برداری رسانه‌ای از آن دارند. این بخشنامه به واحدهای اطلاعات مالی برخی کشورها ابلاغ شده است. یکی از واکنش‌هایی که نسبت به این اقدام بسیار خبرساز شد، اظهارات مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین بود که در این باره گفته است: «الان ما 2 مشکل اساسی در سیستم بانکی داریم؛ یکی تحریم‌های آمریکاست که هر کشور همکار با ایران را در تور تحریم‌های خود قرار می‌دهد. مشکل دوم؛ موضوع FATF است که نپذیرفتن شرایط آن موجب این مشکل است» و «در حال حاضر عملا هیچ مبادله بانکی با روسیه و چین نداریم و اگر فردی با پاسپورت ایرانی در این کشورها درخواست خدمات بانکی کند، مانند بیشتر کشورهای دنیا از ارائه آن خودداری می‌شود». این اظهارات باعث شد تا دوباره موضوع حمایت از پذیرش FATF ضریب رسانه‌ای بالایی بگیرد. همچنین باعث شد توجهات را به این سمت جلب کند که با قرار داشتن ایران در لیست سیاه FATF، در آینده چین و روسیه نمی‌توانند به تعهدات خود در قبال ایران عمل کنند. 

 

* بخشنامه جدید واحد اطلاعات مالی کانادا؛ واقعیت چیست؟

بخشنامه واحد اطلاعات مالی کانادا بیانگر این است که تراکنش‌های مرتبط با ایران پرریسک شناخته شده و بانک‌ها باید جزئیات اطلاعات این تراکنش‌ها را استخراج کنند و به واحد اطلاعات مالی گزارش دهند. با این حال افرادی که قصد دارند با پاسپورت ایرانی تراکنش‌های غیرمرتبط با ایران انجام دهند، از این بخشنامه مستثنا شده‌اند، بنابراین، این ادعا که «در اثر قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF، به افراد ایرانی خدمات بانکی ارائه نمی‌شود» صحت ندارد. واقعیت این است که رعایت استانداردهای FATF، تنها یک سلسله توصیه برای احتیاط بیشتر است نه الزام به قطع خدمات بانکی‌. 

با خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های سختگیرانه‌تر، تقریبا ایران روابط رسمی بانکی با کشورهای جهان ندارد و روابط مالی ایران در فضای غیررسمی در جریان است. بیشترین مشکل بانکی ایران مربوط به تحریم‌های آمریکا است، با فرض پذیرش کامل FATF نیز تحریم‌های بانکی آمریکا مانع ایجاد روابط مالی ایران با سایر کشورها می‌شود. با این حال ایران و روسیه مبادلات مالی خود را از طریق میربیزنس بانک انجام می‌دهند؛ این بانک با تمام بانک‌های روسیه به غیر از VTB Bank ارتباط دارد. همچنین اخیرا Sberbank با شرط قرارداد روبلی، مراودات مالی با ایران را حمایت می‌کند و این روند در حال حاضر ادامه دارد. ایران و چین نیز با بانک کونلون چین در دوره‌های قبلی تحریم‌ها تسویه‌ مالی نفت با کالاهای وارداتی را انجام می‌دادند که در اواخر آذرماه 97 این تراکنش‌های بانکی محدود به تراکنش‌های بشردوستانه شد. این اقدام پس از خروج آمریکا از برجام و قبل از قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF انجام شد. فریال مستوفی، عضو هیأت نمایندگان اتاق ایران در این باره می‌گوید: «این اتفاق تازه‌ای نیست، بانک‌های چینی از سال ۲۰۱۲ با ایرانی‌ها کار نمی‌کنند و تنها «کونلون بانک» چین با ایران مراوده داشته است». 

به عبارت دقیق‌تر رد یا قبول FATF تأثیری بر روابط بانکی ایران ندارد، چرا که اقتصاد ایران در شرایط تحریمی بوده و روابط بانکی در فضای غیررسمی انجام می‌شود؛ از طرفی FATF نشان داده است که یک فضای کاملا سیاسی داشته و هدف آن محدود کردن روابط اقتصادی ایران با کشورهای دیگر است. سیف، رئیس سابق بانک مرکزی درباره‌ تحریم‌های بانکی آمریکا می‌گوید: «مثلا یک بانک سوییسی که پذیرفته بود با ایران کار کند، آمریکایی‌ها با آن بانک تماس گرفته و گفته بودند نباید با ایران کار کنید، در غیر این صورت با ما طرف می‌شوید. یک بانک دیگر در آلمان بود و آمریکایی‌ها تماس گرفته و گفته بودند شما با ایران همکاری می‌کنید، درست است که با بانک‌های آمریکایی ارتباطی ندارید اما اگر به این رویه ادامه دهید بانک‌های کارگزار شما را ملزم می‌کنیم با شما کار نکنند».

 

* شرطی شدن اقتصاد با تحریف FATF

برخی حامیان FATF نیز اکنون معترفند که قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه مشکلی در روابط اقتصادی ما با سایر کشورها به وجود نمی‌آورد؛ به عنوان مثال همتی، رئیس کل بانک مرکزی در تاریخ 2 اسفندماه 98 نسبت به قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF واکنش نشان داد و گفت: «قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF، مشکلی برای تجارت خارجی ایران و ثبات نرخ ارز ایجاد نخواهد کرد». علاوه بر این، وی در اظهارات خود اذعان داشت: «آمریکا و رژیم صهیونیستی از FATF علیه ایران بهره‌برداری می‌کنند و رفتار FATF در قبال ایران سیاسی است». روحانی نیز در جلسه هیأت دولت اذعان کرد که محدودیت ‌تحریم‌های آمریکا خیلی شدیدتر و بیشتر از محدودیت‌ها FATF است. با این حال به دلیل فضاسازی‌های رسانه‌ای جریان غرب‌گرا در سال‌های اخیر، اقتصاد ایران نسبت به مذاکرات و توافق با غرب شرطی شد.